دولت ابراهیم حکیمی سقوط کرد

اعتمادآنلاین| ابراهیم حکیمی که اصالتاً اهل اصفهان بود، در 1288 هجری قمری در تبریز به دنیا آمد. پدرش میرزا ابوالحسن حکیم‌باشی و عمویش میرزا محمود حکیم‌الملک، از پزشکان دربار مظفرالدین شاه بودند و از همین رو لقب حکیم‌الملک به آنان اعطا شده بود. ابراهیم پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در دارالفنون مظفری تبریز و نیز در دارالفنون ناصری تهران در 1312 هجری قمری، تحت سرپرستی برادر بزرگش، نصرهالحکما، به دانشکده پزشکی در پاریس رفت. در سفر دوم مظفرالدین شاه به اروپا در 1321 همراه شاه به ایران بازگشت و حکیم‌باشیِ مظفرالدین شاه گردید و بعد از فوت عمویش، شاه لقب حکیم‌الملک را به او داد. او اندکی بعد از طبابت کناره گرفت. پس از مرگ مظفرالدین شاه، به مشروطه‌خواهان پیوست. وی عضو کمیته انقلاب ملی بود و جلسات کمیته در منزل او برگزار می‌شد.

حکیمی در دوره اول مجلس شورای ملی به نمایندگی برگزیده شد اما در پی به توپ بسته شدن مجلس، به سفارت فرانسه پناهنده شد و سپس به اروپا رفت و در آنجا بر ضد محمدعلی شاه به فعالیت پرداخت. وی بعد از فتح تهران و برکناری محمدعلی شاه، به ایران بازگشت و در انجمن آشتی ملی که برای تدوین قانون انتخابات تشکیل شده بود و در انجمن نظّار، که نظارت بر انتخابات تهران را برعهده داشت، حضور داشت.

در دومین دوره مجلس شورای ملی (1328 هجری قمری)، حکیمی نماینده مردم آذربایجان شد. در اولین دولت بعد از فتح تهران به ریاست مستوفی‌الممالک، وزیر مالیه شد اما چند ماه بیشتر در این سمت نماند. در دولت دوم محمدولی‌خان سپهدار، وزیر علوم و اوقاف و فواید عامه و در دولت صمصام‌السلطنه، وزیر مالیه بود اما پس از مدتی استعفا کرد. در دولت‌های کوتاه مدت قبل از کودتای سوم اسفند، نظیر دولت علاءالسلطنه، مشیرالدوله، عین‌الدوله، مستوفی‌الممالک و صمصام‌السلطنه، حکیمی به تناوب وزارت علوم و اوقاف و فواید عامه، وزارت مالیه و وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه را برعهده داشت.

از اقدامات مهم حکیمی در دوره‌های وزارت او (تا روی کار آمدن رضاخان)، تأسیس مدرسه حقوق زیر نظر وزارت معارف، تأسیس مدرسه نقاشی به ریاست کمال‌الملک، تصویب قانون اعزام دانشجو به خارج از کشور، و تأسیس دارالمعلمین بود. از جمله فعالیت‌های سیاسی حکیمی در این دوره مشارکت در تأسیس حزب تجدد همراه با علی‌اکبر داور و عبدالحسین تیمورتاش و محمد تدین بود. در جریان کودتای اسفند 1299، عوامل کودتا وی را دستگیر و چندی بازداشت کردند. با روی کار آمدن رضاخان سردار سپه، حکیمی از سیاست کناره گرفت و به تألیف پرداخت، اما اثری از او به چاپ نرسید.

پس از سقوط رضاشاه در شهریور 1320، حکیمی به صحنهٔ سیاست بازگشت و در مرداد 1321 در دولت قوام‌السلطنه وزیر مشاور شد، و پس از سقوط آن دولت در بهمن‌‌‌ همان سال، تا 1324 عهده‌دار سمت دولتی دیگری نشد. در اردیبهشت 1324، فراکسیون‌های مختلف مجلس به نخست‌وزیری وی به عنوان دولتمردی محترم و بدون مناسبات نزدیک با قدرت‌های خارجی، متمایل شدند ولی او در انتخاب وزیران، نظر نمایندگان را تأمین نکرد و در نتیجه، مجلس به وی رأی اعتماد نداد. در اسناد مجلس شورای ملی درباره این جلسه آمده است: «مجلس شورای ملی در جلسه 1324/3/13 نسبت به کابینه آقای حکیمی نخست‌وزیر رأی اعتماد گرفته و چون 25 نفر از 95 نفر عده حاضر فقط رأی مثبت داده بودند لذا اکثریت حاصل نگردید.»

حکیمی در پی رای عدم اعتماد به کابینه‌اش، ترجیح داد استعفا دهد اما پس از آن دو بار دیگر نیز مامور تشکیل کابینه شد، یک بار آبان ماه‌‌‌ همان سال که دولتش 76 روز عمر کرد و دیگر بار آذرماه 1326 بود که حکیمی جایگزین قوام شد. این بار نیز حکیمی نتوانست حتی یک سال بر مسند امور بماند و در طولانی‌ترین دوران نخست‌وزیری‌اش کمتر از 6 ماه دوام آورد و در اواسط خرداد 1327 از سمت خود استعفا کرد.

منبع: تاریخ ایرانی