نقش بساز بفروش‌ها در ایجاد شهر بی‌کیفیت چیست؟

اعتمادآنلاین| ‌ طراحی و معماری ساختمان‌ها در هر نقطه از جهان نشان دهنده آداب و رسوم و حتی تمدن چندین ساله آن منطقه است اما مدت زمان زیادی است که چشمان ما شاید کمتر بنایی را زیبا دیده باشد. همین موضوع باعث شد به بررسی این نکته بپردازیم که چرا در 50 سال گذشته با افول قابل توجه معماری در کلان شهرهای کشور روبه‌رو هستیم.

عیار تفکیک هر دوره با دوره پیشین، تغییر نگرش فرهنگی به تکنولوژی است. امروزه سودمحوری اقتصادی مهمترین عاملی است که طراحان ما به آن توجه می کنند و همین امر رابطەتنگاتنگی با رشد ساختمان های بی قواره در چندین سال گذشته دارد. بعلاوه در هر دوران، به تبیین نظرگاه متخصصان یا سازندگان، به تکنولوژی خاصی در معماری پرداخته شده حال آنکه در گذشته اساس ساختن بنایی بر پایه تحلیل‌های فرهنگی و اجتماعی بود.

ایران امروز پس از انقلاب مانند هر دوره‌ای شاهد تحولاتی در شیوه ساختمان سازی بود اما متاسفانه عواملی که در این تغییرات نقش موثری داشت تنها باعث سقوط و رکود عرصه ساخت و ساز شد. ماجرا از این قرار است که در اوایل انقلاب تحولاتی را در پیشرفت حلبی آبادها و گودنشینی ها داشتیم و سپس دوران ساخت و سازهای نیمه اضراری و بی کیفیت دوران جنگ را شاهد بودیم و در نهایت به معماری چند دهه اخیر می رسیم که تکنولوژی، عوامل اقتصادی و دولتی، ساختمان ها را به سمتی هدایت کرد که برج هایی به سبک هایتک داشته باشیم تا شاید به گونه ای بتوانیم پیشرفت ملی خود را در این عرصه به رخ بکشیم؛ از همین رو همان گونه که شاهد هستیم کلان شهری مانند تهران با تمام قوا به سمت نابودی بصری حرکت کرد.

امروزه برج‌های بدقواره و ساختمان هایی فاقد هویت ملی و مذهبی ما در شهرها خودنمایی می کند که سهم بیشتر این اتفاق حاصل وام گرفتن از معماری غربی و نبود دانش نسبت به فرهنگ و هنر ایرانی_اسلامی کشورمان است.

در این راستا گفت‌وگو با دو کارشناس مهندسی معماری و شهرسازی را در ادامه می خوانید:

ساختمان هایی بدترکیب تهران را بلعیدند

محمد خلیلی، کارشناس و مدرس معماری، با بیان اینکه معماری امروز ما نه اسلامی و نه ایرانی است، گفت: متاسفانه کشور ما در زمینه ساخت و ساز دچار فقر فرهنگی و هویتی شده است. این موضوع سبب شد تا به جای زندگی در شهری زیبا مجبور به گذراندن وقت در ساختمان‌هایی با کمترین نشانه‌های انسان شناختی و زیبایی شناختی شویم.

او در ادامه عنوان کرد: برنامه‌های عمرانی دولت و بهره‌مندی از درآمدهای نفتی دو عامل دیگری بود که از دهه چهل به بعد سبک‌های معماری را تحت تاثیر خود قرار داد. در واقع با استفاده از پول‌های نفتی، ساخت و سازها به شکل بی‌رویه توسط توسط شرکت‌های دولتی و بخش‌های خصوصی افزایش پیدا کرد و به این ترتیب تعداد بناهای بی‌هویت در شهرها افزایش پیدا کرد.

این کارشناس و مدرس معماری عدم داشتن انضباط در نظام شهری را علت دیگری بر نازیبایی شهرها دانست و عنوان کرد: شهرهای امروز ما یا صرفا لوکس شده و تقلیدی از اروپائیان است یا آنقدر بی نظم و شلخته ساخته می شود که هیچ حسن معنایی در آن دیده نمی‌شود.

او اضافه کرد: نصب بیلبوردهای تبلیغاتی و ایجاد نقاشی‌های بی‌معنا بر دیوارها نیز از دیگر عوامل دیگری است که باعث زشتی شهرهای ما شده است.

خلیلی در ادامه با اشاره به اینکه بساز بفروش‌ها نقش پر رنگی در ایجاد یک شهر بی‌کیفیت دارند گفت: بساز بفروشی در ایران پس از سال 1320 آغاز شد. حضور ساختمان‌های قدیمی و گرایش افراد جامعه به سمت مدرن گرایی و همینطور بازار اقتصادی داغی که همواره برای بساز و بفروش ها وجود دارد باعث شد تا شهرها در طی 50 سال گذشته با آسیب‌های غبر فابل جبرانی رو به رو باشند.

او در پایان وجود مافیا در ساخت و ساز را تایید و خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه حق طبیعی هر انسانی زندگی در فضایی امن و زیباست، لازم است تا مسئولان نظارت بیشتری را در خصوص انبوه سازی برخی از شرکت های ساخت و ساز داشته و مانع از بلعیده شدن شهرها به وسیله ساختمان ها شوند.

شهرهای بی هویت، قربانیان تقلیدند

زهرا ابوترابی، کارشناس معماری، با اشاره به این نکته که ایران در طی 50 سال گذشته فراز و فرودهای بسیاری را در عرصه معماری تجربه کرده است گفت: اینکه بگوییم معماری ما به شکل صد درصدی آسیب رسانده اشتباه است. معماری ما نشات گرفته از دانش معماران عصر حاضر بوده، پس اگر ضعفی وجود دارد باید چاره را در نظام آموزشی کشور پیدا کنیم.

او ادامه داد: از طرفی افزایش مصالح طی 50 سال گذشته با رشد چشمگیری مواجه شد که خود عامل مهمی در رشد بی رویه ساختمان سازی در کلان شهرها شد. مصالحی مانند آجر که پس از مدتی بومی سازی و با قیمتی بسیار ارزان و ارزنده در اختیار پیمانکاران قرار گرفت. در ساختمان‌های بزرگ آجر نقش دیوار جداکننده داشت و به مرور زمان استفاده از شیشه و آهن در تهران بخصوص درنمای بانک‌ها، با الهام گرفتن از تکنولوژی مدرن جای پای خود را در ساختوساز کشور باز و در اغلب خیابان های کلان شهرها دیده شد.

این کارشناس معماری عنوان کرد: امروز دیگر در معماری شهری جامعه ما، خبری از طبیعت نیست. معماری امروزطبیعت مصنوعی‌ای به نام آپارتمان و برج ایجاد کرد و به جای اینکه طبیعت را در متن زندگی و زیست انسان بیاورد، بین آن و زندگی انسان تفکیک گزید و طبیعت را به عنوان یک حاشیه به بیرون از شهر و فضای زندگی انسان برد.

او با بیان اینکه شهرهای امروز شهرهایی امنیتی هستند توضیح داد: در معماری شهری ما، لایه‌های امنیتی همچون جدول، نرده، پل و... همه با هم و به صورت یکجا در یک خیابان قرار گرفته و نشان دهنده امنیتی کردن بیش از حد زندگی شهری شده است. بعلاوه امروزه برج سازی ، هنر اصلی معماری شهری ما شده غافل از اینکه بدانیم شأن برج سازی درچیست.

ابوترابی ادامه داد: ما به جای خلق معماری، تقلید را انتخاب کردیم. همانگونه که می‌بینیم بعضا معماری رومی بر پیکره نماها نقش بسته است در حالی که هیچ گونه اندیشه ای در ساخت آن نشده است. ما متاسفانه بی هویتی را انتخاب کردیم در حالی که می توانستیم ادامه دهنده راه معماران گذشته خود باشیم و اصالتمان را با ترکیب تکنولوژی به رخ جهان بکشیم.

این کارشناس معماری در پایان اظهار امیدواری کرد: با تربیت درست معماران نسل کنونی و دفاع از پیشینه پرمغز معماری گذشتگان‌مان می توانیم به تغییر در روش ساختمان سازی دهه‌های بعدی خوش بین باشیم و تلاش کنیم که متناسب با شرایط کنونی انسان امروز که نیازمند فضایی برای تزریق آرامش و امنیت است گامی مثبت برداریم.

منبع: برنا