چرا مردم سیگار و قلیان مصرف می‌کنند؟

اعتمادآنلاین| دخانیات، بمب ساخته دست بشر است که برای نابودی سلامت جسم و روان انسان در پوشش دوستی و التیام بخشی لحظه ای دردها و رنج های روحی است که از گذشته های دور جای خود را در میان بسیاری از افراد اعم از پیر و جوان باز کرده و هر روز جرگه علاقه مندان این دشمن به ظاهر دوست تنگ و تنگ تر می شود.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه اجتماعی، سیگار کشیدن و حتی مصرف قلیان، پله اول در اعتیاد به مصرف مواد مخدر است و از همین رو جدا از بحث سلامت جسمی، روح و روان نیز با مصرف دخانیات دچار چالش و مشکلات می شود و تبعات اجتماعی بسیاری به دنبال دارد.

براساس آمارهای موجود، دخانیات یکی از چهار عامل اصلی بیماری های غیرواگیر از جمله انواع سرطان ها، بیماری های قلبی، ریوی و دیابت است که هر کدام از این بیماری ها، علاوه بر جسم به دلیل دردهای ناشی از آنها، زمینه ساز مشکلات روحی بسیاری برای بیماران و اطرافیان آنها نیز است.

علاوه بر این سیگار کشیدن موجب فرسایش مغز می ‌شود و به عبارت دیگر بر حافظه، یادگیری و منطق افراد تأثیر منفی می ‌گذارد و سبب کاهش قابلیت‌های شناختی می‌شود.

ثبت 6 میلیون مرگ در دنیا به علت مصرف مواد دخانی

براساس برآوردهای سازمان بهداشت جهانی، تقریبا هر 6 ثانیه یک نفر به دلیل بیماری های مرتبط با مصرف سیگار جان می بازد که این آمار برابر با 6 میلیون نفر در هر سال است که از این شمار 600 هزار نفر به دلیل رفتارهای غلط که همان دود تحمیلی ناشی از مصرف دخانیات است از بین می روند.

افزون بر این، پیش بینی می شود شمار قربانیان دود دخانیات از 6میلیون کنونی تا سال 2030 به هشت میلیون نفر در سال برسد مگر اینکه تدابیر جدی برای کنترل «همه گیری مصرف سیگار» اتخاذ شود.

حدود 60 میلیارد نخ سیگار در کشور سالانه مصرف می شود که به ازای هر یک میلیون نخ، یک مرگ اتفاق می افتد که این رقم در مقایسه با آمار مرگ و میر ناشی از تصادفات که حدود 20 تا 30 هزار نفر است، به مراتب بیشتر است.

طبق مطالعات جهانی مصرف دخانیات در هر جامعه ای گذشته از هزینه، 3 تا 4 برابر آن هزینه درمان به آن کشورها تحمیل می کند.

در سال 2003 میلادی در جهت کنترل دخانیات اقدام هایی توسط مجمع بهداشت جهانی صورت گرفت و معاهده ای تنظیم شد که بیش از 172کشور جهان از جمله ایران از زمان تصویب، این پیمان را امضأ کرده اند.

هدف معاهده کنترل دخانیات و پروتکل های آن حفظ نسل های حال و آینده از اثرهای زیانبار بهداشتی، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی استعمال دخانیات از طریق ایجاد چارچوبی برای کنترل آن است.

هشدار رواج مصرف مواد دخانی در میان نوجوانان و زنان

امروزه یکی از مهمترین دغدغه های متولیان سلامت، مصرف بالای برخی محصول های دخانی به ویژه قلیان در میان نوجوانان، زنان و محافل خانگی است.

بر اساس آمارهای موجود سن مصرف قلیان در کشور در سالهای اخیر به 13 سال رسیده و مصرف آن در میان دختران به شدت افزایش یافته که این زنگ خطری جدی برای سلامت روح و روان جامعه است؛ جامعه ای که فردا همین دختران، مادران آن می شوند و باید فرزندانی با روح و جسم سالم را پرورش و تحویل جامعه دهند.

اما چگونه از مادری که مصرف سیگار و قلیان را برای خود تفریح می داند و هیچ نگرانی از بابت آن ندارد، می توان انتظار داشت که حساسیت و توجه ویژه نسبت به سلامت روح و جسم فرزندش داشته باشد.

قلیانی که گفته می شود، تماس با دود آن در هر وعده مصرف معادل استعمال 80 تا 100 نخ سیگار است و در کنار آن آلودگی تنباکوهای معطر به ترکیب های سرطان زای قطعی همچون بنزن، فلزات سنگین و آلودگی برخی تنباکو ها در هنگام آماده سازی به مواد روانگردان را نیز نباید نادیده گرفت.

کاهش 15 درصدی سکته های قلبی با ممنوعیت مصرف مواد دخانی در اماکن عمومی

رییس انجمن قلب ایران در سومین کنگره ملی دخانیات و سلامت که در اوایل دی ماه در بندرعباس برگزار شد، گفت: حدود 90 درصد از افرادی که دخانیات مصرف می کنند، دچار بیماری های قلبی و عروقی می شوند.

'فریدون نوحی' اظهار داشت: حدود 600 هزار نفر از کودکان و کسانی که در کنار والدین یا محیط های دارای افراد سیگاری زندگی می کنند؛ دچار عارضه های مختلف شده و جان خود را از دست می دهند .

وی ادامه داد: کسانی که در معرض دود مواد دخانی هستند بیشتر از مصرف کنندگان در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی قرار می گیرند.

نوحی تصریح کرد: اگر قوانینی داشته باشیم که اجازه استفاده از مواد دخانی را در مکانهای عمومی ندهد، سکته های قلبی 15 درصد کاهش پیدا می کند.

رییس انجمن قلب ایران با بیان اینکه دخانیات عروق را تنگ و یا مسدود می کند، گفت: سکته های قلبی، مغزی و یا قطع اندام ها همگی از عوارض مصرف این مواد است.

رییس جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات کشور نیز در این کنگره بیان داشت: مهمترین موضوع در برگزاری چنین کنگره هایی رسیدن به یک خروجی مناسب و دادن یک پیام به مردم و مسئولان در جهت تامین سلامت جسمی و روحی افراد جامعه است.

'محمدرضا مسجدی' با ابراز نگرانی از عرضه قلیان در مکان های تفریحی به ویژه در شهرهای ساحلی از جمله بندرعباس، گفت: اگر یک خانم باردار از نوار ساحلی شهر بندرعباس که محل عرضه قلیان است، عبور کند دود از طریق مادر و جفت وارد بدن جنین شده و در نهایت رشد جنین متوقف خواهد شد.

وی ادامه داد: در برخی موارد خطر سقط جنین وجود دارد و نوزادی هم که متولد شود احتمال ابتلایش به آسم بسیار بالا بوده و عوارض دود ناشی از دخانیات از زندگی جنینی تا سالمندی ادامه پیدا می کند.

مسجدی اظهار داشت: هم اکنون مصرف قلیان در بین بانوان هرمزگانی به 18 درصد می رسد که نسبت به آمار سایر استانها، رتبه نخست را به خود اختصاص داده است.

رییس جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات کشور خاطر نشان کرد: 80 درصد کسانی که به اعتیاد دچار می شوند از قلیان و سیگار شروع کرده اند و باید این تهدید و بحران را جدی بگیریم.

اول چرایی مصرف، بعد فرهنگسازی

از سالیان گذشته به ویژه در یک دهه اخیر، همواره از طریق رسانه ها، صدا و سیما، آموزش و پرورش و مطبوعات در خصوص مضرات و آسیب های ناشی از مصرف انواع مواد دخانی بسیار سخن گفته شده، اما با این حال نه تنها آمار مصرف کنندگان مواد کاهش نیافته بلکه در مواردی از جمله مصرف قلیان افزایش یافته است.

کارشناسان معتقدند، پیش از آن که به فرهنگسازی در خصوص پیشگیری از مصرف مواد دخانی بپردازیم باید چرایی این مصرف از سوی کارشناسان مورد بررسی قرار گیرد.

چرا سیگار و قلیان مصرف می شود؟

آسیب ها و پیامدهای ناشی از مصرف سیگار، بسیار جدی و گاهی جبران ناپذیر است و اغلب سیگاری ها با اینکه از مضرات سیگار با خبرند، ولی از روی عادت و به بهانه کسب آرامش و رفع خستگی، اقدام به مصرف این ماده خطرناک می کنند و سلامت جسم و جان خود را به خطر می اندازند.

اضطراب، تنش، محرکهای شدید روانی و ناراحتی های خانوادگی عوامل عمده زمینه ساز برای روی آوردن به سیگار هستند.

برخی علت افزایش مصرف سیگار و قلیان در جامعه را مدگرایی به ویژه در میان جوانان، نوجوانان و زنان، نبود شرایط برای شاد زیستن، استرس های زندگی امروزی، سست شدن اعتقادات دینی و شکسته شدن قبح مصرف سیگار و قلیان در کنار خانواده ها می دانند، با این تفسیر که خانواده ها می گویند، برای اینکه فرزندمان خلاف بزرگتری نکند، بهتر است که در کنار خودمان سیگار یا قلیان مصرف کند تا از دوستان ناباب و آسیب های بیشتر محیط بیرون در امان باشد.

در این میان بسیاری معتقدند که در دسترس بودن سیگار و قلیان و قیمت پایین آن در مقایسه با بسیاری از اقلام دیگر، حتی اقلام فرهنگی از جمله کتاب، موجب گرایش نسل جوان به این مواد دخانی شده است.

بسیاری به این توصیه کارشناسان در خصوص ترک سیگار که می گویند، به جای مصرف سیگار، تنقلات و آجیل مصرف کنید، پوزخندی می زنند و می گویند، در این بازار خراب و قیمت های گزاف آجیل و تنقلات، همان بهتر که سیگار بکشیم تا دست کم لحظه ای حتی به صورت کاذب از استرس رهایی یابیم.

سالانه 40 هزار میلیارد تومان صرف عوارض بهداشتی و درمانی مصرف دخانیات می شود

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی می گوید: سالانه بین 10 تا 15 هزار میلیارد تومان بابت مصرف دخانیات توسط افراد در کشور هزینه می شود و دو تا سه برابر آن یعنی بین 35 تا 40 هزار میلیارد تومان صرف عوارض بهداشتی و درمانی مصرف دخانیات می گردد که عدد بسیار بالایی است.

'احمد حمزه' در سومین کنگره دخانیات و سلامت در بندرعباس اظهار داشت: مصرف دخانیات به ویژه قلیان در بین زنان و دختران و همچنین سیگار و سایر اشکال مواد دخانی در کشور در حال افزایش است و باید با یک حرکت جمعی و بین بخشی با این معضل مبارزه کنیم.

وی با بیان اینکه مصرف دخانیات به عنوان یک معضل و چالش اجتماعی مطرح است، افزود: مجلس شورای اسلامی در سال 85 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات را تصویب کرد که این قانون مصرف دخانیات را در مکانهای عمومی ممنوع می کرد.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در سال گذشته یک استفساریه به مجلس ارائه شد که قهوه خانه های سنتی و سالن های سیگار در فرودگاه ها و ترمینال ها را از شمول این قانون خارج می کرد که کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با این موضوع مخالفت و لایحه با قید دو فوریت به مجلس تقدیم شد.

حمزه تصریح کرد: پس از رد این دو فوریت، هم اکنون با قید یک فوریت در کمیسیون ها در حال بررسی است؛ کمیسیون بهداشت و درمان این موضوع را رد کرده و در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی در حال بررسی است.

وی یاد آور شد: به لحاظ اجتماعی، اقتصادی و همچنین بهداشتی و درمانی لازم است که کشور ما بیشتر به مقوله کنترل دخانیات بپردازد و ما به عنوان یکی از اعضاء کنوانسیون بین المللی FCTC ،اجازه ندهیم در مکانهای عمومی مردم در معرض دود، دسته دوم یعنی سیگار و قلیان قرار بگیرند.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: بنابراین به نظر می رسد که خارج کردن قهوه خانه ها و سالن های سیگار از شمول مکانهای عمومی اقدامی در جهت برنامه های این کنوانسیون بین المللی نیست و باید جلوی آن گرفته شود.

مالیات و عوارض سیگار باید افزایش یابد

یکی از مهمترین موارد در جهت کاهش مصرف دخانیات در کشور، ضرورت افزایش مالیات بر مواد دخانی تولیدی و وارداتی است که در سومین کنگره دخانیات و سلامت نیز بر آن تاکید بسیاری شد.

در پایان این کنگره بیانیه ای صادر شد که در آن کاهش نیافتن مناسب مصرف دخانیات ظرف 10سال گذشته و افزایش مصرف قلیان در همین مدت به عنوان یک چالش معرفی شده است.

شرکت کنندگان در این کنگره علمی در بخش راهکارهای عبور از چالش ها در بیانیه خود خواستار افزایش مالیات بر مواد دخانی تولیدی و وارداتی با تأکید بر نرخ خرده فروشی‌ محصولات دخانی شدند.

خارج کردن طرح استفساریه تبصره یک ماده 13 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات از دستور کار یا رد آن توسط مجلس شورای اسلامی و پیگیری اجرای کامل این قانون توسط مجلس از دیگر درخواست های مطرح شده در این بیانیه است.

شرکت کنندگان در سومین کنگره سلامت و دخانیات همچنین خواستار حذف توتون، سیگار و سایر مواد مرتبط دخانی از فهرست کالاهای مشمول دریافت ارز مبادله‌ ای شدند.

اقدام مؤثر و جدی برای پیشگیری و کنترل مصرف مواد دخانی در نوجوانان و جوانان به ویژه دانش‌آموزان و دانشجویان از دیگر موارد مطرح شده در این بیانیه است.

تلاش در جهت اجتماعی کردن هرچه بیشتر برنامه‌های مقابله با دخانیات در سطح کشور با تأکید بر آموزش عمومی توسط صدا و سیما و سایر رسانه‌ها از جمله دیگر مواردی است که در بیانیه مذکور از سوی کارشناسان و متولیان حوزه سلامت مورد تاکید قرار گرفت.

نقش آموزش در پیشگیری از گرایش افراد به دخانیات جدی بگیریم

مهمترین اقدام در پیشگیری و کنترل دخانیات، اول ریشه یابی و بهبود شرایط برای بهتر زیستن افراد و سپس آموزش و همکاری بین بخشی و آگاهی بخشی عمومی است.

اطلاع رسانی و آموزش مهارت های رفتاری برای کنترل شرایط بحران، نقش بسیار مهمی در کنترل دخانیات و پیشگیری از آن دارد.

آموزش قبل از سن 15 سالگی، تلاش برای کاستن فشارهای روانی، تشویق و تقویت به موقع موفقیت ها، فراهم کردن تفریحات سالم و سازنده و درونی کردن ارزشها در پیشگیری از روی آوردن افراد با سن پایین به سیگار تاثیر زیادی دارد.

به عبارت دیگر، وقتی سنگ بنای آموزش در نوجوانی و جوانی درست چیده شود، محصول این آموزش خودش را در دوران بزرگسالی نشان خواهد داد.

از سویی دیگر برطرف شدن این معضل جدی در کشور، نیازمند برنامه ریزی مناسب برای فرهنگسازی و همراه کردن دولت در این رابطه است، زیرا که در صورت همراهی نکردن دولت، این آموزش ها و فرهنگسازی ها ره به جایی نخواهد برد که تا به امروز هم ره به جایی نبرده که اگر برده بود، این همه متولیان سلامت داد از جدی بودن این بحران نمی زدند.

زمانی که سیگار به آسانی وارد و یا سیگار داخلی با قیمت پایین عرضه می شود، چگونه می توان انتظار داشت که نسل جوان که همواره به دنبال هیجان و تجربه چیزهای جدید است، به دنبال این مورد نرود.

اینکه می گویند، تبلیغات دخانیات در کشور ممنوع اما عرضه آن آزاد است خود نوعی تبلیغ محسوب می شود.

در واقع باید بگوییم که تا دلتان بخواهد در کشور ما قوانین و مقررات برای کاهش مصرف دخانیات وجود دارد، اما بسیاری از این قوانین فقط روی کاغذ است و رعایت نمی شود.

به عنوان مثال فروش سیگار به افراد زیر 18 سال ممنوع است، اما این ممنوعیت فروش در اغلب موارد رعایت نمی شود و بسیاری هم ظاهرا حساسیت چندانی نسبت به اجرا نشدن آن ندارند.

براساس قانون، نباید مغازه ها و فروشنده ها، سیگار را در معرض دید عموم بگذارند، اما این قانون هم رعایت نمی شود و رعایت نشدن این بند قانونی هم به تبلیغات سیگار دامن زده است.

نقش رسانه ها در مبارزه با مصرف مواد دخانی

رییس دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان در این باره می گوید: باید با استفاده از ظرفیت های مهمی از جمله صدا و سیما، نشریات و فضای مجازی و ارائه تبلیغات خلاقانه و ایجاد کمپین های اطلاع رسانی با دخانیات مبارزه کنیم.

'حسین داودی' تصریح کرد: افزایش قیمت و مالیات بر سیگار، ممنوعیت استفاده از مواد دخانی در اماکن عمومی، ممنوعیت تبلیغات در محل های عرضه مواد دخانی و سایر اقدامات بازدارنده موجب کاهش مصرف و کنترل دخانیات و در نهایت کاهش بیماریها و مرگ میر در کشور خواهد شد.

وی تاکید کرد: یکی از شاخصه های اصلی جامعه سالم این است که در همه محیط ها، استعمال نشدن سیگار رعایت شود.

داودی ادامه داد: اگر من و شما در خانواده خودمان سیگار نمی کشیم، نباید تصور کنیم از تبعات سیگار در امان هستیم، بلکه فقط زمانی می توانیم تهدید سیگار را به صفر برسانیم که با احساس مسوولیت، آموزش و فرهنگ سازی کاری کنیم که در محل کار و اماکن عمومی هم سیگار استعمال نشود.

منبع: ایرنا