ناکارآمدی مدیریت شهری در حاشیه نشینی و آسیب‌های اجتماعی حاصل از آن

اعتمادآنلاین| کوروش محمدی رئیس انجمن آسیب شناسی ایران امروز در جلسه بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان با عنوان "زنان خارج از متن شهر" اظهار کرد: نباید با نگاه جنسیتی به آسیب ها نگریست زیرا در بحث حاشیه نشینی تنها زنان آسیب نمی بینند و به بحث مردان توجه کم تری شده است. زنان جامعه تنها آسیب پذیرتر از مردان هستند.

رییس انجمن آسیب شناسی ایران با اشاره به اینکه ما خود باعث آسیب در جامعه هستیم، گفت: برخی افراد برای بهبود زندگی وارد شهر شده اند، اما سوء مدیریت این سال ها در کنترل مهاجرپذیری و حاشیه نشینی سبب آسیب های کنونی است. حاشیه نشینی ارتباطی با جغرافیا ندارد بلکه موضوع اصلی در خدمات و نگرش جامعه به این افراد است.

محمدی با بیان اینکه نمی توان در برخی نقاط با اجرای چند برنامه شاد فرهنگی موقت اثرگذار بود، افزود: باید به مناطقی که به عنوان حاشیه مطرح می‌شوند به عنوان مسئله ای اجتماعی نگاه شود نه به عنوان یک آسیب. در این صورت می توان برای آن برنامه ریزی کرد. کسی که نتوانسته است به شهر تعلق پیدا کند نمی توان با برنامه‌ای فرهنگی و موقت آن را برگرداند.

وی ادامه داد: تمامی آسیب‌ها ناشی از حاشیه نشینی نیست و نمی‌توان آنها را حذف کرد، اما می‌توان برای آن راهی منطقی پیدا و کنترل کرد. ما هیچ اولویت بندی برای آسیب های اجتماعی نداریم. آسیب‌هایی همچون حاشیه نشینی، اعتیاد و طلاق همه شبکه‌ای در هم تنیده‌اند که اولویتی نخواهند داشت.

رییس انجمن آسیب شناسی اظهار کرد: آسیب‌های اجتماعی در شهرها نیز وجود دارند، اما در مناطق حاشیه‌ای پر رنگ‌تر دیده می شوند و یکی از عوامل موثر در حاشیه نشینی مدیریت شهری است زیرا تمامی خدمات به مراکز شهر تعلق می گیرد. توزیع نادرست خدمات منجر به توسعه حاشیه نشینی است.

محمدی گفت: مادامی که نگاه به حاشیه شهرها به عنوان سکونتگاه‌های غیر رسمی شناخته شود، نمی‌توان مشکل را حل کرد. وقتی عدالت اجتماعی در ارایه خدمات برای ساکنان حاشیه‌ای دیده شود، باید انتظار داشته باشیم که این افراد نیز شهروند خوبی باشند. حاشیه نشینان بخشی از شهروندان هستند.

وی اظهار کرد: آسیب پذیری زنان تنها در حاشیه شهر نیست بلکه در حاشیه شهرها پر رنگ تر دیده می شود. تاکنون برای رفع آسیب ها اقدام خاصی انجام نشده به طوری که آسیب هایی که در سال 63 وجود داشته بدون هیچ برنامه‌ای برای رفع آن همچنان باقی است. سازمان های مردم نهاد و خیریه ها باید نخست از پیشگیری به عنوان توانمندسازی استفاده کنند.

محمدی تصریح کرد: فضای شهری نشات گرفته از نگرشی است که جامعه از مردسالاری حمایت می کند. برای بحث زنان قانون‌هایی برای گرفتن مهریه و ... وجود دارد اما هیچ قانونی از نگاه ابزاری به زنان نگفته است. تا زمانی که مردانی در پشت درب های بسته برای زنان قانونگذاری می کنند شرایط بهتری نخواهیم داشت.

وی ادامه داد: آسیب‌ها در این سال ها تغییر نکرده‌اند و 30 سال تمام جامعه را درگیر این کرده‌ایم که رفیق ناباب عامل اعتیاد است در صورتی که جامعه کنونی خود اعتیاد را تولید می کند. آسیب‌ها امروزه در کف شهر رخ می دهد. نزدیک به 400 نقطه بحران در شهر وجود دارد اما کسی راجع به مردان روسپی صحبت نمی کند. باید نگاهی به رفتارهای بیمارگونه داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه نیم میلیون حاشیه نشین در اصفهان وجود دارد، افزود: نرخ حاشیه نشینی در اصفهان بسیار پایین است و سکونتگاه‌های غیر رسمی گذشته، امروزه جزو مناطق 15 گانه شهرداری های اصفهان قرار گرفته‌اند.

وی ادامه داد: در حوزه مدیریت شهری بیشترین خدمات در مناطق مرکزی شهر متمرکز شده است، از این رو نه برنامه‌ای برای مانع شدن از حاشیه نشینی و گسترش این مناطق و نه برنامه‌ای برای اتصال این مناطق به شهر با نگاه شهروندی وجود داشته است، از این رو حس تعلق شهری برای آن ها ایجاد نشده است و اینگونه باورهای آنان با باورهای اصیل شهر فاصله گرفته است.

وحیده حمیدی مدیرعامل موسسه همراز نیز گفت: آسیب هایی چون فقر، اعتیاد، تکدی گری و روسپی‌گری زنان را آسیب پذیرتر می کند اما حاشیه نشینی تنها عامل آسیب پذیری زنان نیست.

وی اظهار کرد: از دیدگاه جامعه شناختی تفاوتی بین زنان و مردان وجود ندارد اما آنچه در هر جامعه‌ای وجود دارد این است که زنان تحت تأثیر موضوعات سیاسی و اقتصادی قرار می گیرند.

وی افزود: آسیب هایی چون فقر، اعتیاد، تکدی گری و ... زنان را آسیب پذیرتر می کند اما حاشیه نشینی تنها عامل آسیب پذیری زنان نیست. وزارت بهداشت از سال 85 مصوب کرده است که خدمات مردم نهاد به زنان آسیب پذیر ارائه شود و سمن‌ها در این حوزه به طور شفاف‌ و جدی‌تر حضور پیدا کردند و آن ها این امکان را دارند که افراد نیازمند خدمات را پیدا کرده و به آنها کمک رسانی کنند.

مدیرعامل موسسه همراز تصریح کرد: ما نیازهای زنان را به درستی نمی شناسیم و شاید آموزش بر آن‌ها موثر باشد اما باید نیازهای آن ها به درستی شناخته و خدمات بهتری به اینگونه افراد ارائه شود.

حمیدی ادامه داد: باید تعداد سمن ها در این زمینه بیشتر شود زیرا تعداد افراد نیازمند حمایت بسیار است. دولتی ها می توانند برنامه ارائه کنند، خیریه ها حمایت مالی داشته باشند و سمن ها برنامه ها را برای این افراد اجرا کنند. آسیب ها حذف شدنی نیستند اما با ارائه برنامه‌ای درست می‌توان آنها را کنترل کرد.

همچنین مسعود مهدویان‌فر، رئیس اداره اجتماعی سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان نیز در این میزگرد اظهار کرد: درباره حاشیه نشینی جامعه‌ای 100 یا 200 نفره در شهر اصفهان صحبت نمی‌کنیم زیرا 10 الی 15 درصد جمعیت اصفهان در حاشیه شهر وجود دارند که نیمی از آن جامعه زنان حاشیه نشین با حدود 150 هزار نفر را تشکیل می دهد.

وی افزود: طبق آمار سال 1395 در شهر اصفهان 85 هزار زن سرپرست خانواده وجود دارد. باید نگاه حمایتی به نگاه توانمندی تغییر کند. در سال جاری لایحه توانمندسازی زنان در معرض آسیب و آسیب دیده توسط شورای شهر ایجاد شد.

رئیس اداره اجتماعی سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری گفت: در سال تحصیلی جدید آموزش ها را از آموزش و پرورش آغاز خواهیم کرد که بسیار می تواند به بحث حاشیه نشینی کمک کند.

مهدویان فر ادامه داد: فضای بی دفاع شهری مکانی است که در آن نا امنی، وقوع جرم و بزهکاری انجام می شود و فضاهای مستعدی برای وقوع جرم است. باید بتوانیم فضاهای بی دفاع شهر را کم کنیم و امنیت اجتماعی بانوانی را که دراین مکان ها تردد می کنند بهبود بخشیم.

همچنین مجتبی ناجی ، معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان اصفهان نیز در این نشست اظهار کرد: در روانشناسی نقش فرد و ویژگی‌های شخصیت فرد در وضع زندگی او تاثیر دارد. یکی از این ویژگی‌ها قانون گریزی است که فرد نمی‌تواند در قالب شهر قرار گیرد. بسیاری از افراد حاشیه نشین دانشمند و فیلسوف بوده‌اند پس نباید ذهن ما نسبت به حاشیه نشینی منفی باشد.

وی افزود: این افراد تنها نمی‌خواهند استانداردهای جاری مردم عادی را بپذیرند اما پس از قرار گرفتن در محیطهایی دور از قوانین به مرور محیط بر آنها تاثیر می‌گذارد و پذیرای قوانین نخواهند بود. مردان در جامعه اگر آسیب ببینند فرزندان نیز دچار آسیب خواهند شد.

برومندفر عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هم در این جلسه گفت: آسیب‌ها در جامعه قابل حذف نیست اما باید سامان دهی و کنترل شود. مردها در حوزه کاهش آسیب‌ها در حوزه مسایل جنسی اجتماعی نیاز به آموزش بیشتری دارند.

زهرا برومندفر امروز(دوشنبه) در جلسه بررسی آسیب‌های اجتماعی زنان با عنوان "زنان خارج از متن شهر" اظهار کرد: نگاه جنسیتی به آسیب‌ها کاملا اشتباه است. باید آسیب‌های مردان هم مورد توجه قرار گیرد. اما کودکان، زنان و سالمندان آسیب پذیرتر هستند.

وی افزود: پایین بودن سطح سواد نسبت به مردان و موانع بازدارندگی تحصیل دختران در سکونت‌های غیررسمی و همچنین ازدواج‌های زودرس، نبود مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی و وجود خانواده‌های ناکارآمد از عواملی است که زنان را آسیب‌پذیرتر می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تصریح کرد: عدم برخورداری از امنیت در حاشیه نشینی وجود دارد که چنین افرادی در قالب فرهنگ شهر نمی‌گنجد و فرهنگی نو که امنیت آنها را به خطر می‌اندازد برایشان ساخته خواهد شد. همه آموزش‌ها و اقدامات در حوزه آسیب پذیری و آسیب رسانی نباید برای زنان باشد اما بدترین آسیب‌ها متوجه زنان خواهد شد.

برومندفر ادامه داد: هیچ چیزی مانند خانواده در آسیب‌پذیری زنان نقش نداشته است. "خانواده آسیب‌زا"، "خانواده بدون امنیت"، و "خانواده بدون تکیه گاه" از واژه هایی است که زنان آسیب دیده به کار می‌برند. رشد و بالندگی برای زنان باید در خانواده‌ها انجام شود در حالی که امن و یا ناامن بودن خانواده‌ها و هم‌چنین فرهنگ و اقتصاد آنها می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد.

وی افزود: آسیب‌ها در جامعه همچون بیماری آبله قابل حذف نیست بلکه باید سامان دهی و کنترل شود. این‌که آسیب پذیری زنان چندبرابر نشود می‌تواند رضایت بخش باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اظهار کرد: دو مرکز تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی و یک مرکز تحت پوشش بهزیستی در حوزه کاهش آسیب زنان به صورت "همتا" فعالیت می‌کنند. این افراد پاتوق‌ها را شناسایی می‌کنند و خدمات آموزشی و پیشگیری را به صورت رایگان به زنان خارج از متن شهر ارائه می‌کنند.

وی افزود: به همین دلیل است که آموزش برای این افراد تاثیرگذار نخواهد بود. چرا گفته می‌شود "زن خیابانی"؟! مردها در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی در حوزه مسایل جنسی نیاز به آموزش بیشتری دارند. به جای آموزش به زنان باید به مردان آموزش داد. البته دسترسی به مردان بسیار سخت است زیرا در برنامه‌های فرهنگی حضور پیدا نمی‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان این‌که عدالت اجتماعی در همه جای شهر به یک اندازه نیست اظهار کرد: تربیت جنسی باید آموزش داده شود، اما برای سنین بالای 50 سال دیر است. تنها مکان برای آموزش جنسی می‌تواند مدرسه باشد زیرا بسیاری از دختران و پسرانی که مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند آموزش ندیده‌اند.

برومندفر با تاکید بر این‌که تن فروشی خارج از مقوله درآمدزایی نیست، گفت: 70 درصد زنان تن ویژه متاهل هستند و زنان مطلقه تن فروش کم است. با رعایت اخلاق، شرع و فرهنگ اجتماع باید بتوانیم به خانواده تربیت جنسی را آموزش دهیم. هم‌چنین در مراکزی که حضور مردها در آن نقاط بیشتر است و هم‌چنین زندان‌ها، همه باید آموزش ببینند.

وی تصریح کرد: در خیریه‌ها دادن جهیزیه و سیسمونی اولویت دارد اما بهبود شرایط یک خانواده مورد توجه نیست. برای توانمندسازی زنان چه شغلی می‌توان ایجاد کرد که او از تن فروشی دست بکشد. شغل‌های ایجاد شده که روزانه 8 ساعت کار می‌طلبد و ماهانه کمتر از 200 هزار تومان درآمد دارد نمی‌تواند مانع ویژه شدن این زنان باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ادامه داد: شغل مناسب برای این زنان نیازمند درآمدی مناسب و بیمه است. یک نفر به تنهایی نمی‌تواند در حمایت از این زنان قدمی بردارد و نیازمند حمایت‌های بیشتر هستیم. وقتی خانم‌ها در تصمیم گیری ها حضور ندارند و نمی‌توانند برای قشر خود برنامه ریزی کنند اتفاقات موثری رخ نمی‌دهد.

منبع: ایسنا