شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس، در گفت‌و‌گو با «اعتمادآنلاین»:
جمعیت سالمند ایران رو به افزایش است/ ایران از فرصت پنجره جمعیتی خود به خوبی بهره نمی‌برد/ کنترل مرگومیر راه کم‌هزینه‌تری نسبت به سیاست فرزندآوری است/ سیاست خاصی برای جمعیت ایران نداریم/ جزیره‌ای عمل کردن برای جمعیت ایران، جوابگو نیست/ ملاک توسعه‌یافتگی،
شهلا کاظمی، جمعیت‌شناس، با بیان اینکه ایران از فرصت پنجره جمعیتی خود به خوبی بهره نمی‌برد، گفت: عمدتاً در خصوص جمعیت، سیاست خاصی نداریم و این بی‌توجهی به جمعیت ایران تاثیرش را در آینده نشان خواهد داد.
اعتمادآنلاین| عاطفه محمودی- کشورهای دارای جمعیت سالخورده کشورهایی هستند که نسبت جمعیت سالمندان آن بیش از 7 درصد یا بیشتر باشد. در حال حاضر جمعیت سالمند بالای 60 سال در ایران 9.9 درصد جمعیت کشور است. آن‌طور که علی‌اکبر محزون، مدیر کل دفتر جمعیت و سرشماری مرکز آمار، می‌گوید نرخ رشد جمعیت سالمند کشور 3.62 درصد است.
جمعیت سالمند ایران رو به افزایش است و میزان تولد در میان خانواده‌ها کاهش پیدا کرده است. شهلا کاظمی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و جمعیت‌شناس، در گفت‌و‌گو با اعتمادآنلاین وضعیت سالمندی جمعیت ایران را بررسی کرد.
شهلا کاظمی در خصوص روند افزایش سالمندی گفت: «یک سوی هر اقدامی در جامعه، جمعیت است. هر سال تعدادی به سالمندان کشور افزوده می‌شود. ولادت در ایران روند کاهشی دارد و به سمت سالمندی می‌رود. البته روند پیر شدن به سرعت نیست بلکه تا 25 سال آینده شاهد آن هستیم.»
او با بیان اینکه در ایران سیاست خاصی که برای جمعیت اعمال شود، نداریم گفت: «گاهی در خصوص ازدواج راهکارهایی می‌دهند. مثلاً از ازدواج آسان می‌گویند در حالی‌که در حد شعار است و این سیاست‌ها راهگشا نیست. عمدتاً در خصوص جمعیت، سیاست خاصی نداریم.»
این جمعیت‌شناس روند کاهش نرخ رشد جمعیتی در آینده را ادامه‌دار خواند و افزود: «برای کند و یا توقف این روند کاهشی، سه راه وجود دارد. یک راه آن افزایش باروری است که معمولاً جواب نمی‌دهد. راه دیگر آن کاهش مرگومیر ناشی از حادثه است. در حال حاضر مرگومیر ناشی از حوادث در ایران بسیار زیاد است. اصلاً توجهی به کنترل مرگومیر نمی‌شود و تمرکز بیشتر روی فرزندآوری است. این در حالی است که باروری هزینه بیشتری دارد. راه سوم کند کردن این روند، مهاجرت است. در خصوص مهاجرت نیز دو سیاست مهاجرپذیری و مهاجرفرستی وجود دارد. باید در جامعه ایجاد جاذبه شود تا میزان مهاجرفرستی کم شود. در ایران برای مهاجرپذیری شرایط مساعد نیست ولی می‌توانیم جلوی مهاجرفرستی را بگیریم. وقتی خود ایرانیان با معضل بیکاری روبه‌رو هستند، مهاجران کشورهای دیگر چه انگیزه‌ای برای زندگی در اینجا دارند.»
جزیره‌ای عمل کردن برای جمعیت ایران، جوابگو نیست
کاظمی به فعالیت‌های نامنظم در خصوص جمعیت اشاره کرد: «برنامه‌هایی در خصوص جمعیت ایران تدوین شده ولی تصویب نشده است. اقداماتی به صورت نامنظم در این‌باره صورت گرفته است. مثلاً گاهی ابلاغیه‌هایی به صدا‌وسیما داده می‌شود که برنامه‌ها و تولیدهای‌شان در راستای ازدواج و فرزندآوری تنظیم می‌شود. این جزیره‌ای عمل کردن جوابگو نیست. در خصوص جمعیت ایران باید بسته سیاستی تدوین کرد، نه اینکه به صورت جزیره‌ای با آن برخورد کرد.»
به عقیده این جمعیت‌شناس، باروری یک موضوعی فرهنگی است: «نمی‌توان خانواده‌ای را که تمایل به داشتن یک فرزند دارند وادار به فرزندآوری کرد. طی مطالعات صورت گرفته زوج‌های جوان نبود امید به آینده و اعتماد و امنیت را از دلایل تمایل نداشتن به فرزندآوری ذکر کردند. همه این دلایل نیز به برنامه‌ریزی‌های دولت و مهیا بودن زیربناها برمی‌گردد.»
کاظمی با گلایه از اینکه دولت وقت خود را روی تحریم و تورم گذاشته است، گفت: «این بی‌توجهی به جمعیت ایران تاثیراتش را در آینده نشان می‌دهد. زمانی می‌رسد که جمعیت سالمند شده است و از فرصتی که در حال حاضر برای پنجره جمعیتی وجود دارد، استفاده نشده است. کشورهای دیگر از فرصت پنجره جمعیتی بیشترین بهره‌وری را داشته‌اند، در حالی که ایران کاملاً بیخیال این موضوع شده است.»
او با اشاره به خدمات لازم برای جامعه ادامه داد: «نگرانی من نه فقط برای آینده جمعیت است بلکه در حال حاضر نیز وضعیت نگران‌کننده است. زیرا که برنامه‌ریزی برای جمعیت نداریم. سطح بهداشت و آموزش پایین آمده است. وقتی سطح این خدمات پایین‌تر بیاید، دود آن در چشم آحاد جامعه می‌رود. جمعیت اکنون ما به آموزش، بهداشت، محیط‌زیست سالم و... دارد. اکنون باید این خدمات را تامین کرد و نه در آینده. دهه شصتی‌های اکنون، سالمندان آینده هستند. در حال حاضر باید به آنها برسیم که بعدا سالمند فعال و سالم شوند.»
سالمندی با فقر و ناتوانی مسئله ساز است
شهلا کاظمی در ادامه به شرایط سالمند فعال پرداخت: «سالمندی همیشه با معضل مواجه نیست. اگر سالمندان دارای تمکن مالی و سلامت باشند، زندگی بدون معضلی برای جامعه دارند. ولی سالمندی توام با فقر و ناتوانی مسئله‌ساز است. تلاش ما این است که به سمت سالمندی فعال و سالم برویم و این در زمان 70 یا 100 سالگی شخص میسر نیست. باید اکنون به جوانان برسیم که وقتی به سن سالمندی می‌رسند، مهارت‌هایی داشته و سالم باشند.»
او ادامه داد: «در برخی کشورها جمعیت سالخورده به جوانان برای آموزش، اوقات فراغت و دیگر موضوعات کمک می‌کنند. در واقع از سالمندان استفاده می‌کنند. اگر برای سالمندان آسایشگاه و خانه سالمندان ساختن فراهم نیست راهکار بسازیم. در ژاپن بانکی ساخته‌اند که در آن جوانان از سالمندان مراقبت می‌کنند و این حسابی می‌شود برای شخص که در سن سالمندی، جوان دیگری از آن مراقبت کند.»
ملاک توسعه‌یافتگی، زندگی توأم با سلامت است
شهلا کاظمی در پایان از لزوم سلامت جامعه گفت: «در حال حضر نه تنها جمعیت سالمند ما بلکه جوانان ما هم سالم نیستند. در طرح غربالگری فشار خون که اخیراً صورت گرفت، جوانان هم به فشار‌خون مبتلا بودند. درست است که امید به زندگی در ما به 74 سالگی رسیده اما ملاک توسعه‌یافتگی امید به زندگی نیست بلکه زندگی توأم با سلامت است. مقدار زیادی از درآمد سالمندان صرف هزینه‌های درمانی‌شان می‌شود. اگر اینها سالم باشند کمتر به زیر خط فقر می‌روند.»
دیدگاه تان را بنویسید