نقض عهد افغانستان نسبت به دریافت حق‌آبه هیرمند

اعتمادآنلاین| مسئله حق‌آبه هیرمند یک موضوع ملی است و سال‌ها در مورد حق‌آبه ایران از هیرمند صحبت بوده که بالاخره در سال 1351 پس از چندین سال مذاکره بین نخست وزیران وقت ایران و افغانستان منجر به انعقاد قراردادی شد که بنا بر آن توافق شد تا افغانستان در هر ثانیه 26 مترمکعب آب از هیرمند به دریاچه هامون بریزد.

با گذشت چند دهه بر خلاف تعهدات امضا شده در قرارداد تقسیم آب رود هیرمند که در بند 8 آن هم آمده «دولتین متعهد می‌شوند که هیچگونه اقدامات و عملیات از بند کمال‌خان تا به ده دوست محمدخان و سیخ‌سر که مقسم آخرین است نخواهند کرد که موجب نقصان یا نکث میزان سهم هر یک از طرفین بشود.» کشور افغانستان نسبت به ایران بدعهدی کرد و روی رودخانه هیرمند به احداث سد «کمال خان» در 100 کیلومتری مرز ایران اقدام کرد و پس از آن و طی 40 سال بیش از صد سد روی رودخانه هیرمند ساخته شد و حالا نزدیک به بیست سال است که به دلیل کاهش نزولات جوی و بارندگی ورود آب هیرمند به ایران کاهش پیدا کرده و در حال حاضر شاهد خشک شدن 100 درصدی تالاب هامون هستیم اما این خشکسالی تنها مربوط به ایران نیست بلکه بر اساس گزارشات افغانستان هم در سال‌های اخیر دچار خشکسالی شده به طوری که از 34 ولایت آن 20 ولایت با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند.

بر اساس آمار وزارت نیرو از ابتدای مهر تاکنون فقط سه میلیون مترمکعب آب از رودخانه هیرمند وارد چاه نیمه‌ها شده که این رقم دربرابر نیاز آبی تالاب هامون بسیار ناچیز است چون این آب در بستر تالاب نفوذ کرده و برای ذخیره‌سازی اصلاً به مخزنی نرسیده است.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در جلسه علنی مجلس روز(یکشنبه، 16 اردیبهشت‌ماه سال جاری) گفته بود وزارت امور خارجه پیگیری‌های ویژه‌ای در زمینه حق‌آبه هیرمند داشته و در این راستا دو یادداشت اعتراض برای کشور افغانستان درباره حق‌آبه هیرمند در اسفندماه و فروردین‌ماه بر اساس توافقات سال 51 ارسال شده است.

تلاش‌ها برای گرفتن حق آبه ادامه دارد

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی چند روز پیش در نشست خبری با اصحاب رسانه در زاهدان اظهار داشت: حق‌آبه سیستان از افغانستان دارای سند قانونی است و دولت باید در زمینه گرفتن حق‌آبه دیپلماسی خود را فعال‌تر کند و موانع گرفتن حق‌آبه را برطرف کند.

حبیب‌الله دهمرده ادامه داد: درست است که سیستان بر اساس رودخانه هیرمند شکل گرفته اما نباید آب آشامیدنی مردم سیستان و زاهدان وابسته به رودخانه هیرمند باشد به همین دلیل باید ضمن پیگیری حق‌آبه رودخانه هیرمند از افغانستان سیستان را از وابستگی به این رودخانه خارج کرد.

وی با اشاره به انتقال آب از دریای عمان و حفر چاه برای دستیابی به آب‌های ژرف برای رفع مشکل کم‌آبی سیستان گفت: این دو امر قطعاً در کنار پیگیری حق‌آبه رودخانه هیرمند صورت می‌گیرد و خوشبختانه برای اولین بار تامین حق‌آبه رودخانه هیرمند در مجلس شورای اسلامی تبدیل به قانون شده است.

با وجود کمبود مقدار حق‌آبه باز هم به دنبال آن هستیم

فرماندار زابل با اشاره به موضوع قطع آب هیرمند اظهار داشت: در حال حاضر شرایط خشکسالی در کشور افغانستان هم وجود دارد و فقط ایران دچار خشکسالی نشده با این حال نیز ما به دنبال حق‌آبه هیرمند هستیم.

هوشنگ ناظری با اشاره به اینکه حق‌آبه ایران از هیرمند 26 مترمکعب در ثانیه عدد ناچیزی است، تصریح کرد: این حق‌آبه چیز زیادی نیست که بتواند بر اساس همان پروتکل سال 51 پاسخگوی نیاز آبی تالاب هامون باشد چون این آب در کل سال چیزی در حدود 820 میلیون مترمکعب است که ذخیره سازی چاه نیمه‌ها بیشتر از این مقدار در طول سال است.

وی افزود: با وجود کمبود این رقم برای حق‌آبه باز هم به دنبال آن بوده و کمیساری به ریاست دکتر عراقچی تشکیل شده که مسئول تیم مذاکره کننده با افغانستان است تا پیگیر حق‌آبه ایران از هیرمند باشد.

ناظری عنوان کرد: مجموعه دولت و دستگاه‌های دیگر با مشارکت وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، وزارت کشور و محیط زیست پیگیر رهاسازی حق‌آبه در یک نقطه در ماه‌های مشخص هستند افغانستان باید بداند آب بارندگی حق‌آبه ایران نیست و مبنایی برای محاسبات حق آبه به شمار نمی‌رود چون بر اساس پروتکل هیرمند در ماه‌های مشخص آب باید در محل مشخص رهاسازی تحویل ایران شود.

وی با اشاره به اینکه قول‌هایی برای پیگیری حق‌آبه ایران انجام شده، بیان کرد: در جلسات مختلف و سفرهای مقامات ایرانی به افغانستان و سفر رئیس جمهور این کشور به ایران، قول‌هایی برای حل این مشکل داده شده اما به هر جهت مهمتر از این حق‌آبه هیرمند، حق‌آبه دریاچه هامون است.

ناظری ادامه داد: تالاب هامون یک تالاب بین‌‌المللی است و بر اساس کنوانسیون رامسر هر کشوری که آب دارد موظف است تا آب تالاب کشوری که در همسایگی آن قرار دارد را تامین کند که ما به دنبال این موضوع هستیم تا بخشی از تالاب هامون را بهسازی کنیم.

وی ادامه داد: آب تالاب هامون با ظرفیت 12 تا 15 میلیارد مترمکعب با این شرایط خشکسالی قابل تامین نیست اما می‌توان آبی که از طریق رود فراه افغانستان یا رود هیرمند به این تالاب می‌ریزد را در نقاطی تحت عنوان چونگ نگهداری کرد.

صدها کشاورز، دامدار و صیاد در منطقه سیستان زندگی می‌کردند که به دلیل خشک شدن تالاب بین‌المللی هامون بسیاری از آن‌ها مجبور به مهاجرت از محل زندگی خود شدند و عده‌ای از آنها که هنوز در حاشیه تالاب خشک شده هامون مانده‌اند و چون زندگی آنها به آب وابسته بوده در شرایط بدی زندگی می‌کنند که امیدواریم هر چه سریعتر تلاش‌های دیپلماسی برای گرفتن حق‌آبه نتیجه دهد تا بیش از این شاهد رنج مردم این منطقه نباشیم.

منبع: تسنیم