اقتصاد هند؛ زمانی برای تحول/ آیا ائتلاف حاکم هند در دوره دوم خود می‌تواند اصلاحات را جدی‌تر انجام دهد؟

اعتمادآنلاین| نیرمالا سیتارامان، وزیر دارایی جدید هند (تصویر زیر)، چهره‌ای عجیب در سیاست این کشور است. او نخستین زنی است که از 50 سال گذشته، زمانی که ایندیرا گاندی (همزمان با نخست‌وزیری) ریاست این وزارتخانه را بر عهده داشت و بسیاری از بانک‌های هند را ملی کرد، به چنین مقامی منصوب شده است. او اقتصاددان است، اما برخلاف بسیاری از هم‌حزبی‌هایش در باراتیا جاناتا (BJP) از جنوب کشور آمده و اهل تامیل نادو یکی از بزرگ‌ترین ایالت‌های مخالف حزب BJP در انتخابات اخیر بوده است. او ادعا می‌کند گذشته سخت‌تری از همتای پیشین خود، آرون جیتلی، داشته است؛ پدرش برای راه‌آهن هند کار می‌کرده و خودش یک ماه در فروشگاهی در لندن لوازم منزل فروخته است.

به همین دلیل است که خانم سیتارامان توانسته جذابیت حزب BJP را از طرفداران سنتی خود فراتر برد. اما آیا او می‌تواند آرمان‌های این حزب را عملی کند؟ روزی که او به عنوان وزیر دارایی منصوب شد مرکز آمار هند اعلام کرد رشد اقتصادی این کشور طی چهارماهه نخست سال جاری به 5.8 درصد کاهش پیدا کرده که کندترین رشد اقتصادی از زمان انتخاب نارندرا مودی به نخست‌وزیری در سال 2014 بوده است (به نمودار نگاه کنید). دولت نیز با تاخیر گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌داد آمار بیکاری سالانه تا پایان ژوئن 2018 به 6.1 درصد افزایش یافته است. در کشور هند بیکارها غالباً فقیرترین افراد نیستند، بلکه فارغ‌التحصیلان جوانی هستند که برای مشاغل بهتر و ناموجود تربیت شده‌اند.

یکی از موارد لازم برای بهبود سریع اقتصادی به بانک‌هایی وابسته است که خانم گاندی ملی کرده بود. این بانک‌ها مسئول اصلی وام‌های بدی هستند که مدت‌هاست در ترازنامه‌های خود وام‌دهندگان مسدودشده دارند. افراد خوش‌بین به این نکته اشاره می‌کنند که سهم وام‌های بد در حال کاهش است. افزون بر این، بسیاری از بانک‌های مشکل‌دار نیز پس از انتصاب رئیس‌ جدید و بامداراتر، بانک ذخیره ارزی هند (RBI)، یا بانک مرکزی این کشور، توانستند اعتبارات خود را گسترش دهند.

بانک مرکزی هند ششم ژوئن، برای سومین بار در سال جاری، نرخ سود را کاهش داد. علاوه بر این، RBI باید از نزدیک بر وام‌دهندگان «غیربانکی»‌ که مقررات کمتری برای فعالیت دارند نظارت کند. طی سال‌های اخیر این وام‌دهنگان توانسته‌اند گردش اعتبارات در حوزه مسکن و صنعت را تداوم بخشند و با فروش اوراق قرضه بازرگانی به صندوق‌های مشترک و گرسنه سود، تامین مالی خود را انجام دهند. این روند تا سپتامبر 2018 و زمانی ادامه یافت که یکی از وام‌دهندگان در انجام تعهدات خود کوتاهی کرد.

چشم‌انداز بهبود دوره‌ای اقتصاد از «اصلاحات ریشه‌ای» روشن‌تر به‌ نظر می‌رسد. بعید است خانم سیتارامان اختیاراتی همچون آقای جیتلی داشته باشد. او که در کابینه سابق وزنه سنگین‌تری داشت، کسی بود که راه ورود به سیاست ملی را برای آقای مودی گشود. خروج جیتلی از دولت به دلیل وضعیت جسمی می‌تواند به این معنا باشد که رئیس او باید توجه بیشتری به مسائل اقتصادی نشان دهد و این موضوع ضرورتاً اتفاق خوبی نیست.

آقای مودی، به عنوان سروزیر ایالت گجرات، توانست با موفقیت بالا سرمایه‌های زیادی را از شرکت‌های بزرگ جذب کند و در عین حال فشار بیشتری بر کارمندان دولتی وارد کند. اما این شیوه عمل چندان شایسته نخست‌وزیری نیست که باید، در عوض، اقدامات کمتر مستقیمی نظیر ارائه مشوق‌های خوب و محول کردن کارها به افراد مناسب اتخاذ می‌کرد. پوجا مهرا، روزنامه‌نگار، در کتاب اخیر خود به نام «دهه گمشده» به نقل‌ از یک بوروکرات، به جلسات طولانی و خسته‌کننده آقای مودی اشاره می‌کند که در آنها بر نحوه اجرایی شدن سیاست‌هایش نظارت می‌کرد در حالی که کارمندان دولتی تحت فشار اقتصادی بودند.

لیبرال‌ها پس از اولین پیروزی آقای مودی در سال 2014 امیدوار بودند نخست‌وزیری که پیشتر در سخنرانی‌ها طرفدار کسب‌وکارها بود، با آزادسازی قوانین کار و زمین، سرمایه‌گذاری را تقویت و به جای نمایش‌ بازی کردن، کشورداری کند. اما او با اجرای برنامه‌های توزیعی رفاهی برای توده مردم نظیر پخش پول نقد بین خرده کشاورزان، بیشتر تبدیل به چیزی شد که هندی‌ها به آن «طرفدار فقرا» می‌گویند.

به نظر می‌رسد این برنامه‌ها بیشتر به دلیل تداوم ترس دولت از قدرت گرفتن جناح چپ اجرا شد. دولت مودی بخش عمده تلاش‌های خود را در راستای تسهیل خرید زمین برای اهداف صنعتی، پس از انتقاد راهول گاندی رهبر حزب «کنگره ملی هند»، رها کرد. او از دولت انتقاد و آن را به دولت شرکت‌های «شیک و اتوکشیده» تشبیه کرده بود که برای کمک به بانک‌های عمومی و حذف وام‌های بدشان، آهسته عمل می‌کند. این انتقاد او تا حدی به این خاطر بود که نمی‌خواست در مقابل رفقای کاپیتالیستش ضعیف به نظر برسد.

از آنجا که ترس آقای مودی به او کمک کرد بار دیگر و با اختلاف زیاد دولت را به دست بگیرد، دلایل کمی وجود دارد تا این رویکرد را کنار بگذارد. اما شاید سرانجام پیروزی او نگرانی از اپوزیسیون را از بین برده باشد. خانم سیتارامان پس از پاسخ پرحرارتش در پارلمان به انتقاد آقای گاندی درباره رفیق‌بازی در دولت، به «جوخه انهدام یک‌نفره» معروف شد. اکنون پس از شکست اپوزیسیون، شاید آقای مودی به قدر کافی شجاع شده باشد که انتقادات او را نادیده بگیرد.