بنزین، جرقه اعتراضات مردم شد/ حکومت چیزی از خواسته‌های مردم نمی‌داند/ طبقه متوسط هم کنار جوانان بیکار، مهاجرین افغانستانی و معلمان بودند

اعتمادآنلاین| ‌در این نشست بخشی از نتایج آخرین نظرسنجی ایسپا در آذر 1398 ارائه شد و در ادامه اساتید و سخنرانان مدعو به تحلیل اعتراضات شکل گرفته در آبان ماه سال جاری پرداختند.

فاصله اعتراضات مردمی نزدیک شده است

در ابتدای نشست دکتر امیر محبیان در سخنرانی ای با عنوان "اعتراضات آبان 98، حاشیه نشینان و راندگان اجتماعی" بر این نکته تأکید کرد که فاصله زمانی وقوع اعتراضات دارد به هم نزدیک تر می شود. آن‌چیزی که باعث شد اعتراضات با پایه بنزین گسترش پیدا کند نه خود افزایش قیمت بنزین بلکه این بود که چشم انداز مردم منفی شده است؛ مردم گرانی فزاینده‌ محتمل بر افزایش قیمت بنزین را متصور شدند.

وی در ادامه با تأکید بر اینکه معضل حاشیه نشینی باید حل شود خاطرنشان ساخت که حاشیه نشین ها احساس نکنند ضد متن و ضد مردم هستند. اگر حاشیه علیه متن شود، به جایی می رسد که هیچ کاری نمی شود کرد. خطر دیگری که وجود دارد، تقلیل مسائل اجتماعی به حداقل ها است. اینکه جریان اعتراضی که وجود داشت را به اراذل و اوباش تقلیل بدیم انحراف در تحلیل است. نه که اراذل و اوباش نبودند اما کل قضیه را نباید به آن ها نسبت داد.

در ادامه دکتر محمدرضا طالبان با عنوان "پیرامون شورش های آبان 98" به تحلیل اعتراضات اخیر پرداخت.

به اعتقاد وی انگیزه مردم برای کنش جمعی خشم و احساس نارضایتی است. ایشان با بیان اینکه اعتراضات مردم نتیجه خشم و احساس محرومیت نسبی آنان است اظهارکرد: برخی سیاست ها و اقدامات حکومت که توسط برخی افراد و اقشار ظلم دانسته می شود منجر به کنش جمعی و اعتراضی می شود. هرچه این خشم زیاد تر باشد اعتراضات خشونت آمیز بیش تر می شود. هرچه افراد از سیاست ها و اقدامات حکومت احساس محرومیت بیش تری کنند، آمادگی بیش‌تری برای کنش های اعتراضی دارند. در جمع بندی نهایی گفت مردم فقط هنگامی دست به کنش‌های جمعی شورشی می‌زنند که برای ابراز درخواست‌هایشان چاره‌ای جز توسل به یک چنین کنش‌هایی نداشته باشند. چون اولاً، دیگر راه‌های جایگزین برای کنش‌های اعتراضی آنان بسته است؛ و ثانیاً، درمی‌یابند که از احتمال و بخت مناسبی برای موفقیت برخوردارند.

دکتر حسین راغفر آخرین سخنران از نشست اول تحت عنوان "تحلیل اعتراضات آبان 98 با رویکرد اقتصادی" بود.

پیش‌بینی اعتراضات را کرده بودیم

طبق تحلیل های این استاد دانشگاه، وقوع این اعتراضات کاملا قابل پیش‌بینی بود و ما سال ها است که پیش‌بینی اش را می‌کردیم. سال اول که دولت دهم سیاست های افزایش قیمت حامل ها را اعلام کرد همین استدلال هایی که رئیس دولت دوازدهم مطرح کرد را مطرح کردند.

این جامعه شناس با اشاره به اظهارات سخنگوی دولت دهم بعد از افزایش قیمت بنزین مبنی بر اینکه شورشی رخ نداد، گفت :من جواب دادم این شورش اتفاق افتاد و شما ندیدید، مردم به جای آتش زدن پمپ بنزین ها خودشان را آتش زدند؛ رشد اعتیاد با افزایش قیمت بنزین بالا رفت. ما از آن سال شاهد اشکال مختلف شورش ها علیه خود هستیم. صف های درب سفارتخانه ها شورش است، فرار مغزها شورش است.

ساعت 13 الی 15 بخش دوم نشست با سخنرانی سایر اساتید ادامه پیدا کرد.

در ابتدا دکتر محمد فاضلی در سخنرانی ای با عنوان "اعتراض چیزباختگان از بی اعتمادی تا نفرت" به تحلیل وقایع اخیر پرداختند.

وی در ابتدا به مراحل عبور از نارضایتی به نفرت اشاره کرد و تصریح کرد ما داریم از سه مرحله عبور می‌کنیم از نارضایتی به خشمگینی تا نفرت. غر زدن و از چیزی ناراضی بودن در همه جوامع هست؛ اما دست به کنشی نمی زنند. یک مرحله جلوتر آدم‌ها خشمگین می‌شوند و حاضرند برای خشمشان یک کاری انجام دهند. خشم به نفرت که می رسد فقط می خواهند نابود کنند. این گذار خطرناک است.

حکومت نظر مردم را نمی‌داند

دکتر فاضلی در ادامه تاکید کرد: مردم ایران در قرن 21 حق دارند به نظر سنجی ها دسترسی داشته باشند. و این به نفع جامعه است. اگر سیستم بداند نظر مردم در موردش چیست خود را اصلاح می کند. اگر نظرسنجی ها نباشد در بولتن ها و پستوها اطلاعاتی می دهند که درست نیست. اگر نظر سنجی ها درست و کامل منتشر شوند وضع بهتر می‌شود. در غیر این صورت داده هایی شکل میگیرند و منتشر می شوند که نتیجه‌اش می شود همین که می بینیم. وی در ادامه با اشاره به نتایج نظرسنجی اخیر ایسپا در خصوص نظر مردم درباره نحوه مواجهه نظام با معترضان گفتند، نمی دانم تا چه زمانی 62 درصد از مردم همچنان به گفت‌وگو اعتقاد داشته باشند و نظام باید این فرصت را مغتنم بداند.

در ادامه نشست بررسی منطق اجتماعی اعتراضات آبان 98 محمد آقاسی در سخنرانی با عنوان "منهای افکار عمومی" اظهار کرد: نتایج انتخابات یا اعتراضاتی که صورت گرفت برای خیلی ها تعجب بر انگیز بود؛ برای کسانی که در مراکز نظرسنجی کار می کردند خیلی عجیب نبود. ما بارها گفتیم اما شنیده نشد.

وی یادآورشد: ما دائم در دیالکتیک فراموشی هستیم. گاهی دستگاه حاکمیت تلاش می کند فراموش کند گاهی خودمان تلاش می کنیم. در اعتراضات امسال سعی می شد مشابهت هایی بین این اعتراض با اعتراض 96 پیدا شود. من معتقدم در 97 هم اعتراض داشتیم که پر بسامد نشد. نقاط افتراق این دو اعتراض را هم باید در نظر گرفت. این تحلیل‌گر اجتماعی ادامه داد: تقریبا عادت کرده بودیم هر یک دهه یک بار اعتراض اجتماعی صورت بگیرد اما الان دیگر خیلی نزدیک شده است. شاید تجربه یک فضای اجتماعی اعتراضی دیگر خیلی دور نباشد.

دکتر احمد نادری در تحلیل اعتراضات اخیر به سیاست های نئولیبرالی و شورش حاشیه بر متن پرداخت.
وی معتقد است آنچه رخ داد جنبش حاشیه نشینی است و هیچ گونه صدا و روایتی از حاشیه نشین‌ها در قوا، حاکمیت و نهادهای رسمی نیست. دولت مستقر، در زمان اعتراضات 96 و 98 یک دولت کاملا نئولیبرال است. نگاهش به حاشیه ها نگاه کارکردی است. معتقد هستند فقر باید وجود داشته باشد.

بنزین جرقه اعتراضات مردم بود

دکتر ابراهیم حاجیانی نیز به عنوان آخرین سخنران در این نشست به جغرافیای اعتراضات آبان 98 پرداخت.
وی اظهار کرد بنزین جرقه ای شد بر اعتراضات مردم به نا امیدی ای که از سال 96 شروع به شکل گرفتن کرد. آیا این تحلیل می تواند کل موضوع اعتراضات را توضیح دهد؟ جفرافیای اعتراضات را هم باید در نظر گرفت.

وی تصریح کرد: دامنه اعتراضات اخیر خیلی توسعه پیدا کرد؛ همه آن ها حاشیه نشین نیستند. طبقه متوسط هم کنار جوانان بیکار، مهاجرین افغانستانی، معلم‌ها، کامیون‌دارها بودند. آنچه این روزها برای تحلیل اعتراضات مطرح می شود بیشتر برآمده از تحلیل های سال 96 است که خیلی از زوایای اعتراض آبان را پوشش نمی دهد و نیاز هست به صورت دقیق تر و موشکافانه ای به بررسی جغرافیای اعتراضاتی که شکل گرفت بپردازیم.

منبع: ایسپا