فروچاله‌ها قابل پر شدن نیستند

اعتمادآنلاین| نصراله کلانتری درخصوص استفاده از آب‌های زیرزمینی و بروز فروچاله‌ها در استان، اظهار کرد: به طور کلی فروچاله‌ها یا در نتیجه پایین رفتن سطح آب زیرزمینی و یا به دلیل انحلال سنگ‌ها در مناطق کارستی ایجاد می‌شوند. در خوزستان فروچاله ناشی از پایین رفتن سطح آب زیرزمینی جز در منطقه ابوالفارس در بین رامهرمز و باغملک دیده نشده است که این فروچاله‌ها نیز سال‌ها پیش اتفاق افتاده‌اند و در نتیجه انحلال در زیرزمین رخ داده‌اند.

وی افزود: مقدار کمی فرو افتادگی نیز در باغملک وجود دارد اما این مساله در استان گسترش زیادی ندارد. مثلا در همدان در نتیجه استفاده گسترده از آب‌های زیرزمینی و پایین رفتن سطح آب و خالی شدن آب، فضای خالی بین دانه‌های رسوبی موجب شده است سطح زمین نشست داشته باشد.

وجود فروچاله‌هایی در مخزن سد گتوند

رییس دانشکده زمین‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: در مناطق کارستی وقتی آب زیر زمین حرکت می‌کند در نتیجه انحلال سنگ‌های قابل انحلال در زیرزمین، فروچاله‌ها ایجاد می‌شوند. در شمال شرق خوزستان فروچاله‌های بسیاری دیده می‌شوند که در اثر انحلال ایجاد شده‌اند. به طور مثال در اندیکا، لالی و نزدیک سد گتوند چنین فروچاله‌هایی وجود دارند. در مخزن سد گتوند نیز از این نوع فروچاله‌ها وجود دارد. اصطلاحا گفته می‌شود این گونه فروچاله‌ها در نتیجه انحلال سنگ‌های تبخیری (مانند نمک) ایجاد می‌شوند.

کلانتری تصریح کرد: در سد گتوند در گذشته خاک زیادی در این فروچاله‌ها ریخته شد تا آن‌ها را بپوشانند و کاری کنند که نمک در آب حل نشود اما با بارندگی‌های بعدی که رخ داد، این خاک‌ها شسته شده و ریزش کردند و فروچاله‌ها دوباره ظهور پیدا کردند.

وی خاطرنشان‌کرد: مقدار آب زیرزمینی که در حال حاضر در خوزستان وجود دارد شاید از منابع آب سطحی ما یعنی رودخانه‌ها بیشتر باشد اما در نتیجه استفاده خیلی زیاد از این آب‌ها، سطح آب زیرزمینی افت بسیاری کرده است. مثلا در مناطقی مانند ایذه که آب را از مناطق کارستی زمین برداشت می‌کنند، سطح آب زیرزمینی حدود 80 تا 100 متر افت کرده است. در باغملک نیز طی 15 سال گذشته سطح آب زیرزمینی تقریبا سالی یک متر کاهش داشته است.

عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: البته در دشت سرخه در غرب اندیمشک یا بهبهان سطح آب زیرزمینی بالا آمده است که این مساله برای مردم مشکلاتی ایجاد کرده است. بالا آمدن سطح آب زیرزمینی موجب غیر مرغوب شدن، بایر شدن یا شور شدن زمین‌های کشاورزی می‌شود. در بهبهان مردم در خانه‌ها سرداب‌های زیرزمینی نیز دارند که در این سرداب‌ها به دلیل بارندگی‌ها، آب جمع می‌شود و این مساله مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده است.

کاهش سطح آب زیرزمینی می‌تواند موجب آلودگی این آب‌ها شود

کلانتری افزود: برخی شهرها هستند که کاملا از آب زیرزمینی استفاده می‌کنند. مثلا ایذه و باغملک از آب‌های زیرزمین استفاده می‌کنند. در اهواز نیز بخشی از آب مورد نیاز از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود. کاهش سطح آب زیرزمین می‌تواند باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی نیز شود. بهره‌برداری زیاد از این آب‌ها می‌تواند باعث شود که آب‌های شورآلوده موجود در این منطقه به سفره‌های آب زیرزمینی انتقال داده شوند و باعث شوری آن‌ها شوند. اگر یک منبع آلودگی انسان زاد نیز در این مناطق وجود داشته باشد این منبع می‌تواند موجب آلوده شدن این آب‌ها شود.

فروچاله را نمی‌توان پر کرد، تنها می‌توان از گسترش آن جلوگیری کرد

وی گفت: اگر جایی فروچاله‌ای پدیدار می‌شود با مدیریت آب‌های زیرزمینی و برداشت کم از سفره‌های آب در زیرزمین می‌توان از گسترش آن جلوگیری کرد ولی ما نمی‌توانیم فروچاله‌ها را کاملا برطرف کنیم. وقتی فروچاله‌ای رخ داد دیگر رخ داده است و ما تنها می‌توانیم آن را مدیریت کنیم.

عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: فروچاله‌ها می‌توانند باعث از بین رفتن زمین‌های کشاورزی شوند. اگر در محیط مسکونی این اتفاق رخ دهد، محیط مسکونی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد، چراکه زیر آن خالی شده است.

قطر یک فروچاله می‌تواند از یک تا چند متر متغیر باشد

کلانتری ادامه داد: قطر یک فروچاله از یک متر تا چند متر می‌تواند متغیر باشد. در مناطق کارستی قطر فروچاله‌ها به 100 متر نیز می‌رسد اما فروچاله‌ای با قطر 100 متر یک شبه پدیدار نمی‌شود بلکه ابتدا به صورت یک فروچاله با قطر کم پدیدار می‌شود سپس به تدریج گسترش پیدا می‌کند.

وی خاطر نشان کرد: البته برخی فروچاله‌ها به صورت ناگهانی اتفاق می‌افتند. اینگونه فروچاله‌ها معمولا در مناطق کارستی ظاهر می‌شوند. در این مناطق حرکت آب زیرزمین و انحلال سنگ‌ها باعث می‌شود زمین تکیه‌گاه خود را از دست بدهد، در نتیجه فرو می‌رود. به اینگونه فروچاله‌ها، فروچاله‌های ریزشی می‌گویند. فروچاله‌هایی که در اثر کاهش سطح آب زیرزمینی ایجاد می‌شوند، فروچاله‌های تدریجی هستند، یعنی زمین به تدریج فرونشست می‌کند.

عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: درحال حاضر نشانه‌های فرونشست به استثنای یک مورد، در روستای اسلام آباد در دشت باغملک در آبرفت‌های خوزستان، دیده نشده است. اما اگر استفاده از آب‌های زیرزمینی به همین منوال ادامه پیدا کند، اینگونه نشست‌ها نیز گسترش پیدا می‌کنند.

کلانتری تاکید کرد: باید وابستگی به آب زیرزمینی را کاهش داد اما در برخی مناطق آب سطحی وجود ندارد به همین دلیل امکان استفاده از آب سطحی نیست. در باغملک، یک رودخانه وجود دارد که حجم آب آن به دلیل کاهش بارندگی‌ها به شدت کم شده است و گزینه دیگری جز استفاده از آب زیرزمینی وجود ندارد.

وی ادامه داد: حداقل می‌توان در این منطقه برای کشاورزی و شرب از منابع مجاور مانند کارون استفاده کرد. در ایذه نیز بعد از چندین سال که این شهر با مشکل برای آب شرب مواجه بوده است، هنوز نتوانسته‌اند آبی از کارون به آن انتقال دهند. قلعه‌تل نیز با همین مشکل مواجه است.

نمی‌توان از آب‌های زیرزمینی صرف نظر کرد، باید مصرف را کاهش داد

عضو هیات علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز تاکید کرد: ما نمی‌توانیم از آب‌های زیرزمینی صرف‌نظر کنیم اما می‌توانیم مصرف از آن‌ها را کاهش دهیم و حداقل برای مصرف کشاورزی از آب‌های سطحی استفاده کنیم ولی آب‌های زیرزمین بهترین کیفیت را برای شرب دارند و نمی‌توانیم از بهره‌برداری از آب‌های زیرزمین اجتناب کنیم بلکه باید به نحوی شرایط را مدیریت کنیم که مصرف را کاهش دهیم.

منبع: ایسنا