دست نفت از بودجه کوتاه می‌شود؟

اعتمادآنلاین| ‌ فرشته بهروزی‌نیک- محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، به تازگی اعلام کرده نفت باید از بودجه خارج شود. نوبخت می‌گوید برای آینده و در امان بودن از شوک‌هایی که هر از گاهی با تغییر قیمت نفت و بنزین در جهان رخ می‌دهد، باید این اقلام از بودجه خارج شوند. آن‌طور که او توضیح داده بر اساس 4 محور درآمدهای پایدار، هزینه‌های کارآمد، ثبات اقتصادی و تقویت نهادی می‌توان خارج کردن نفت از بودجه را به نتیجه رساند.

علی ربیعی، سخنگوی دولت هم چندی پیش بر کاهش وابستگی نفت به بودجه تاکید کرد. او توسعه صادرات غیرنفتی و جهت‌گیری آن را برای رسیدن به این هدف مهم می‌داند و می‌گوید باید حجم واردات کالا به کشور را کاهش داد.

با تداوم فشار برای تحریم صادرات نفت ایران، پیش‌بینی می‌شود بودجه کشور امسال با رقمی در حدود 50 تا 60 هزار میلیارد تومان کسری مواجه شود.

طی روزهای گذشته، مسئولان اقتصادی، از جمله عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، راهکارهای مختلفی نظیر افزایش سهم مالیات را برای جبران خلاء درآمدهای نفتی پیشنهاد داده‌اند. اگرچه این راهکارها واکنش‌های متفاوتی به دنبال داشته است، برخی از نمایندگان مجلس بر این باورند که در شرایط فعلی اقتصاد، منابع پایدار و قابل اعتمادی برای جبران کسری بودجه دولت در سال جاری وجود ندارد.

سال‌هاست اقتصاد تک‌محصولی ایران بوی تند نفت می‌دهد. این طلای سیاه طی سال‌های گذشته تا امروز، هم مایه نیکبختی اقتصاد ایران بوده هم موجب شوربختی. از زمانی که درآمدهای نفتی ناعادلانه میان بخش‌های مختلف اقتصادی توزیع شد، مصیبت یکی پس از دیگری سایه خود را بر سر اقتصاد ایران انداخت.

اوج در آمدهای نفتی کشور در زمان محمود احمدی‌نژاد، طی سال‌های 84 تا 92، رقم خورد که در حدود 700 میلیارد دلار بود. نکته قابل تامل اینکه سرنوشت این 700 میلیارد تومان همچنان در هاله‌ای از ابهام است و مشخص نیست چرا از همان دوران تاکنون رکود سنگین گریبان تولید کشور را گرفته است.

وابستگی بودجه به نفت در لایحه بودجه سال 1398 معادل 35 درصد بوده که نسبت به قانون بودجه سال 1397 رشد سه درصدی داشته است. آمارها می‌گویند از سال 1383 تا 1396 رقمی در حدود یک هزار و 503 میلیون دلار، درآمد ارزی تنها از بخش صادرات نفت و گاز برای کشور حاصل شده است.

در همین حال بر اساس آخرین گزارش سازمان توسعه تجارت ایران، سال گذشته، تنها 63 درصد از اهداف صادرات غیرنفتی کشور، محقق شد.

از سوی دیگر، بودجه امسال در حالی بسته شد که آگاهان اقتصادی نسبت به سهم نفت در ساختار آن انتقادهای بسیاری داشتند. کارشناسان بر این باور بودند که بودجه سال 98 با شرایط فعلی اقتصاد ایران، به خصوص وضعیت تحریم‌ها، همخوانی ندارد.

حالا، با شرایطی که آمریکا برای روابط اقتصادی ایران با دیگر کشورها رقم زده، به نظر می‌رسد زمینه مناسبی برای توسعه صادرات غیرنفتی و نجات ایران از اقتصاد تک‌محصولی فراهم شود.

باید به انتظار نشست و دید آیا پای نفت از اقتصاد ایران خارج می‌شود؟