دریافت حق‌آبه ایران از افغانستان نیازمند عزم بین‌المللی

اعتمادآنلاین| دولت افغانستان در 2 دهه اخیر از پرداخت حق‌آبه قانونی رودخانه هیرمند سر باز زده، این در حالی است که بر اساس معاهده تقسیم آب رودخانه هیرمند، حق‌آبه باید به صورت لحظه‌ای و در تمام طول سال در رودخانه جریان داشته باشد، ولی در سال‌های اخیر فقط این سیلاب‌ها بوده که در یک یا دو ماه از سال به ایران وارد شده و حالا با کاهش نزولات جوی و بارندگی در سال گذشته و امسال همین حق هم از رودخانه هیرمند گرفته شد.

با بسته شدن آب روی هیرمند زندگی ده‌­ها هزار کشاورز منطقه سیستان شامل 5 شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز واقع در شمال استان سیستان و بلوستان به مخاطره افتاده، چون آن­ها شغل خود را از دست داده‌اند و می‌توان گفت میزان خسارت وارده به آن­ها غیرقابل وصف است چون بسیاری از آن­ها به دلیل بی‌آبی و نبود علوفه مورد نیاز دام‌­های خود را از دست داده‌اند.

بی‌آبی زابل را از بین برد

یکی از کشاورزان ساکن روستای "ده آخوند غلامی" شیبب آب در شهرستان هامون در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در زابل، اظهار داشت: امسال در 3 هکتار از زمین­‌های کشاورزی‌ام گندم و جو کاشتم که متاسفانه به دلیل عدم تامین آب مورد نیاز در زمین کشت شده حتی یک دانه گندم یا جو نتوانستم برداشت کنم.

محمدحسنی خاطرنشان کرد: به دلیل بی‌­آبی آنقدر بذر گندم و جو تلخ بود که حتی دام­‌ها از خوردن آن­ها در زمین امتناع می­‌کردند همچنین امسال از 1200 اصله نهال انگور یاقوتی فقط توانستم 500 تا نهالی که قدمت 20 ساله داشتند را با خریدن تانکرهای آب با قیمتی بالای 200 هزار تومان زنده نگه‌دارم.

وی با بیان اینکه در سال‌­های گذشته از 3 هکتار زمین زراعی که زیر کشت انگور یاقوتی بوده حدود 8 تن محصول برداشت می­‌کرده، عنوان کرد: میزان برداشت انگور از سه باغ امسال فقط 150 کیلوگرم بوده و علاوه بر من بسیاری دیگر از کشاورزان حوزه سیستان به دلیل خشکسالی دچار مشکل و ضرر شده‌اند.

این کشاورز ادامه داد: خشکسالی امان مردم سیستان را بریده و دیگر امیدی به زندگی در زابل ندارند چون زندگی آن­ها با کشاورزی رونق داشته و حالا که بارندگی در این منطقه به شدت کاهش یافته و افغانستان نیز حق‌آبه هیرمند را پرداخت نمی­‌کند همه به دنبال مهاجرت از این­جا هستند.

حق‌آبه هامون یک موضوع بین‌المللی است

فرماندار زابل اظهار داشت: مردم باید برای گرفتن حق‌آبه مطالبه‌گری کنند چون ما در مورد حق‌آبه فقط یک پروتکل داریم که همان 820 میلیون مترمکعب حق‌آبه هامون بوده و این یک موضوع بین‌المللی است. دریافت حق‌آبه یک مطالبه بین‌المللی را می‌طلبد چون توسط مجامع بین‌المللی مصوب شده که هر کشوری که منابع آبی دارد و تالاب در کشور همجوار او قرار دارد متعهد است به کشور همسایه خود آب بدهد.

هوشنگ ناظری خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از خاک تالاب هامون در کشور افغانستان است، این کشور باید با ایران در تعامل باشد چون بخشی از مشکلات تالاب نظیر ریزگردها متعلق به کشور افغانستان نیز می‌شود.در حال حاضرشناسایی بستر تالاب هامون برای برنامه‌ریزی مقدار آب مورد نیاز ورودی به تالاب برای رفع نیاز و بهره‌برداری مردم در آن در حال انجام است.

وی با اشاره به اینکه صحبت‌هایی با مرزبانان برای باز کردن دایک‌های مرزی موجود در مسیر آب صورت گرفته، عنوان کرد: در این بخش‌ها مقرر شد قسمت‌هایی از دایک‌های مرزی باز شود که آبی که از طرف "فراه" وارد تالاب می‌شود فقط در حوزه افغانستان باقی نماند و قسمت‌هایی از آن به داخل کشور هدایت شود.

فرماندار زابل با بیان اینکه آب مورد نیاز برای آبیاری مجموعه تالاب هامون با 5 هزار و 600 کیلومترمربع وسعت وجود ندارد، تصریح کرد: باید برای هدایت رهاسازی آبی که وارد تالاب می‌شود برنامه‌ریزی‌های دقیق صورت گیرد تا این آب به دلیل گرما به سرعت تبخیر نشود.

دولت افغانستان به قراداد خود با ایران پایبند نبود

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی هم در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم درزابل، اظهار داشت: مشکل آب سیستان ریشه در تاریخ دارد چون با وجود انعقاد قرارداد غیرمنطقی حق‌آبه هیرمند در سال 1351 که به موجب آن مقرر شد تا در هر ثانیه 26 مترمکعب آب به دریاچه هامون بریزد اما در 2 دهه اخیر و همزمان با کاهش نزولات جوی میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون کم کم کاهش پیدا کرد افغانستان نیز از دادن حق‌آبه به ایران امتناع می‌کند.

حبیب‌الله دهمرده ادامه داد: آبی تالاب هامون با 850 میلیون مترمکعب آبی که طبق قرارداد حق‌آبه ایران از هیرمند سالانه گرفته می‌شد غیرقابل برطرف کردن است چون حجم تالاب نزدیک به 12 میلیارد مترمکعب است و این آب در نظر گرفته شده برای کشور ما ناچیز است؛ از این رو می‌توان گفت این قرارداد ظالمانه غیرمنطقی بوده البته افغانستانی‌ها به همین قرارداد هم پایبند نبوده‌اند.

نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی اذعان کرد: سیستان سرزمینی بوده که نه تنها احتیاج خودش را از راه کشاورزی تامین می‌کرده بلکه به جهان هم سرویس می‌داده است به همین دلیل اسم آن را انبار غله آسیا گذشته‌اند.

وی با بیان اینکه زندگی مردم در منطقه سیستان بر پایه کشاورزی و دامداری است عنوان کرد: به تدریج که دولت افغانستان مسلط شد روی رودخانه‌هایی که به دریاچه هامون سرازیر می‌شدند سد احداث کرد و با این کار مانع سرریز شدن حق‌آبه این دریاچه شد که همین موضوع به مسئله خشکسالی در منطقه سیستان دامن زد.

از حق‌آبه ایران از هیرمند چشم‌پوشی نمی‌شود

دهمرده اظهار داشت: نیاز مردم سیستان به آب سالانه بیش از چند میلیارد مترمکعب است و این در حالی بوده که در 2 دهه اخیر پیوسته خشکسالی بر سیستان حاکم بوده به همین دلیل مسئولان به دنبال حل معضل بی‌آبی و خشکسالی در منطقه سیستان به ارائه راهکارهای مختلفی پرداختند.

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی گفت: رودخانه هیرمند 2 قانون دارد که در برنامه ششم و بودجه 96 آمده؛ برای حل مشکلات دریاچه هیرمنددر قوانین برنامه و بودجه مصوباتی است که طبق آن دولت مکلف است حق‌آبه رودخانه هیرمند را از طریق اقدامات سیاسی، اقتصادی و عمرانی از دولت افغانستان بگیرد.

دهمرده با تاکید بر اینکه توجه به آب‌های ژرف و انتقال آب با لوله از دریای عمان به منطقه سیستان ضروری است، خاطرنشان کرد: در منطقه سیستان یک حلقه چاه برای دستیابی به آب‌های ژرف در عمق 2500 متر در حال حفر است که این اقدام در ایران منحصر به فرد است.

وی افزود: بحث انتقال آب از دریا عمان برای تامین آب شرب مردم زاهدان و زابل نیز دنبال می‌شود که طرح آن تقدیم مجلس شده چون ظرفیت انتقال آب از دریای عمان برای استان و ایران ویژه است، اینها به این معنا نیست که اگر ما برای تامین آب مورد نیازمان موفق شویم و ردیفی باز کنیم از حق‌آبه خود چشم‌پوشی می‌کنیم چون حق‌آبه قانونی و قطعی حق ما است.

مهاجرت برای مردم سیستان سم است

دهمرده عنوان کرد: مهاجرت مردم سیستان به شهرهای دیگر به دلیل مشکلات مرتبط با کم آبی در چند سال اخیر شدت گرفته اما این مهاجرت‌ها برای مردم سیستان مشکل آفرین است چون آن‌ها مجبورند در حاشیه شهرهای بزرگ ساکن شوند. با مهاجرت مردم سیستان حاشیه‌نشینی در کشور گسترش پیدا می‌کند که این امر خود برای کشور و مردم سیستان سم است.

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی گفت: باید با ایجاد کارخانه‌های ریز و درشت و حمل و نقل مناسب و تکمیل بزرگراه و ... جلوی مهاجرت‌های بی‌رویه مردم سیستان به شهرهای را دیگر گرفت.

افغانستان ایران را وادار به سخت‌گیری نکند

16 اردیبهشت امسال وزیر امور خارجه در پاسخ به سوال دهمرده نماینده زابل در مجلس در خصوص دلیل انجام نشدن اقدامات جدی درباره حق‌آبه ایران از رودخانه هیرمند از افغانستان در صحن علنی مجلس گفت: موضوع حق‌آبه جمهوری اسلامی ایران از رودخانه هیرمند و حریررود دو موضوعی است که سال‌ها مساله دولت ایران و افغانستان بوده است. قرارداد 1351 بعد از ده‌ها سال مذاکره و گفت‌وگو به نتیجه رسیده است. این از موضوعاتی است که ایران به صورت جدی پیگیری کرده و تاکنون 16 بار جلسه ویژه حق‌آبه هیرمند را بررسی کرده‌اند. در سفرهای روسای جمهور ایران و افغانستان این موضوع همواره مورد بحث جدی با دولت افغانستان بوده است.

ظریف افزود: اکنون یک مسیر باقی می‌ماند که آن عمل متقابل است یعنی اقدامی در جهت سختگیری در برخی حوزه‌ها برای افغانستان صورت گیرد؛ لذا ما از دولت افغانستان توقع داریم که قبل از آنکه جمهوری اسلامی ناگزیر به اقدام متقابل شود نیازهای به حق و قانونی ایران را مورد توجه قرار دهد.

حال با توجه به اینکه در دهه‌های اخیر که دولت افغانستان با ایجاد سدهای مخزنی و انحرافی روی رودخانه هیرمند میزان آب جاری به سمت سیستان را کاهش داده‌ باید دید مسئولان کشوری برای دریافت حق‌آبه ایران از هیرمند چه برنامه‌هایی دارند.

منبع: تسنیم