خبرنگاران نباید صرفا نویسنده صحبت‌های مسئولین باشند/سهم تبلیغات در بودجه رسانه‌هاکم است

اعتمادآنلاین| مراسم رونمایی از کتاب «سواد رسانه‌ای، از الف تا ی» با حضور جمعی از مدیران رادیو، اساتید رسانه و علاقه‌مندان در فرهنگسرای سرو برگزار شد.

مدنی معاف رئیس گروه فرهنگی اجتماعی رادیو گفتگو گفت: یکی از اتفاقاتی که در دنیای رسانه‌های مدرن در حال رخ دادن است موضوع مهندسی و مدیریت پیام است؛ چه در رسانه‌های مکتوب و چه در رسانه‌های صوتی و ...یکی از اتفاقات خوبی که پس از مدت‌ها در رادیو گفتگو صورت گرفت برنامه‌ای بود که به سرپرستی آقای دکتر افراسیابی انجام شد. پیرو تاکید رهبر انقلاب مبنی بر تشکیل اتاق‌های فکر به عنوان قرارگاه مدیریت فرهنگی تصمیم بر این شد که جمعی از اساتید محترم در کنار هم جمع شوند و راجع به محتوای یک پیام هم‌اندیشی کنند.

وی ادامه داد: یکی از مشکلات حال حاضر ما موضوع سواد رسانه‌ای است که البته به لطف دوستان توانست پیشگام باشد و وارد کتاب‌های درسی که حوزه اصلی آموزش و پرورش بود راه پیدا کند. شاید برنامه‌های زیادی را در شبکه‌های رادیویی شنیده باشید اما مجمع‌الجزایری هستند که قرار است در جایی جمع شوند. از همین رو برنامه‌های رسانه در رادیو گفتگو ادامه خواهد داشت و در فصل جدید خود موضوع مولتی‌مدیا را شروع خواهد کرد. ما در اتاق فکر خود سوژه‌ها و حوزه‌های مختلفی را مورد بررسی قرار دادیم که نتیجه آن برنامه‌ای بود که در رادیو گفتگو پخش شد و این کتاب ماحصل آن است. در این جا باید از خانم اسماعیل‌نژاد تهیه‌کننده این برنامه، آقای افراسیابی، اساتید محترم که در برنامه‌ها شرکت داشتند و همه کسانی که در زمینه چاپ این کتاب کار کردند تشکر کنم.

محمدصادق افراسیابی، نویسنده کتاب «سواد رسانه‌ای از الف تا ی» نیز گفت:همیشه دغدغه سواد رسانه‌ای داشتم اما کارکردن به این شکل سفارشی بود که رادیو گفتگو به من داد و با همراهی و پیگیری مدیریت محترم این رادیو همراه و در نهایت منجر به این اتفاق خوب شد. باید بگویم که در پس تمام چالش‌ها و جلساتی که داشتیم همیشه یک نکته ذهن من را به خود مشغول می‌کرد و آن هم این بود که در جمهوری اسلامی چه امتیاز ویژه‌ای می‌توانیم نسبت به دیگر کشورهای منطقه در عرصه سواد رسانه‌ای داشته باشیم. یعنی آیا اساسا کشور ما امتیاز ویژه‌ای دارد و می‌تواند در این حوزه پیشرو باشد یا خیر؟ من فکر می‌کنم که کشور ما به دلایل مختلف می‌تواند در این زمینه پیشرو باشد. دلیل اصلی آن رویکرد حاکمیت فرهنگ اسلامی ایرانی است.

وی تاکید کرد: یکی از موضوعاتی که این رویکرد بر آن تاکید دارد موضوع سواد رسانه‌ای است. البته نام سواد رسانه‌ای در قرآن و در سیره اهل بیت نیامده است اما وقتی به محتوای آیات و روایات و سیره اهل بیت دقت می‌کنیم می‌بینیم که در بسیاری از موارد اهمیت این موضوع نشان داده شده است. برای مثال آیه «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلی‌ طَعامِهِ» به همین مفهوم اشاره دارد و می‌گوید که انسان باید با دقت به غذای خود نگاه کند. این غذا فقط به معنای غذای جسم نیست بلکه باید به کتابی که می‌خواند و پیامی که دریافت می‌کند توجه داشته باشد. در جای دیگری حضرت علی (ع) می‌فرمایند: «فَکِّرْ فَکِّرْ ثُمَّ تَکَلَّمْ»؛ دوبار فکر کن سپس صحبت کن. این که فرد چیزی که میشوند و می‌بیند دوباره تکرارش نکند و این همان تفکر انتقادی است که بدان اشاره می‌کنیم و می‌گوییم هر پیام را باید مورد بررسی قرار داد و سپس ترویج‌اش داد.

او گفت: خیلی‌ها می‌گویند که سواد رسانه‌ای و رسانه قابل جمع نیستند چرا که رسانه به دنبال پروپاگاندا، تبلیغات و منافع است و می‌خواهد هزینه‌هایی دریافت کند. به همین خیلی وقت‌ها از تکنیک‌هایی استفاده می‌کند که ما در سواد رسانه‌ای آنان را به مخاطب آموزش می‌دهیم و می‌گوییم فریبش را نخورید. حال سوالی دارم و آن هم این است که سهم تبلیغات در بودجه رسانه‌های ما چقدر است؟ به نظرم خیلی نیست و دولت تحت عنوان بودجه و یارانه به رسانه‌های ما کمک می‌کند. حتی صداوسیما نیز چنین است و به نظرم عمده درآمد صداوسیما از طریق تعامل با سایر نهادهای دولتی و غیردولتی است و بخش کمی از هزینه‌های آن با تبلیغات تامین می‌شود. برهمین اساس معتقدم با توجه به نوع رویکرد دولت و جمهوری اسلامی نسبت به رسانه‌ها برخلاف خیلی از کشورهای دیگر، رسانه های ما می‌توانند در خدمت سواد رسانه‌ای باشند. این موضوع دقیقا همان چیزی است که رادیو گفتگو انجام داد و موضوع سواد رسانه‌ای را به عنوان یک محور اصلی تعریف و روی آن کار کرد. این مساله نشان می‌دهد که این شبکه رادیویی دغدغه دارد و دوست دارد مخاطبش فعال باشد. در حقیقت ترجیح می‌دهد که مخاطبش سواد رسانه‌ای داشته باشد. حال در چنین صورتی می‌توان پیشنهاد داد که خبرنگاران ما صرفا نویسنده صحبت‌های مسئولین نباشند و خودشان با نگاه نقادانه اتفاقات را تحلیل کنند. پیشنهاد من تحول در حوزه رسانه است. این‌گونه است که سواد رسانه‌ای مردم بالا می‌رود؛ در غیراین صورت سواد رسانه‌ای محدود به جمع های نخبگانی می‌شود و عموم مردم از مسیر دیگری عبور خواهند کرد.

افراسیابی با اشاره به کتاب «سواد رسانه‌ای از الف تا ی» گفت: در بخش اول، 13 برنامه از رادیو گفتگو داشتیم که در آن 24 استاد مهمان برنامه شدند. تاکید ما بر این بود که در هر برنامه و متناسب با موضوع آن از دو استاد استفاده کنیم. این برنامه‌ها کم‌کم از رادیو گفتگو پخش شد، متن آن پیاده‌سازی شد و محتوای گفته شده در هر جلسه توسط بنده ویرایش شد. همه اساتید متن‌ها را تایید کردند و در نهایت تبدیل به این کتاب شد که امروز از آن رونمایی می‌شود. در 6 برنامه اول مهارت‌های سواد رسانه‌ای را به صورت کامل بیان کردیم و در برنامه هفتم تا سیزدهم رویکرد دستگاه‌های مختلف را بررسی کردیم؛ این که دستگاه دولتی چه باید بکند؟ وظیفه بخش خصوصی چیست و ... همچنین ادامه نقشه راه ما این است که به سراغ موضوعات مشخص برویم؛ مثلا سواد رسانه‌ای و اقتصاد، سواد رسانه‌ای و سیاست و ... فکر می‌کنم که در مسیر نوشتن این کتاب زحمت اصلی رو خود اساتید کشیدند و بنده فقط ویراستاری کار را برعهده داشتم. ما فعلا کتاب را به صورت عمومی نشر ندادیم که به دلیل حساسیت بنده بود. تاکید داشتم که کتاب را حتما یکبار به اساتید بدهیم و اگر نقطه نظری داشتند اصلاح خواهد شد و سپس کتاب به شکل عمومی عرضه خواهد شد و با هماهنگی رادیو گفتگو در اپ‌استورهای کتاب عرضه خواهد شد. فکر می‌کنم که از یک هفته آینده بتوانیم کتاب را به صورت عمومی عرضه کنیم.

اسماعیلی‌نژاد ، مدرس دانشگاه و تهیه کننده برنامه رسانه در رادیو گفتگو سخنران بعدی این جلسه بود. او گفت: با موقعیتی که رادیو گفتگو فراهم کرد موفق شدیم که این برنامه را بسازیم؛ از اساتیدی که با ما همکاری کردند تشکر می‌کنم. معتقدم رادیو واسطه‌ای بین نخبگان این حوزه و مردم شد تا تجربه‌های این اساتید به صورت مدون علمی منتشر شود. امیدوارم که بتوانیم در فصل دوم برنامه در خدمت اساتید باشیم و جلد دوم همین کتاب را چاپ کنیم.

منبع: ایلنا