تغییر فاز جناح راست

اعتمادآنلاین| اصولگرایان در مواجهه با بحران، راه راست را برگزیده‌اند. «انصافا دولت تلاش خود را کرده است.» جمله‌ای است که شاید در 5 سال اخیر کمتر اصولگرایی به زبان آورده‌باشد. آیت‌الله محمدعلی موحدی‌کرمانی، ‌دبیرکل سابق جامعه روحانیت مبارز دیروز موضعی متفاوت در مورد «دولت» داشت. محمدعلی موحدی‌کرمانی در مورد خروج امریکا از برجام و اینکه برخی گروه‌های سیاسی دولت را به عنوان متولی برجام عامل بدعهدی امریکا می‌دانند، گفت «انصافا دولت تلاش خود را کرده است و مسوولان هم زحمت کشیده‌اند و تمام مساله، عهدشکنی امریکا است وگرنه دولتمردان تلاش خودشان را کرده‌اند.»

دبیرکل سابق جامعه روحانیت که یک بار در واکنش به اظهارنظر غلامرضا مصباحی‌مقدم، سخنگوی تشکیلات مذهبی- سیاسی که از مذاکره جامعه روحانیت مبارز با مجمع روحانیون در راستای تحقق «گفت‌وگوی ملی» سخن گفت جنجال به پا و حرف‌های سخنگو را تکذیب کرد و حرفش را «اشتباهی» خواند؛ دیروز از «ضرورت گفت‌وگوی ملی و اتحاد» گفت و تاکید کرد «رمز پیروزی ما از ابتدا وحدت بوده است و امیدواریم همه مردم یکپارچه در مقابل دشمن بایستند.»

ا و که حتی در خطبه‌های نماز جمعه تلویحا به دولت مستقر اشاره کرده و گفته‌‌بود عده‌ای «ساده‌لوح» گول دولت اوباما را خوردند و در نهایت همه‌چیز به «برجام» ختم شد، در پایان گفت‌وگوی روز گذشته خود از خدا خواست تا همه دولتمردان پیروز باشند و البته تاکید کرد که«امیدواریم مردم و مسوولان ما بیدار باشند و دیگر با امریکا هیچ عهد و پیمانی نبندند.»

همزمان با این واکنش غلامرضا مصباحی‌مقدم، ‌سخنگوی جامعه روحانیت مبارز هم در گفت‌وگو با ایرنا از تمایل جامعه روحانیت مبارز به اتحاد، ‌همدلی و وحدت میان مردم و گروه‌های سیاسی سخن گفت. موضوعی که به گفته او نیاز امروز کشور است. البته او متذکر شد که تاکید بر وحدت به این معنا نیست که جامعه روحانیت مبارز برای این وحدت برنامه خاصی تدوین کرده است اما تصمیم دارد حول محور وحدت‌آفرینی گام بردارد.

البته این تنها چرخش اصولگرایان در مدت اخیر نبود چه آنکه محمد جعفر منتظری، دادستان کل کشور نیز روز یکشنبه علیه تخریب‌گران دولت موضع گرفت و گفت که « تخریب دولت به هیچ‌وجه درست نیست» اما تاکید کرد «این نگاه به این معنا نیست که عملکرد دولت را نقد نکنیم. نقد همیشه سازنده است اما تخریب به هیچ‌وجه درست نیست.»

پیش از این و پس از اعلام ترامپ مبنی بر خروج امریکا از برجام اصولگرایان دیگری نیز بودند که از دل همراهی با دولت وارد شدند و ایده‌شان این بود که نباید در چنین شرایطی دولت از سوی نیروهای سیاسی داخلی هم تحت فشار باشد. غلامرضا مصباحی‌مقدم همان زمان از جمله همین اصولگرایان بود که بر نگاه ملی تاکید کرده و گفته‌بود «از نگاه ملی به نظر من باید مصالح و منافع ملت ایران را دنبال کرد و این مصالح و منافع در هر شرایطی باید با توجه به همان شرایط در نظر گرفته شود. در این شرایطی که امریکا دشمنی خود را به حداکثر رسانده و سعی می‌کند از اهرم‌هایی که در اختیار دارد استفاده و حداکثر فشار را بر ایران وارد کند ما در داخل باید به صورت منسجم و مستقل با هم کار کنیم.» او البته تاکید کرده‌بود که «باید دولت را حمایت کنیم که از این برهه بگذرد.»

احمد توکلی هم که اصولگرای معتدل است، پس از اعلام تصمیم ترامپ گفت «الان شرایطی به وجود آمده که نه موقع تسویه‌حساب و نه موقع ملامت و مذمت است.» او همچنین تاکید کرده بود که «اگر هم ملامتی پیش می‌آید باید از باب باز شدن و گشایش راه آینده باشد. چون به‌هرحال در وضعیتی هستیم که به‌اندازه کافی دشمن داریم و باید در کشور حامی سیاست‌های راهبردی تعیین‌ شده رهبری باشیم.»

محمدرضا باهنر، ‌دبیرکل جبهه پیروان خط امام و رهبری نیز از دیگر اصولگرایانی بود که به جای ملامت، دست کم سیاست خارجی دولت را تایید و از آن حمایت کرد. او به میزان گفته‌بود «هنوز هم عده‌ای می‌گویند برجام چه شد؟ بله در برجام از آن مقداری که می‌خواستیم نتیجه بگیریم، کمتر جواب گرفتیم. اما اگر همین الان از من بپرسند که اگر به سه سال قبل بازگردیم و قرار باشد دوباره در خصوص برجام تصمیم بگیریم، آیا باید برجام را امضا کنیم یا خیر؟ می‌گویم بله باید امضا کنیم. ولی عده‌ای می‌گویند نخیر ما برجام را که امضا کردیم متحمل ضرر شدیم.» او در گفت‌وگویی دیگر تیم مذاکره‌کننده را برخلاف تندروهای جناح متبوعش متدین و قابل اعتماد برای نظام و رهبری توصیف کرد.

باهنر پیش از خروج امریکا از برجام هم مواضع واقع‌بینانه‌ای در مقابل دولت اتخاذ کرده و گفته ‌بود «همه می‌دانند به لحاظ جناح‌بندی جزو جناح دولت محسوب نمی‌شوم، اما بالاخره نمی‌توان گفت دولت برای حل مشکلات کاری انجام نداده است. دولت زحمات زیادی کشیده و البته می‌توانست اقدامات بیشتری انجام دهد و حواشی هم به وجود نیاورد. »

سیاست داخلی زیر سایه سیاست خارجی

تمایز و تفارق شاید اصلی‌ترین ویژگی جامعه مدرن باشد که زمانه امروز در صورت نادیده گرفته‌شدن، بحران ساز می‌شود. از همین روی «وحدت و اتحاد» در سطح ملی باید لازمه جوامع امروزی برای جلوگیری از بحران‌هایی اساسی باشد. تجربه تاریخی پس از انقلاب اسلامی نشان داده است که «بحران» تمام آن چیزی است که شاید پیش‌شرط تحقق «وحدت» باشد. از آن دست بحران‌هایی که عموما ریشه خارجی و برون‌مرزی دارند. بهترین شاهد مثال آن هم شاید حمله عراق به ایران در شهریور 58 باشد. جنگی تحمیلی یا به تعبیری دیگر بحرانی خارجی که ملازمت با ارزش‌های دهه 60 که ختم به خیر شد. زمانی که قطعنامه 2231 در شورای امنیت به رای گذاشته‌ شد بسیاری آن را با قطعنامه 598 قیاس کردند. با این حال روی کار آمدن یک جمهوریخواه بی‌پروا در امریکا این مشابهت‌سازی را مخدوش کرد. پس از خروج امریکا از برجام که امید مردم و البته دولت «تدبیر و امید» بود بار دیگر کشور با بحرانی تحمیلی با ریشه‌ای خارجی مواجه شد. در چنین شرایطی جریان‌های سیاسی داخلی هر کدام از میان دو راه پیش رو یکی را برگزیدند .

اصولگرایان و راهبردهای رهبری

تکلیف اصلاح‌طلبان و معتدلان که از همان ابتدا مشخص بود. آنها از ابتدا قرار را بر حمایت نقادانه گذاشتند و تاکیدشان بر منافع ملی نشان از همراهی آنها با دولت مستقر بود. حال اصولگرایان هستند که باید تکلیف‌شان را مشخص کنند.

راست سنتی با موضع‌گیری‌های اخیر پالس‌های مثبتی برای دولت می‌فرستد. نشانه‌هایی که نشان از آن دارد همچنان برای جریان راست سنتی فصل‌الخطاب راهبردهای رهبری است. چه آنکه پس از خروج امریکا از برجام رهبر معظم انقلاب از دولتی‌ها تشکر کرده و گفتند «مسوولان محترم زحمت کشیدند و عرق ریختند و خب، نتوانستند. دو سال و نیم است که ما در حال انجام این قرارداد هستیم و حالا این مردک می‌گوید من قبول ندارم.» البته نسبت به گرفتن تضمین کتبی از اروپایی‌ها و آغاز مذاکره با «گروه 5» هشدار دادند.

از همین رو به نظر می‌رسد که طیف سنتی اصولگرا به ادراک واقع‌بینانه‌ای از موقعیت و مختصات سیاسی کشور دست یافته است و با افقی بلندتر به شرایط ایران در منطقه و جهان می‌نگرد. جریان ریشه‌دار و اصیل راستگرا که در یک دهه گذشته تاوان تندروی‌های هم جریانی‌های خود را داده است می‌خواهد با نگاهی به منافع ملی به کمک دولت بیاید و البته مشکلات کشور را فراتر از ظرف دولت دانسته و برای آن چاره‌جویی کند.

در کنار این سنتی‌ها که نشانه‌هایی از پررنگ‌ شدن منافع ملی در نگاه آنها به چشم می‌خورد، همچنان گروهی تندرو سناریوچینی می‌کنند. 4 سناریوی قانونی و شبه قانونی که سعید حجاریان چندی پیش در گفت‌وگو با «اعتماد» آنها را اینگونه دسته‌بندی کرد: تهدید به طرح عدم کفایت رییس‌جمهوری، ‌ترغیب و سوق دادن روحانی به استعفا، پرونده‌سازی برای رییس‌جمهوری مستقر و دست آخر اعمال فشار بر سر مسائل شخصی رییس‌جمهوری پرونده‌های باز تندروهای اصولگرا البته در یک صورت با در بسته مواجه خواهد شد و آن در شرایطی است که راست سنتی برای پاسداری از منافع ملی بر محور وحدت بچرخد و دولت نیز همانطور که پیش‌تر حسن روحانی تاکید کرده‌بود از همه جریان‌ها و جناح‌های سیاسی برای عبور از گردنه‌ای سخت درخواست کمک کند.

منبع: روزنامه اعتماد