روزنامه صوراسرافیل منتشر شد

اعتمادآنلاین| این روزنامه در هشت صفحه، به قطع وزیری و با چاپ سربی در چاپخانه سنگی پارسیان به طبع می‌رسید. سرلوحه روزنامه به خط نسخ درشت نوشته می‌شد و بالا‌تر از سرلوحه، تصویر فرشته آزادی بود که در صور می‌دمید و گروهی او را به یکدیگر نشان می‌دادند و در بالا و پایین آن هم دو آیه از قرآن کریم از سوره یس و مؤمنون نوشته شده بود.

روزنامه صوراسرافیل از جراید معروف و مهم صدر مشروطیت بود. سردبیر صوراسرافیل، میرزا جهانگیرخان شیرازی فرزند آقا رجبعلی، در سال 1292 هجری در یک خانواده فقیر شیرازی متولد شد. در کودکی پدر خود را از دست داد و سرپرستی او را عمه و جده‌اش برعهده گرفتند. در سال 1297 هجری قمری با عمه‌اش به تهران آمد و در 1306 هجری قمری دوباره به شیراز بازگشت.

میرزا جهانگیرخان تحصیلات مقدماتی را در مکتب‌خانه‌های شیراز و تهران گذراند و در 19 سالگی به تهران آمد و در مدرسه دارالفنون به تحصیل علوم جدید پرداخت و هنگامی که زمزمه مشروطه در تهران شنیده شد تحصیلاتش را در دارالفنون تمام کرد و به انجمن‌های مخفی مشروطه‌خواهان پیوست. در‌‌ همان زمان با میرزا علی‌اکبر قزوینی (دهخدا) و میرزا ابوالقاسم تبریزی آشنا شد. در ربیع‌الثانی 1325 هجری قمری امتیاز روزنامه صور‌اسرافیل به نام میرزا قاسمخان تبریزی از وابستگان دربار مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه صادر شد، ولی در ‌‌نهایت میرزا جهانگیرخان شیرازی سردبیری روزنامه را بر عهده گرفت.

در دوران انتشار صوراسرافیل، میرزا جهانگیرخان به اتفاق علی‌اکبرخان دهخدا با استفاده از نفوذ میرزا قاسم‌خان تبریزی، مقالات کوبنده‌ای بر ضد استبداد محمد‌علی شاهی می‌نوشتند و مقالاتشان هوادار زیادی داشت. علی‌اصغر‌خان شمیم، مورخ معاصر درباره صوراسرافیل چنین می‌نویسد: «یکی از برجسته‌ترین نشریه‌های دوران مشروطه بود و میرزا جهانگیرخان در دو جبهه با محمد‌علی شاه و روحانیون ضد مشروطه مبارزه می‌کرد، این نشریه در حقیقت در حکم مجله‌ای بود که هفته‌ای یک بار منتشر می‌شد.»

جذاب‌ترین بخش صوراسرافیل ستون طنز (فکاهی) آن بود که به عنوان «چرند و پرند» به قلم علی‌اکبر دهخدا و با امضای «دخو» نوشته می‌شد. سبک نگارش این ستون در ادبیات فارسی بی‌سابقه بود و مکتب جدیدی را در عالم روزنامه‌نگاری ایران و نثر معاصر پدید آورد. دهخدا مطالب انتقادی و سیاسی را با روش فکاهی طی مقالات خود در آن زمان منتشر می‌کرد.

آخرین شماره صوراسرافیل به مدیریت میرزا جهانگیرخان که در حقیقت سی و دومین شماره محسوب می‌شد در همین دوران یعنی در 21 جمادی‌الاول 1326 هجری سه روز پیش از بمباران مجلس شورای ملی و چهار روز قبل از اعدام میرزا جهانگیرخان شیرازی منتشر شد. پس از اشغال مجلس، جهانگیر‌خان به وسیله قزاقان دستگیر و به باغشاه برده شد و سرانجام در سال 1287 هجری شمسی به دار آویخته شد.

بعد از کودتای محمد‌علی شاه، تعطیلی مجلس شورای ملی و قتل میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل، علی‌اکبر دهخدا از کشور خارج شد، ابتدا به ترکیه رفت و از آنجا خود را به سوییس رساند و در شهر «ایوردن» سوییس نیز سه شماره از «صوراسرافیل» را به کمک میرزا ابوالحسن‌خان پیرنیا (معاضدالدوله) منتشر کرد. آنگاه دوباره به استانبول رفته و در سال 1327 هجری قمری با مساعدت جمعی از ایرانیان مقیم ترکیه روزنامه‌ای به نام «سروش» به زبان فارسی انتشار داد.

در آخرین شماره صوراسرافیل که علامه دهخدا در 15 صفر 1327 در سوییس منتشر کرد، شعری در رثای دوست از دست رفته خود جهانگیر‌خان شیرازی سروده و درباره انگیزه سرودن این شعر می‌گوید: «شبی مرحوم جهانگیرخان را به خواب دیدم در جامه سپید و به من گفت «چرا نگفتی دو جوان افتاده.» من از این عبارت چنان فهمیدم که می‌گوید چرا مرگ مرا در جایی نگفته یا ننوشته‌ای و بلافاصله در خواب این جمله به خاطر من آمد: یاد آر ز شمعِ مُرده یاد آر.»

منبع: تاریخ ایرانی