«اعتمادآنلاین» بررسی می‌کند:
چه نوع سرفه‌هایی را باید پیگیری کرد؟/ علم پزشکی چه سرفه‌هایی را خطرناک می‌داند؟
علل بروز سرفه بسته به مدت‌زمان و شدت آن بررسی می‌شود. برای اینکه بتوانیم سرفه، سازوکار و دلایل بروز آن را بدانیم خوب است که موارد زیر را بررسی و سپس به پزشک مراجعه کنیم.
اعتمادآنلاین| مژده اصغرزاده - این روزها با ازدیاد آلودگی هوا شاهد بروز بیماری‌های مختلفی هستیم. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که مدت‌زمانی طولانی مریض شده باشید و سرفه‌تان خوب نشده باشد؛ اما آیا هر نوع سرفه‌ای نشانگر بروز بیماری خطرناک است؟ اعتمادآنلاین در این مطلب از کتاب مرجع طب داخلی هاریسون سازوکار و دلایل بروز سرفههای بیمارگونه را بررسی می‌کند:
سرفه چیست؟
سرفه یک بازدم انفجاری است که می‌تواند روشی محافظت‌کننده برای پاکسازی ریه از ترشحات و مواد خارجی تلقی شود؛ اما وقتی سرفه بیش از حد و آزاردهنده باشد، یکی از شایع‌ترین علائمی خواهد بود که بیمار را مجبور به مراجعه به پزشک می‌کند. دلایلی که باعث می‌شود سرفه اهمیت پیدا کند عبارت‌اند از: تداخل آزاردهنده در زندگی روزمره، ارتباط سرفه با بیماری‌های مهم مثل عفونت‌های ریوی، بیماری‌های قلبی، سرطان و غیره.
سازوکار بروز سرفه
سرفه ممکن است در ابتدا به صورت ارادی یا واکنشی بروز کند که در شکل واکنشی سرفه یک مسیر رفت (afferent) و برگشت (efferent) دارد. مسیر رفت تشکیل سرفه دربرگیرنده مجموعه‌ای از گیرنده‌های حساس عصبی گسترده‌شده در مسیر عصب‌های سه‌قلو، زبانی‌حلقی، حنجره‌ای فوقانی و عصب واگ است. مسیر برگشت سرفه از عصب‌های راجعه حنجره‌ای و اعصاب نخاعی تشکیل شده است.
سرفه با یک دم عمیق در برابر حنجره بسته‌شده شروع می‌شود. شل شدن دیافراگم همزمان با انقباض عضلات مسیر تنفسی مرحله دوم و نهایی سرفه را تشکیل می‌دهد. این شرایط باعث باریک شدن مجاری تنفسی و افزایش فشار مثبت داخل مسیرهای تنفسی می‌شود و در چنین شرایطی نیروی پیشران قدرتمندی برای پاکسازی مسیر تنفسی و محافظت از آن فراهم می‌شود. وقتی ورودی حنجره به واسطه این نیروی قوی باز شد، تفاوت بزرگ فشار داخل مسیر تنفسی با اتمسفر باعث بروز نهایی سرفه می‌شود.
علت‌شناسی
طیف وسیعی از عوامل می‌تواند باعث بروز سرفه شود که از جمله آن مواد تحریک‌کننده خارجی مثل دوده، غبار، ذرات معلق و مواد تحریک‌کننده داخلی مثل ترشحات مجاری تنفسی و محتویات برگشتی معده است. این مواد محرک باعث حساس شدن گیرنده‌های تنفسی خصوصاً در حلق و حنجره شده و آغازگر سرفه هستند. وقتی علت بروز سرفه ترشحات مجاری هوایی فوقانی مثل ترشحات پشت حلق یا محتویات برگشتی معده باشد می‌تواند تشخیص علت سرفه را مبهم و گاهی طولانی کند؛ در این شرایط بیمار دچار سرفههای مزمن تحریکی با علت غیرتنفسی خواهد شد. تماس طولانی این ترشحات با مخاط تنفسی سبب التهاب مزمن سیستم و آسیب به مجاری فوقانی تنفسی می‌شود.
علل دیگر سرفه که مهم‌تر و کشنده‌ترند بیماری‌های سیستم قلبی و عروقی درگیرکننده سیستم تنفسی است. این بیماران با شرایط پیش‌رونده و ناتوان‌کننده رو‌به‌رو خواهند شد. به طور کلی، تمام شرایطی که باعث التهاب، تنگی، رسوخ سلول‌های غیرطبیعی و فشرده شدن مجاری هوایی شوند محرک سرفه هستند؛ از جمله: عفونت‌های ویروسی، باکتریال، قارچی و گستره‌ای از علل غیرعفونی.
آسم یکی از شایع‌ترین علل بروز سرفه است، گرچه تابلوی بالینی دقیق آسم سرفه و تنگی نفس است، گاهی بیماران دچار آسم فقط از سرفه شکایت دارند و تنگی نفس کمتر آنها را آزار می‌دهد که به این نوع آسم سرفه‌دار گفته می‌شود.
رویکرد درمانی به سرفه
دسته‌بندی سرفه از لحاظ حاد، مزمن و تحت حاد
سرفه زیر سه هفته «حاد» خوانده می‌شود. سرفههای بین سه تا هشت هفته «تحت حاد» و سرفههای بیش از هشت هفته «مزمن» هستند.
سوالاتی که باید در برخورد با سرفه پرسیده شود:
1- سرفه چقدر طول کشیده است؟
2- آیا علائم همراه سرفه نشانگر عفونت است؟
3- آیا این سرفه به صورت موسمی و فصلی بروز می‌کند و همراه با خس‌خس سینه است؟
4- آیا سرفه همراه با ترشحات پشت حلق و صاف کردن مکرر سینه است یا همراه با سوزش سر دل یا احساس تلخی در دهان (هرچند نبود علائم بالا بیماری‌های سینوزیت و رفلکس معده را رد نمی‌کند)؟
5- آیا بیمار علائم دیگری مثل سابقه سیگار کشیدن، ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی یا کار در محیط آلوده را نیز دارد؟
6- آیا بیمار تب و خلط فراوان دارد؟
7- آیا بیمار از داروهای محرک سرفه استفاده می‌کند (مثل نوعی داروی کاهش فشار خون)؟
الگوریتم تشخیصی سرفه
1- بررسی داروها و قطع داروهای محرک سرفه
2- تصویربرداری از قفسه سینه: در صورتی که پزشک آن را غیرطبیعی بداند، باید از روش‌های تکمیلی بررسی بستر ریه مثل سی‌تی‌اسکن و برونکوسکوپی و غیره استفاده شود و در صورتی که طبیعی باشد، درمان علامتی آن سرفه انجام می‌شود.
3- اگر سرفه مقاوم باشد و نشانه‌ای از عفونت دیده نشود: باید بررسی اسپیرومتریک آسم آغاز شود.
4- اگر باز هم سرفه مقاوم باشد: رفلکس معده به مری بررسی شود.
5- اگر به درمان‌های بالا پاسخ ندهد: بررسی از جهت بیماری‌های خودایمنی و سرطان انجام می‌شود و نمونه‌های سلول‌شناختی و آسیب‌شناسی به صورت مستقیم از بافت ریه تهیه می‌شود.
به صورت کلی درمان آسم ممکن است بسیار ساده یا بسیار پیچیده باشد، پس بهتر است این علائم را ساده نگیریم و در صورتی که سرفه‌هایمان طولانی و آزاردهنده شد به پزشک معالج مراجعه کنیم. توجه کنید که در این مقاله چگونگی درمان سرفه گفته نشده و تنها سازوکار و علل آن مورد بررسی قرار گرفته، پس از هرگونه خوددرمانی پرهیز کنید و علائم خود را با پزشک در میان بگذارید.
دیدگاه تان را بنویسید