پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل خاورمیانه، در گفت‌وگو با «اعتمادآنلاین»:
اختلاف ایران و عربستان از اختلاف سیاسی به اختلاف ایدئولوژیک تغییر وضعیت داده است/ پاکستان می‌تواند بین ایران و عربستان میانجی‌گری کند
پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل خاورمیانه، گفت: هم ایران و هم عربستان باید مواضع کنونی خود را تعدیل کنند تا بتوانند اختلاف موجود را تا حدی کاهش دهند.
اعتمادآنلاین| «چراغ‌سبز عربستان و امارات به ایران» تیتر داغ رسانه‌های خبری دنیا بود. به هر حال از آنجا که این دو کشور به همراه ایران موقعیت ویژه‌ای در منطقه حساس خاورمیانه دارند، نوع تعامل‌شان می‌تواند از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار باشد.
پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل خاورمیانه، در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین در این‌باره توضیح داد: «واکنش امارات و عربستان در این چند روز اخیر به این دلیل است که اگر درگیری‌ای پیش آید، خودشان را از آن مهلکه احتمالیِ تنگه هرمز نجات دهند. البته مساله به این سادگی نیست و ممکن است پای آنها هم به جنگ کشیده شود.»
مشروح گفت‌وگو با او را در ادامه می‌خوانید:
عربستان و امارات از جنگ در منطقه هراس دارند
*به نظر می‌رسد عربستان و امارات تصمیم گرفته‌اند رویکردشان را در قبال ایران تغییر دهند.
نشانه‌هایی هرچند خیلی ضعیف در این‌باره ملموس است. به نظر می‌رسد به مجموعه شرایطی که در حال حاضر در منطقه حاکم است، ربط دارد. واقعیت این است که تنگه هرمز شاهرگ حیاتی انرژی شناخته می‌شود و بحث امنیتش خیلی جدی‌تر و بیش از گذشته مطرح است.
به خصوص که ترامپ از چند کشور خواسته بیایند و نیروی دریایی وارد منطقه کنند و کشتی‌های مخفی و تجاری‌ای را اسکورت کنند. این مساله بحثی در دنیای عرب به وجود آورده و ممکن است این حرکت آمریکایی‌ها، ایران را هم درگیر کند و ایرانی‌ها نپذیرند و جنگی اتفاق بیفتد.
به نظر من واکنش امارات و عربستان در این چند روز اخیر به این دلیل است که اگر درگیری‌ای پیش بیاید، خودشان را از آن مهلکه احتمالیِ تنگه هرمز نجات دهند. البته مساله به این سادگی نیست و ممکن است پای آنها هم به جنگ کشیده شود.
اختلاف ایران و عربستان ایدئولوژیکی است
*مشخصاً عربستان نسبت به امارات اهمیت بیشتری برای ایران دارد. آیا می‌توان امیدوار بود دو کشور مشکلات‌شان را کمتر کنند؟
مشکل ایران و عربستان متاسفانه از یک مشکل سیاسی به یک رقابت ایدئولوژیک تبدیل شده که به نظر من اشتباه است. در واقع اگر مساله ایران و عربستان مساله‌ای سیاسی بود، می‌شد در موردش بحث و مذاکره کرد و راه‌حل یافت.
ولی وقتی جدل، جدلی ایدئولوژیک شده، حل مساله سخت شده است چون نه ایران می‌تواند از موضع‌هایش عقب‌نشینی کند و نه عربستان سعودی. به نظر من نیاز است که ایران و عربستان از ایدئولوژیک کردن رقابت‌ها دست بکشند و هر دو رقابت‌هایشان را در سطح رقابت سیاسی تغییر دهند تا از این طریق زمینه برای گفت‌وگو و یک نوع مصالحه امکان‌پذیر باشد.
همچنین فکر می‌کنم در حال حاضر عربستان سعودی نگران است که اگر جنگی بین ایران و آمریکا درگیرد، به نوعی این جنگ بین ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها باقی نماند و به عربستان سعودی و امارات و سایر کشورهای عرب و حتی اسرائیل کشیده شود.
به همین دلیل آنها برای مصون ماندن خودشان کمی تلاش می‌کنند، این‌طور وانمود می‌کنند که با ایران مشکلی ندارند و حاضرند اگر مشکلاتی در مناسبات ایران و کشورهای عربی وجود دارد، آن مشکلات را مورد بحث قرار دهند و یک راه‌حل سیاسی پیدا کنند. پس می‌توان گفت تغییرات در رویکرد عربستان و امارات در قبال ایران بی‌ارتباط با تحولات منطقه نیست.
ایران و عربستان باید مواضع خود را نسبت به هم تغییر دهند
*چه شرایطی لازم است که اختلاف ایدئولوژیک به اختلاف سیاسی تبدیل شود؟
هم ایران و هم عربستان باید مواضع کنونی خود را نسبت به هم تغییر دهند تا بتوانند اختلاف موجود را تا حدی کاهش دهند. مثلاً عربستان سعودی بیشتر نگران بحثی است که اصطلاحاً هلال شیعی نام گرفته است؛ یعنی ایران در یمن، عراق، سوریه و لبنان یک هلال شیعی به وجود می‌آورد که عربستان فکر می‌کند علیه گفتمان عربستان سعودی است.
به هر حال هم ایران و عربستان به دنبال ترویج و تسلط گفتمان خود هستند. بنابراین دو کشور نیاز دارند که شرایطی فراهم کنند تا به هم اعتماد کنند.
از این رو اگر اعتمادسازی بین طرفین صورت بگیرد، یک راه‌حلی وجود دارد. شاید کشور ثالثی بتواند بین این دو کشور واسطه شود.
پاکستان شرایط میانجی‌گری دارد
*کشور ثالث چه کشوری می‌تواند باشد؟
عمان تلاش می‌کند که کشور ثالث باشد و رابطه ایران و عربستان را تلطیف کند، اما به نظر می‌رسد پاکستان از امکانات بیشتری برخوردار است. چون هم با ایران و هم با عربستان سعودی مناسبات نزدیکی دارد. اگر پاکستانی‌ها فرصتی پیدا کنند یا شرایطی فراهم شود که بتوانند میانجی‌گری کنند، موثرتر از عمان حرکت خواهند کرد.
به هر حال عمان یک کشور عربی است و مناسبات خاص خود را دارد. هرچند با ایران مناسبات نزدیکی دارد، ولی برای اینکه بتواند دو کشور رقیب بزرگ را پای میز مذاکره بیاورد و مصالحه کنند شاید ظرفیت‌هایش محدودتر است. به نظر من پاکستان در این زمینه از سایر کشورهای منطقه در موقعیت بهتری قرار دارد.
*ممنون، حرفی باقی مانده است؟
مساله ایران و عربستان مساله‌ای قابل حل است.
دیدگاه تان را بنویسید