شکست تاریخی استانبول برای اردوغان جبران‌ناپذیر است/ هر تغییر سیاسی‌ای در استانبول بر کل ترکیه تاثیر می‌گذارد/ اردوغان برای جلوگیری از تهدید از دست دادن ترکیه باید راه‌حل مشکلات اصلی یعنی قیمت‌های سرسام‌­آور و بیکاری را پیدا کند/ آنکارا بدون حمایت صندوق بی

اعتمادآنلاین| مینا جزایری- این مقاله توسط کدری گورسل، ستون‌نویس و روزنامه‌نگار ترک وب‌سایت المانیتور، که به جمع‌آوری گزارش و تجزیه‌وتحلیل در مورد خاورمیانه از جمله خلیج‌فارس، مصر، ایران، اسرائیل، دولت فلسطین و دیگر کشورها می‌پردازد، به نگارش درآمده است. این مقاله به تبعات برگزاری مجدد انتخابات شهرداری برای اردوغان و تضعیف حزب عدالت و توسعه پرداخته است. در این گزارش چنین آمده است:

در تاریخ 23 ژوئن، اردوغان و حزبش متحمل شکستی تاریخی در انتخابات مجدد شهرداری در استانبول شدند. اکرم امام‌اوغلو از حزب مخالف جمهوری‌خواه خلق با 806 هزار رای، از بن‌علی ییلدیریم عضو بانفوذی که به عنوان کاندیدای اتحاد مردمی بین حزب عدالت و توسعه و حزب جنبش ملی­‌گرا (MHP) انتخاب شده بود، پیش افتاد. امام‌اوغلو که به عنوان کاندیدای اتحاد ملی میان حزب جمهوری‌خواه خلق و حزب خوب دست راستی انتخاب شده بود، 54.21 درصد آرا را به دست آورد که به نحو قاطعانه‌­ای توسط پایگاه اجتماعی حزب دموکراتیک مردم کرد تقویت شده بود. ییلدیریم با 45 درصد آرا شکست بزرگی را برای اردوغان و حزب عدالت و توسعه در بزرگ‌ترین شهر ترکیه رقم زد.

شورای عالی انتخابات تحت فشار اردوغان انتخابات اصلی 31 مارس را، که امام‌اوغلو در آن با تفاوت 13 هزار رای برنده شده بود، لغو کرد. اردوغان در آن زمان استدلال کرد که «پیروزی انتخاباتی با چنین اختلاف کمی خیال مردم را راحت نمی‌کند» و «هیچ‌کس نباید خودش را به خاطر 13 تا 14 هزار رای برنده بداند». استدلال خود اردوغان گویای این است که چرا او در برگزاری مجدد انتخابات شکست بزرگی خورده است. اگر او شکست با «اختلاف کمِ 13 هزار» رای را تحمل می‌کرد، 23 ژوئن با اختلاف 806 هزار رای شکست نمی‌خورد.

بزرگی شکست اردوغان با یک زلزله سیاسی برابری می­‌کند. نتیجه انتخابات 23 ژوئن چیزی کمتر از یک تغییر ساختاری در سیاست ترکیه نیست که تاثیر این مساله در تمامی مناطق استانبول احساس شد. امام‌اوغلو رای خودش را در تمامی 39 منطقه افزایش داد، در حالی که ییلدیریم شاهد کاهش رای خود در سراسر شهر به استثنای یک منطقه بود.

نتیجه حاکی از تغییر قابل توجه آرا از حزب حاکم به حزب مخالف است، که این امر بر مبنای بیشترین آرای کسب‌شده توسط یک کاندیدا در یک ناحیه نیز قابل مشاهده است. ییلدیریم که در انتخابات اصلی در 23 منطقه از حریف خود پیشی جسته بود، در انتخابات مجدد در 12 منطقه از 23 منطقه عقب افتاد. امام‌اوغلو از مجموع 39 منطقه در 28 منطقه بیشترین تعداد آرا را کسب کرد.

بنابراین می‌­توان گفت اردوغان استانبول را از دست داد و پیشگویی او در مورد آنچه که در آینده پیش خواهد آمد، بی‌پایه و اساس نیست. او به راحتی می‌تواند ترکیه را نیز از دست بدهد، زیرا هر تغییر سیاسی در استانبول دیر یا زود بر کل کشور تاثیر می‌گذارد. به عنوان کلانشهری 16 میلیون نفری، استانبول الگویی است که بقیه کشور دنباله‌روی آن است. استانبول در هر چیزی، از سبک زندگی و عادات مصرف گرفته تا ورزش، فرهنگ و هنر، بدعت­‌گذار است. هر گرایشی که استانبول اتخاذ نکند، محلی باقی می‌ماند و در سراسر کشور گسترش نخواهد یافت. این موضوع در گرایش‌های سیاسی نیز به همین شکل است. کسی نمی‌تواند ترکیه را به دست آورد بدون اینکه بر استانبول پیروز شود.

تقریباً همه احزاب حاکم در ترکیه ابتدا در سطح محلی در استانبول مورد آزمایش قرار گرفته‌اند. و بالعکس حزبی که استانبول را از دست دهد نشانه این است که به روندی نزولی دچار شده؛ استانبول منادی آغاز‌ها و پایان‌هاست.

تاریخ سیاسی ترکیه پیشگویی اردوغان را تایید می‌کند: کسانی که استانبول را از دست دادند ترکیه را نیز از دست خواهند داد؛ برای مثال فروپاشی حزب مام میهن تورگوت اوزال با شکست او در استانبول طی انتخابات محلی سال 1989 آغاز شد.

برعکس، انتخاب اردوغان به عنوان شهردار استانبول در سال 1994 از صعود اسلام سیاسی به سطوح بالای قدرت خبر داد. اکنون شکست اردوغان در استانبول نشانه­ آشکاری است از اینکه این روند معکوس شده است. خطر از دست دادن ترکیه در آینده بسیار واقعی است به این دلیل که اردوغان برای متوقف یا معکوس کردن این روند ابزارهای اندکی دارد.

هنگامی که از ابزارهای اعمال قدرت صحبت می­‌کنیم، ناگزیر قوه قضاییه به ذهن متبادر می­‌شود که دولت اردوغان از آن علیه مخالفان استفاده می­‌کند. آیا اردوغان از قوه قضاییه استفاده خواهد کرد تا استانبول را پس بگیرد و خطر از دست دادن ترکیه را برطرف کند؟ اردوغان پیش از این علائمی مبنی بر عملی ساختن اقدامات قضایی خود بروز داده است. بر این اساس که امام‌­اوغلو، فرماندار استان اردو در ناحیه دریای سیاه را، به دلیل ممانعت از استفاده او از بخش VIP فرودگاه، پس از دیدار از ناحیه در تاریخ ششم ژوئن مورد توهین قرار داده است.

سه روز قبل از انتخابات 23 ژوئن اردوغان در یک برنامه تلویزیونی عنوان کرده بود این امکان وجود دارد که امام‌­اوغلو حتی پس از انتخاب شدن به واسطه­ رویه­‌های قضایی از سمت خود عزل شود. اردوغان با اشاره به احکام قضایی‌ای که می‌تواند منجر به عزل امام‌اوغلو از خدمت شود گفت: «قوه قضاییه ارگانی است که تعیین می­‌کند عواقب سگ نامیدن یک فرماندار در این کشور چیست. پیامدهای چنین توهینی در قانون به صورت روشن بیان شده است.»

سپس اردوغان محکومیت خود را به خاطر خواندن شعری در یک تجمع یادآور شد که سال 1999 برای آن حدود چهار ماه به زندان افتاده بود. او ضمن مقایسه خود با امام‌­اوغلو گفت: «من پیش از اینکه برای یک شعر محکوم شدم شهردار بودم. آیا آنها مرا از پستم محروم کردند؟ بله. و این مرد حتی قبل از اینکه شهردار شود دارد فحش می‌دهد.»

ادعای توهین از جانب امام­‌اوغلو به فرماندار به ستون اصلی مبارزه انتخاباتی سلبی دولت در انتخابات تبدیل شد، با این حال این مساله امام‌اوغلو را از شکست رقیب دولتی با یک سبقت بزرگ 10 درصدی متوقف نکرد.

طبق قوانین ترکیه، حکم زندان بیش از یک سال صلاحیت فرد برای سمت شهرداری را ابطال می‌کند. با این وجود اگر اردوغان برکناری امام‌اوغلو با استفاده از روندهای قضایی را دنبال کند، این کار تنها نتیجه معکوس دارد و سیاستمداران حزب جمهوری‌خواه خلق را قوی‌تر می‌کند.

برای جلوگیری از تهدید از دست دادن ترکیه، اردوغان باید برای مشکل اصلی، که به قیمت استانبول برای او تمام شد، راه‌حلی پیدا کند؛ یعنی قیمت‌های سرسام‌­آور و بیکاری. تاثیر این دو عامل بسیار مخرب به دلیل ناتوانی دولت در پیش‌­بینی مجموعه‌­ای جامع و قابل اعتماد از اقدامات علیه بحران عمیق اقتصادی افزایش یافته است.

به نظر می‌رسد اقتصاددانان پیشرو ترکیه به این نتیجه رسیده‌اند که آنکارا بدون حمایت صندوق بین‌المللی پول بیش از این نمی‌تواند بر این بحران غلبه کند. اما اردوغان بارها گفته که «موضوع صندوق بین‌المللی پول» برای ترکیه تمام شده است.

برای اردوغان «عدم رجوع به صندوق بین‌المللی پول» تاکنون از ماهیتی سیاسی، ایدئولوژیک و روانشناختی برخوردار بوده است. فشار بحران اقتصادی می‌تواند به او «کمک» کند تا در روزهای آینده بر این عدم رجوع غلبه کند. اما ترکیه هنوز هم می‌تواند با یک مانع ژئوپلیتیکی بیرونی مواجه شود که از بحران اس-400 نشأت می­گیرد. آنکارا در حال تبدیل شدن به هدفی برای تحریم‌های ایالات متحده است، مگر اینکه در دقیقه آخر تصمیم بگیرد از دریافت و استفاده از سیستم‌های دفاع هوایی روسی اس-400 عقب‌نشینی کند.

لازمه این رویکرد نیازمند آن است که دونالد ترامپ پنج اقدام را از یک لیست 12 موردی تحریم علیه این کشور انتخاب کند؛ از جمله جلوگیری از دسترسی ترکیه برای کمک گرفتن از موسسات مالی بین‌المللی. ترامپ می‌تواند از تحریم‌های خاص علیه ترکیه چشم‌پوشی کند که در این صورت دسترسی ترکیه به صندوق بین‌المللی پول مسدود نخواهد شد. در هر حال این به معنای پایان خطرات نیست.

با توجه به تهدید بحران بدهی خارجی که در حال حاضر بسیار زیاد شده است، انتظار می‌رود هزینه‌های وام ترکیه به شدت تحت ‌تاثیر تحریم‌های ایالات متحده افزایش یابد. چنین مانع بزرگی به سختی می‌تواند به اردوغان در معکوس کردن سیر نزولی‌ای که در پیش گرفته است یاری کند. حتی اگر اردوغان با صندوق بین‌المللی پول به توافق برسد، نوشیدن این جام زهر برای او بدون هزینه سیاسی نخواهد بود.

در همین حال به سرعت مشخص شد که شکست تاریخی استانبول روند از هم پاشیدن حزب عدالت و توسعه را تسریع خواهد کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که علی باباجان، مسئول پیشین ارشد اقتصادی، قصد دارد در ماه سپتامبر یک حزب جدید را با حمایت عبدالله گل، رئیس‌جمهور سابق، تاسیس کند.

انتظار می‌رود حزب باباجان قانون‌گذاران حزب عدالت و توسعه را به خود جلب کند و حتی می‌تواند اکثریت پارلمانی بلوک حزب عدالت و توسعه و حزب جنیش ملی­‌گرا را از بین ببرد و تهدیدی برای ناتوانی بیشتر دولت در اداره کشور باشد.

شایان ذکر است حزب عدالت و توسعه نه تنها رای‌دهندگان به امام‌اوغلو در انتخابات مجدد را از دست داد، بلکه مشارکت هوادارانش نیز کمتر شده است. این واقعیت را که امام‌اوغلو، ییلدیریم را با 10 درصد آرای بیشتر شکست داده در حالی که مشارکت سراسری فقط یک درصد افزایش یافته است به گونه‌­ای دیگر نمی‌­توان توضیح داد. از این رو به نظر می‌رسد حزب عدالت و توسعه شمار قابل توجهی از رای‌دهندگان خود را از دست داده که ممکن است در روزهای آینده به حزب باباجان متمایل شوند و این موضوع روند تضعیف فزاینده حزب عدالت و توسعه را تقویت می‌­کند.

به طور کلی شکست استانبول موجب تسریع روند نزولی دولت اردوغان خواهد شد. آن‌طور که بسیاری می‌گویند، 23 ژوئن آغاز یک پایان نیست، بلکه چیزی بیشتر یعنی مرحله نهایی پایان یافتن یک آغاز است.