از ساختار اطلاعاتی عراق چه می‌دانید؟

اعتمادآنلاین| سید عماد حسینی- به گفته بیشتر کارشناسان، ساختار اطلاعاتی عراق بعد از سقوط صدام حسین ساختاری خاص و منحصربه‌فرد محسوب می‌شود.

سرویس‌های اطلاعاتی برای کشوری همچون عراق ویژگی‌های خاص به خود را دارند؛ نهادی که نام سازمان مخوفی همچون استخبارات دوره صدام حسین را یدک می‌کشد و در عین تلاش برای دور شدن از این بدنامی، باید با سازمان‌های تروریستی مخوفی همچون القاعده و داعش آن هم در ساختار فروپاشیده امنیتی رودرو شود. همچنین همزمان با آن با جدایی‌طلبی‌های اقلیم کردستان و باج‌خواهی‌های بقایای رژیم بعث نیز پنجه در پنجه شود و در عین حال با حضور گسترده و جنگ خونین سازمان‌های اطلاعاتی منطقه‌ای و جهانی در خاک خود تقابل کند یا تحت تاثیر آنها اقداماتی انجام دهد یا چشم خود را به روی اقداماتی ببندد.

سرویس اطلاعات عراق تحت عنوان «وکاله الاستخبارات والتحقیقات الاتحادیه العراقیه» در سال 2003 چند ماه بعد از سرنگونی صدام حسین شکل گرفت.

در اساسنامه این سرویس آمده است: مسئولیت جمع‌آوری اطلاعات از طریق منابع سری و علنی و تلاش فنی، ضد اطلاعات، طبقه‌بندی، تحلیل و تولید گزارش‌های اطلاعاتی در زمینه مبارزه با تروریسم و جرم و جنایت سازمان‌یافته و انجام تحقیقات در باب آنها، مقابله با توسعه آنها و تلاش برای تحقق امنیت داخلی در تمامی مناطق فدراتیو، مشخص کردن تهدیدها و سطح آنها، تقدیم مشورت به مراکز تصمیم‌گیری در تمامی اوقات برای تامین امنیت و حفظ نظم عمومی بر عهده این ساختار است.

سازمان استخبارات عراق از سه مدیریت تشکیل شده که عبارت‌اند از: مدیریت استخبارات و مبارزه با تروریسم، مدیریت مبارزه با جنایات سازمان‌یافته و مدیریت فناوری اطلاعات.

بر اساس اطلاعات منتشرشده در رسانه‌ها، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) این سرویس را در سال 2003 بازسازی کرد تا جایگزین سرویس امنیتی مخوف زمان صدام حسین شود.

مایکل نایتس، پژوهشگر مرکز مطالعات واشنگتن و متخصص امور نظامی و امنیتی عراق، ایران و شورای همکاری خلیج‌فارس، می‌گوید یکی از مهم‌ترین وظایف سازمان استخبارات عراق مبارزه با گروه داعش حتی بعد از سقوط حاکمیت سرزمینی آن است و در این راستا این سازمان با توجه به ساختاری که سازمان سیا برایش تدوین کرده از عهده انجام این کار برمی‌آید.

به عقیده این کارشناس، سرویس اطلاعاتی عراق موفق شد همسو با پیشرفت جنگ علیه تروریسم در این کشور دامنه توانمندی‌های خویش را هم گسترش دهد و مدعی شد در این راه از حمایت و پشتیبانی سازمان سیا بهره‌مند بوده است.

این اطلاعات جولای 2017 انتشار یافت؛ چهار ماه قبل از آن یک روزنامه عربی ادعا کرد سرویس اطلاعاتی عراق در معرض یک پالایش بزرگ قرار گرفته و تمامی افرادی که توسط سازمان جاسوسی آمریکا آموزش دیده‌اند از آن اخراج شده‌اند.

روزنامه العربی‌الجدید به نقل از یک مقام مسئول نزدیک به دفتر حیدر عبادی، نخست‌وزیر وقت عراق، خبر داد: بسیاری از مدیران کل و افسران ارشد سرویس اطلاعاتی عراق برکنار شده‌اند و بخش ایران این سرویس نیز منحل و تعطیل شده است.

طبق نوشته این روزنامه، افسران این شعبه به واحدهای دیگر، از جمله 6 شبعه جدیدی که مختص کشورهای عربی مختلف تاسیس شده، انتقال یافتند.

به زعم این روزنامه، یکی از 300 افسری که از این سازمان اخراج شدند سرتیپ محمد طالب، مدیر شعبه ایران، بود که روابط بسیار نزدیکی با سفارت آمریکا در بغداد داشت. 400 افسر دیگر نیز به وزارتخانه دیگری همچون برق، محیط‌زیست و برنامه‌ریزی منتقل شدند.

منابع آگاه عراقی خبر دادند شعبه ایران در سرویس استخبارات عراق، سال 2004 با اشراف افسران مستقیم سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) ایجاد شد. افسر مسئول تاسیس آن فردی به نام «مایکل تایلر» بود که تلاش کرد این شعبه را به طور تدریجی در راستای برنامه‌های سیا تشکیل دهد.

وظایف این بخش پیگیری فعالیت ایران در عراق و رصد تحرکات اعضای سفارت این کشور در بغداد و کنسولگری آن در نجف بود. شعبه ایران گزارش‌های مستمری در رابطه با ملاقات‌های صورت‌گرفته بین اعضای سفارت تهیه می‌کرد.

یکی از مقرهای این شعبه در ساختمان اصلی سرویس در منطقه سبز معروف به ساختمان زرد بود و دیگری در ساختمان قدیمی سازمان استخبارات واقع در محله دراغ در مرکز عراق قرار داشت.

گفته می‌شود سازمان سیا حدود 10 هزار نفر از افسران و اعضای اداری این سرویس را مستقیماً آموزش داده است.

هزینه آموزش این افراد سه میلیارد دلار اعلام شده است و علاوه بر وظایف معمولِ مقابله با تروریسم و مبارزه با جنایات سازمان‌یافته، وظیفه پیگیری و رصد گروه‌های مقاومت عراقی که علیه نیروهای آمریکایی می‌جنگیدند نیز به این سرویس محول شده بود.

سازمان استخبارات و سرویس‌های اطلاعاتی عراق تا زمان حضور نیروهای آمریکا در عراق به همین شکل فعالیت کردند، اما پس از عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی، نوری مالکی نخست‌وزیر وقت عراق تمامی افراد نزدیک به واشنگتن، از جمله محمد الشهوانی رئیس این سرویس، را از ساختار اخراج کرد؛ الشهوانی اهل موصل بود و به نزدیکی به آمریکا شهرت داشت.

شمار قابل توجهی از دستیارانش نیز به همین سرنوشت دچار شدند.

روزنامه القدس العربی هم در شماره 10 سپتامبر 2009 خود به نقل از منابع آگاه عراقی خبر داده بود با توجه به اینکه بستر آموزشی سرویس اطلاعاتی عراق را سازمان سیا تشکیل می‌دهد، مشخص است که در این ساختار شاهد نفوذ بلندمدتی هستیم و این ظن و گمان تمامی پرسنل این سازمان را که توسط سیا آموزش دیده‌اند تهدید می‌کند، مگر آنکه خلافش ثابت شود.

به نوشته این روزنامه عربی چاپ لندن، این شک و تردیدها نه فقط در رابطه با افراد بلکه درباره تاکتیک و استراتژی این ساختار نیز وجود دارد، به خصوص که وابستگی افراد صرفاً به سوی سازمان آمریکا سوق داده نشده، بلکه آمیزه‌ای از کشورهای تشکیل‌دهنده ائتلاف (اشغال‌کننده عراق) عوامل هدایت‌کننده این امر هستند.

با اینکه تلاش می‌شود از عراق جدید سخن به میان آید و بر خروج ساختارهای امنیتی این کشور از روال معمول وحشت‌انگیز دوره صدام حسین تاکید شود، اما همچنان اخباری دال بر وقوع نقض حقوق بشر توسط عوامل این ساختار منتشر می‌شود.

دیده‌بان حقوق بشر ، 22 جولای 2018، اعلام کرد: سرویس اطلاعات عراق که تحت نظر نخست‌وزیر این کشور اداره می‌شود و گزارش‌های خود را تقدیم او می‌کند، بیش از 400 نفر را به طور غیررسمی بعد از آزادسازی موصل در بازداشت خود نگه داشته است.

این سازمان مدافع حقوق بشر یک لیست از حوادثی ارائه داد که منجر به بازداشت شماری از افراد شد. همچنین درباره شهادت برخی از بازداشت‌شدگان در این سرویس نیز شواهدی ارائه داد و تاکید کرد این سرویس حق انجام چنین کارهایی را ندارد.

انتشار چنین اخباری دوره صدام حسین و جو خفقان‌آوری را به ذهن متبادر می‌کند که سرویس‌های امنیتی رژیم صدام حسین برای مردم پدید آورده بودند.

یک افسر سرویس امنیتی عراق، به شرط افشا نشدن نامش، به دیده‌بان حقوق بشر گفت: افسران سرویس می‌دانند که برخی از بازداشت‌شدگان بی‌گناه‌اند، اما موصل فقط یک قاضی مسئول پرونده‌های مبارزه با تروریسم دارد که قادر است برای بازداشت‌شدگان حکم صادر کند!

با این حال به اعتقاد مسئولان عراقی و کارشناسان طرفدار عملکرد این ساختار، ساختار اطلاعاتی عراق دستاوردهای قابل توجهی هم داشته که در مقدمه آنها قتل ابو مصعب الزرقاوی در ژوئن 2006 بود که در کارنامه دستاوردهای سرویس استخبارات به ثبت رسیده است.

با وجود این، حتی به اعتقاد مدافعان سرویس اطلاعاتی عراق، این ساختار همچنان در زمینه مشخص کردن اهداف خود دچار سردرگمی است. گرچه هرج‌ومرج شدید امنیتی حاکم بر عراق و کمرنگ بودن عملکرد این ساختار در مقابل حجم عظیم تروریسم و جرم و جنایت در این کشور نیز به این سردرگمی دامن زده است.

به بیانی واضح‌تر، امروز سرویس اطلاعاتی عراق نمی‌داند ساختار خود را بر اساس چه اهدافی اولویت‌بندی کند و تقریباً بی‌هدف به این سو به آن سو می‌دود.

به عقیده کارشناسان، ساختار سرویس امنیتی عراق نه بر اساس جرم و جنایت بسته شده است و نه بر اساس طراحی های دشمنان عراق، چون اگر بر اساس جرم بسته می‌شد باید شعبه‌های متخصص در امور مبارزه با تروریسم، مبارزه با مواد مخدر، مبارزه با جرائم اقتصادی و... در این ساختار شکل می‌گرفت.

اگر این سازمان بر اساس اهداف و منافع دشمنان سازماندهی می‌شد، باید شعبه مبارزه با داعش، شعبه مبارزه با القاعده، شعبه مبارزه با گروه پرچم‌های سفید، شعبه هیات‌های دیپلماتیک و... در این ساختار تشکیل می‌شد.

طبق گزارش مدل‌ایست آنلاین، سرویس اطلاعاتی عراق به شکلی کاملاً رندوم فعالیت می‌کند و هر واحدی در سایه نبود ساختار تخصصی، چه در بعد جرم و چه در ابعاد و اهداف دیگر، کار خود را به شکل دلخواه انجام می‌دهد و تقریباً تمام واحدها همه کار می‌کنند؛ یعنی اگر از هر بخش‌ سرویس اطلاعاتی عراق بپرسید چه می‌کنید، آنها در مقدمه برنامه‌هایشان خواهند گفت مسئولیت ما مبارزه با تروریسم است، بدون اینکه بدانند دقیقاً چه کاری می‌کنند.

به نوشته این پایگاه اینترنتی، امروز سرویس اطلاعاتی عراق از نبود راهبرد فعالیت اطلاعاتی از یک سو و ابهام دورنمای امنیتی در تمامی ابعاد آن برای مراکز تصمیم‌گیری رنج می‌برد. این در حالی است که شکل‌گیری سرویس‌های موازی در منطقه اقلیم کردستان نیز بر این ضعف افزوده است.

همچنین نگاهی به عملکرد این ساختار نشان می‌دهد یا در تحلیل اطلاعات عجله کرده و از این رو در نتیجه‌گیری‌ها معمولاً دچار اشتباه می‌شود، یا اظهارنظرها و بیانیه‌های توضیحی این سرویس پس از وقوع حوادث انجام می‌شود؛ موضوعی که بیانگر ناتوانی این ساختار در استفاده از اصل غافلگیری است.

به همین خاطر مسئولان عالی‌رتبه عراقی اعتماد چندانی به گزارش‌های این سازمان ندارند، این مساله در گزارش‌های ارائه‌شده درباره احتمال سقوط موصل (پیش از وقوع آن) و چند مورد دیگر نمود یافت.

به گفته کارشناسان امور عراق با وجود ادامه شکست‌ها و ناکامی‌های این ساختار در انجام وظیفه اصلی محول‌شده یعنی جلوگیری از وقوع جرم و جنایت و تروریسم در عراق، این سازمان به سوی بهتر شدن پیش می‌رود به این امید که بتواند خارج از خط سیر و مسیر ترسیم‌شده سیا به طور حقیقی در خدمت ملت و کشور خویش باشد.