لوازم خانگی بیشترین سود را برای کولبران دارد/ سهم استان کرمانشاه از تردد کولبران 14 درصد است/ سرانه درآمد استان کردستان، نصف میانگین کشوری است/ کشاورزی ماکو از رونق افتاده است/ نوسان قیمت دلار بازارچه‌های مرزی را بی‌رونق کرد

اعتمادآنلاین| ‌ فرشته بهروزی‌نیک - دیگر کسی نیست که ماجرای فرهاد و آزاد خسروی را نداند؛ کولبران 14 و 11 ساله مریوانی که برای لقمه‌ای نان در ارتفاعات «تته» جانش را دادند. مرگ فرهاد یک بار دیگر نگاه مسئولان را به سمت اقتصاد بی‌رمق کردستان چرخاند. منطقه‌ای که اقتصادش مانند دست‌های پینه‌بسته زنان و مردان و حتی کودکان نان‌آورش یخ زده است.

درآمد کولبری ناچیز است، اما انگار کولبران چاره‌ای جز آن ندارند. درآمد کولبران با در نظر گرفتن باری که حمل و مسافتی که طی می‌کنند، از 15 هزار تا سه میلیون تومان متغیر است. برای به دست آوردن دستمزد 15 هزار تومانی، کولبر باید یک کیلو بار را در مسافت 75 کیلومتر حمل کند. این کار را معمولاً کودکان انجام می‌دهند.

اما اگر کولبری درآمد 600 هزار تومانی را در نظر داشته باشد، باید 40 کیلو و برای به دست ‌آوردن درآمد سه میلیون تومانی باید حداقل 200 کیلو بار را در مسافت 75 کیلومتر حمل کند. حدود 30 تا 40 درصد از درآمد کولبران صرف هزینه رفت و آمد می‌‍‌شود؛ یعنی آنها پرت می‌شوند، یخ می‌زنند و می‌میرند تا شاید بتوانند زنده‌ بمانند.

کالاهایی که توسط کولبران حمل می‌شود از پوشاک است تا لوازم خانه و حتی یخچال و گاز و تلویزیون. یکی از این کولبران که ساکن بانه است به اعتمادآنلاین می‌گوید: «حالا نان در لوازم خانگی است، اما لوازم آرایشی و بهداشتی و لباس سود چندانی ندارد.» این جوان 25ساله همراه پدر و خواهر بزرگ‌ترش معاش خود را از این راه می‌گذرانند و ابایی هم ندارد که به او قاچاقچی بگویند: «کار که عار نیست، هست؟»

وضعیت اشتغال در استان کرمانشاه

از 80 تا 170 هزار کولبری که در کل کشور وجود دارد، سهم استان کرمانشاه 14 درصد است. آن‌طور که محلی‌ها می‌گویند، تا همین چند سال پیش این استان کمترین تعداد کولبران را داشت، اما حالا سهم قابل توجهی از این شغل سیاه در این استان جریان دارد؛ کاری که شاید به سختی بتوان نام آن را شغل گذاشت.

از سوی دیگر نگاهی به شاخص‌های اقتصادی استان کرمانشاه به خوبی روایت می‌کند که چرا شعاع کولبری در این استان گسترده‌تر از سال‌های قبل شده است. حتی با استناد به آمارهای رسمی مرکز آمار ایران، استان کرمانشاه بالاترین نرخ بیکاری را در مقایسه با استان‌های همجوار خود دارد.

کرمانشاه پرچمدار آمار بیکاری است

استان 2 میلیون نفری کرمانشاه در انتهای سال 93 نرخ بیکاری 15.7 درصد را تجربه کرد، در سال 94 این نرخ به 17.6 درصد رسید و در سال 95 رکورد 22 درصد را ثبت کرد. این نرخ در سال 96 اندکی کاهش پیدا کرد و به 21.6 درصد رسید، اما همچنان از پیشتازان کشور بود. به طوری که هوشنگ بازوند، استاندار کرمانشاه، اعلام کرد: «آمار بیکاران استان به 172 هزار نفر رسیده است.»

این همه ماجرا نیست. همین مساله موجب شده است دست‌کم از سال 93 تاکنون، بسیاری از جوانان این استان، حتی با مدارک بالای تحصیلی، برای امرار معاش به کولبری روی بیاورند.

اقتصاد در استان کردستان چه وضعیتی دارد؟

بعد از کرمانشاه، بیشترین تردد کولبران در استان کردستان در شهرهای اشنویه، پیرانشهر، اورامان، سقز و بانه اتفاق می‌افتد. استانی که به روایت آمارهای رسمی سرانه درآمد مردمش، نصف میانگین کشوری است.

آن‌طور که یحیی 53ساله، یکی از ساکنان منطقه اورمان، به اعتمادآنلاین می‌گوید: «اگر کشاورزی جان می‌گرفت، زندگی مردم این منطقه متحول می‌شد، اما هر سال چند نفر از سازمان جهاد کشاورزی استان می‌آیند و وعده‌هایی می‌دهند و می‌روند، هنوز هم هیچ خبری نیست.»

کرمانشاه قطب کشاورزی کل کشور محسوب می‌شود، اما چند سالی است سهم بخش‌ کشاورزی‌اش از کل درآمد استان کمتر از 25 درصد است. این در حالی است که گفته می‌شود کرمانشاه تنها با کشت گندم می‌تواند این میزان را به بیش از 50 درصد برساند.

سرمایه‌دارانی که کارگری می‌کنند

قصه ماکو اما از همه تلخ‌تر است. این منطقه که در آذربایجان غربی تردد هشت درصد از کولبران را به خود اختصاص داده، زمانی آباد و پررونق بوده است. اما حالا به قول سلمان یکی از ساکنان این منطقه که 35ساله است و در رشته حقوق درس می‌خواند: «همه‌شان سرمایه‌دارانی هستند که کارگری می‌کنند.»

سلمان می‌گوید: «ماجرا از وقتی شروع شد که عده‌ای آمدند زمین‌های کشاورزی مارا خریدند تا ساخت و ساز کنند، قرار بود کارخانه بزنند و برای جوانان این منطقه شغل ایجاد کنند، اما نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه حالا برای کار مجبوریم به شهرهای ارومیه و تبریز برویم و کارگری کنیم؛ کولبری که دیگر یک مساله عادی است.»

ماجرای تراژیک بازارهای مرزی ادامه دارد

در برخی شهرهای مرزی از جمله پاوه و بانه، بازارچه‌های مرزی که تنها کورسوی امید ساکنان برای تامین معاش بود در حال تعطیلی است. ماریا پاک‌نهاد، یکی از ساکنان منطقه سنندج، در این باره به اعتمادآنلاین می‌گوید: «از زمانی که قیمت دلار نوسان پیدا کرد و صعودی شد، بازارچه‌های مرزی هم از رونق افتاد.»

قاچاق بد، مردمان خوب

اظهارنظرهای بسیار زیادی درباره رونق اقتصادی در مناطق مرزی کشور مطرح شده است. اظهارنظرهایی از این دست که با ساماندهی یک میلیارد دلاری قاچاق کالا، می‌توان برای صد هزار کولبر شغل آبرومند ایجاد کرد. اما به نظر می‌رسد مساله اشتغال، به ویژه در مرزها، بسیار پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. صحبت از اقتصاد منطقه‌ ‌محرومی است که تقریباً در هر روستا به ایجاد 30 هزار شغل پایدار نیاز دارد، وعده‌ای که با وجود تاکید مسئولان استانی، هنوز مجالی برای تحقق نیافته است.