«اعتمادآنلاین» از سویه‌های اجتماعی فیلم «خانه پدری» ساخته کیانوش عیاری گزارش می‌دهد:
نگاهی به قتل‌های خانوادگی در سال‌های اخیر/ رسولی، فعال اجتماعی: هر بار زنی کشته می‌شود، موضوع مسکوت می‌ماند/ چه ابزاری بهتر از هنر، برای بیداری ذهن‌های خفته؟
روزی که موحد منتقم، منتقد سینما، «پنهان‌کاری» را فرهنگ برجسته فیلم «خانه پدری» عنوان کرد، شاید خودش هم نمی‌دانست همین پنهان‌کاری، آفت توقیف چندساله اثر کیانوش عیاری می‌شود؛ فرهنگی که قربانیان را به سکوت محکوم می‌کند.
اعتمادآنلاین| نیلوفر حامدی - فیلم «خانه پدری»، در حالی که سه سال از تولیدش گذشته بود، در نخستین جشنواره فیلم فجر دولت یازدهم بهمن‌ماه 1392 روی پرده سینما رفت و سال بعد از آن هم توانست مجوز حضور در سینماهای هنرو‌تجربه را کسب کند، اما نه خیلی طولانی. مسئولان وزارت ارشاد می‌گفتند صحنه نخست فیلم باید حذف شود و عیاری معتقد بود حذف این صحنه مساوی با نابودی کامل اثر است.
سه سال بعد، وقتی کمیته‌ای در وزارت ارشاد مسئول رسیدگی به برخی از فیلم‌های توقیفی شد، مجدداً اکران «خانه پدری» در دستور کار قرار گرفت، تا مهرماه امسال که خبر رسید این فیلم بالاخره مجوز اکران گرفته است. «خانه پدری» اما باز هم خوش‌اقبال نبود، چون تنها بعد از پنج روز، به دستور دادسرای فرهنگ و رسانه، دوباره محکوم به توقیف شد.
اما آنها که فیلم را دیده‌اند و آنها که فرصتش را کسب نکردند، شاید ندانند که تمام این کشمکش‌ها بر سر صحنه‌ای است که دختری به دست پدر و برادرش به قتل می‌رسد. همین صحنه، که حالا مخالفان فیلم می‌گویند سیاه‌نمایی و ترویج خشونت در جامعه است، موضوعی است که کشورهای زیادی به عنوان یک آسیب اجتماعی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در برخی کشورها بیشتر و برخی کشورها کمتر، اما اخباری که از سوی رسانه‌های رسمی منتشر می‌شود، گواهی بر وجود آن است. شبیه سایر آسیب‌های اجتماعی؛ مثل اعتیاد، فقر، کودک‌آزاری و هزار و یک آسیب اجتماعی دیگری که کم‌و‌بیش در جوامع مختلف دیده می‌شوند.
بخشی از خون‌های ریخته‌شده در سال‌های اخیر
نگاهی به برخی از پرونده‌های قتل‌های خانوادگی در همین چند سال اخیر، گواهی روشن بر وجود این آسیب هولناک اجتماعی در کشور است.
در سال 90، مرادسیاه، مردی که به خاطر قاچاق اسلحه زندان هم رفته بود، در یکی از مرخصی‌هایش، سه دختر خود را با اسلحه کلاشنیکف به قتل رساند. (1) در سال 97 مردی همسر خود را به این دلیل در اتاق خوابش خفه کرد که اطرافاین گفته بودند همسرت با مردان دیگری ارتباط دارد. این مرد با پرداخت دیه به خانواده قربانی آزاد شد. (2)
در همان سال، مردی که همسرش به تازگی او را برای مدتی ترک کرده بود، یک شب در خانه، همسر و سه دخترش را با چاقو کشت. (3) خردادماه امسال مردی 39 ساله در آبادان به خاطر دلایل ناموسی، 2 برادرزاده خود را به قتل رساند. قاتل، یکی از دخترها را خفه کرد و دیگری را با ضربه چاقویی به گردنش کشت. (4)
در همین سال، برادری در شهرستان تازه تاسیس کوه‌چنار، خواهر 29 ساله خود را به دار آویخت. او علت قتل را مشکلات خانوادگی عنوان کرد. (5)
کلیدواژه‌ها در اکثر این اخبار مشترک است. همواره پدر، برادر، عمو یا دایی‌ای پیدا می‌شود که دختری را می‌کشد و نیت قتل هم عموماً مشترک است: حفظ آبروی خانواده. آخرین بار، همین چند ماه پیش، پدری در شهرستان زرندیه در استان مرکزی دخترش را به دلیل مشکلات رفتاری و خانوادگی به قتل رساند.
معاون وقت مبارزه با قتلِ پلیس آگاهی در سال 93 اعلام کرده بود، در 30 درصد از این وقایع، بین مقتول و متهم، نسبت خانوادگی برقرار بوده و از این بین، 7 درصد به همسرکشی اختصاص داشته است.
در سال 1395، حدود 13 هزار مورد آزار همسر به اورژانس گزارش شده است و در سال 1396، مسوولی از سازمان بهزیستی گزارش کرد که در استان تهران، یک‌سوم زنان در معرض خشونت هستند. (6)
هنر، زبانی برای به چالش کشیدن کلیشه‌هاست
فروزان رسولی فعال اجتماعی اهل شهرستان پاوه است. او که به واسطه محل زندگی‌اش با چنین قتل‌هایی آشنایی نزدیک‌تری دارد، با اشاره به صحنه قتل رخ‌داده در فیلم «خانه پدری» به اعتمادآنلاین گفت: «صحنه‌های خشن در سینمای ما اتفاق جدیدی نیست. سینمای ایران در کارنامه خود فیلم «قیصر» را دارد و در سریال «ستایش» هم، که این شب‌ها در تلویزیون ایران پخش می‌شود، باز قتل اینچنینی نشان داده شده است. به همین دلیل فیلم عیاری که از فیلترهای قانونی برای اخذ مجوز رد شده، نباید به این دلیل توقیف شود. اتفاقاً هنر، زبانی است که می‌تواند با عموم مردم ارتباط برقرار کند و مفاهیمِ حاکم، کلیشه‌ها، باورهای نسنجیده و... را به چالش بکشد و با زبانی گویا آن را با مردم و حاکمیت در میان بگذارد. هم مردم هنر را می‌فهمند و سخن آن را درک می‌کنند، و هم هنر از مسئولیت نمایش درد موجود در جامعه شانه خالی نکرده است.»
خانواده قربانیان این قتل‌ها حتی درباره موضوع حرف هم نمی‌زنند
این فعال اجتماعی، با اشاره به قتل‌هایی که به همین دلیل در شهرهای اطراف زندگی او رخ داده، ادامه داد: «آمار مشخصی از این قتل‌ها وجود ندارد، چون بسیاری از زنان به خاطر فشاری که بر آنها اعمال می‌شود، تن به خودکشی می‌دهند، اما دست‌کم در غرب کشور این حوادث به کرات دیده و شنیده می‌شود. عموماً خیلی کم اتفاق می‌افتد که خانواده قربانی این مساله را بپذیرند، آن را اعلام یا حتی در موردش صحبت کنند. همیشه موضوع مسکوت می‌ماند و هیچ‌کس درباره آن سوالی نمی‌پرسد، اما این معضل بزرگ نباید بیش از این ادامه پیدا کند.»
رسولی در ادامه به یکی از همین حوادث پرداخت: «همین چند وقت پیش، یک خانواده، دختر جوان خود را به قتل رساندند و سپس اعلام کردند در حمام دچار حادثه گازگرفتگی شده است. این در حالی بود که پزشکی قانونی اعلام کرد دختر حامله بوده است و بعد از مدتی مشخص شد که قتل خانوادگی و در سکوت مطلق اتفاق افتاده است.»
چه ابزاری بهتر از هنر، برای بیداری ذهن‌های خفته؟
نگاهی به اخبار منتشرشده مبنی بر قتل‌های خانوادگی و ناموسی در همین 18 سال گذشته و همچنین اظهارات فعالان اجتماعی نشان می‌دهد یکی از اصلی‌ترین علل متوقف نشدن این حوادث، سکوت خانواده‌هاست؛ زنی که دخترش را از دست داده و دیگر نمی‌خواهد همسرش را هم از دست دهد. خواهری که به تازگی داغدار شده و حالا دیگر توان شنیدن متلک‌های اطرافیان را ندارد. برادری که نمی‌تواند کنایه‌های ناموسی را تحمل کند. خانواده‌ای که دنبال آبروی خود هستند و قیمت حفظ آبروی آنها، ریخته شدن خون‌های دیگر است.
در چنین شرایطی که جامعه نیازمند آگاهی است، چه ابزاری بهتر از اینکه هنر، معلم شود. چه وسیله‌ای بهتر از یک فیلم روی پرده سینما که ذهن‌های خفته را بیدار کند. شاید برخی بگویند قشر درگیر با این معضلات اجتماعی دیگر سمت تماشای فیلم‌های اینچنینی نمی‌رود که چیزی بیاموزد، اما پرسش‌کنندگان گویا یادشان رفته که جامعه درگیر با یک بحران شاید نتواند خودش را نجات دهد، اما جامعه بیرونی که آگاه‌تر شده، روزی توان این نجات‌بخشی را پیدا خواهد کرد.
موحد منتقم، منتقد سینما روزی که درباره «خانه پدری» می‌نوشت، دانسته یا نادانسته، دقیقاً به همان معضلی اشاره کرد که حالا برخی از افراد با آراء پنهان کردن واقعیات قصه های پر غصه و واقعی جامعه ، قصد تطهیر جامعه را دارند؛ جایی که نوشت: «شخصیت‌های فیلم خانه پدری عامدانه در تلاش هستند تا دیگران متوجه کار آنها نشوند.» اما انگار کسی حواسش نیست که معضلات و آسیب‌های اجتماعی، جز با نوشتن، خواندن و ساختن آثار متفاوت برای جامعه روشن نمی‌شود. اتفاقاً اگر قصدمان تطهیر جامعه است، باید «خانه پدری»های بیشتری بسازیم.
منبع اخبار ذکر شده:
(1) : https://www.khabaronline.ir/news/181159
(2) : https://www.yjc.ir/fa/news/6866820
(3) : https://donya-e-eqtesad.com
(4) : https://www.yjc.ir/fa/news/6971122
(5) : https://www.khabaronline.ir/news/1314289
(6) : https://aftabnews.ir/fa/news/594298
دیدگاه تان را بنویسید