چارچوب‌های همکاری اقتصادی ایران و عراق از منظر بغداد- بخش دوم

اعتمادآنلاین| روابط اقتصادی اهمیت بسزایی در دکترین روابط کلان دولت عراق دارد. در چارچوب همین نگاه بغداد به دنبال تقویت روابط اقتصادی با کشورهای همجوار در قالب سامان دادن به اتمسفر اقتصادی منطقه‌ای است.

به گزارش اعتمادآنلاین ، دولت جدید عراق از سال 2003 اقتصاد ویران و نامتعادلی را از رژیم سابق به ارث برد، به نحوی که هیچ بخشی از اقتصاد این کشور را نمی‌شد سالم یا حداقل قادر به ایستادن روی پای خود یافت.

به اعتراف کارشناسان عراقی، در زمان یورش داعش ایران اولین کشوری بود که به کمک مردم عراق آمد، کالاهای ایرانی یکی از اولین کالاهایی بودند که برای خروج عراق از بحران حتی پیش از سقوط رژیم صدام حسین وارد عراق شدند و بعد از آن نیز تا مدتی محبوب‌ترین کالاهای موجود در بازار این کشور بودند.

به گفته کارشناسان، حضور هر دو کشور در مهم‌ترین منطقه جهان یعنی خاورمیانه می‌تواند ظرفیت مناسبی برای تقویت روابط بین این دو محسوب شود.

با این حال شمار قابل توجهی از پژوهش‌ها هم تاکید دارند، ظرفیت‌های زیادی از این همکاری به دلیل سیاست‌های نابخردانه یا غیرمعقولانه سوخته و از بین رفته‌اند.

این امر باعث می‌شود تا نظریه برخی از کارشناسان در رابطه با تکاپوی دست‌های پشت پرده برای برهم زدن این روابط بهتر شنیده شود.

پایه‌های روابط اقتصادی ایران و عراق کدام است؟

توسعه روابط عراق و ایران بر پایه تمایل دو طرف جهت گسترش آن استوار شده است. تقریباً تمامی نخست‌وزیران عراق از زمان سقوط رژیم صدام حسین تا به امروز حداقل یک بار به ایران سفر کرده و بر اهمیت توسعه این روابط تاکید کرده‌اند.

مسئولان ایرانی نیز بارها و بارها بر این مساله تاکید و عزم خود را برای گسترش روابط اعلام کرده‌اند.

با وجود تمامی دشواری‌های موجود، روابط بین دو طرف به شکل قابل توجهی گسترش پیدا کرده است. با تمام کارشکنی‌های صورت گرفته، عراق همچنان از ایران برق خریداری کرده و گاز نیروگاه‌های تولید برق این کشور نیز از ایران تامین می‌شود.

تا پیش از بحران کرونا، صنعت گردشکری بین دو کشور به نقطه اوج خود رسیده بود. این صنعت با حذف روادید در زیارت اربعین و ادامه آن از سوی دو کشور طی ماه‌های آخر سال 1398 گام‌هایی به جلو برداشت. در کنار آن مناطق آزاد تجاری همچون اروند از یک سو و مرزهای تجاری دو کشور گواهی بر پویایی این روابط است.

گرچه چالش‌های بزرگی نیز در مقابل توسعه این روابط وجود دارند:

تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‌ترین چالش‌ها محسوب می‌شود که بخش‌هایی از فشار کاخ سفید بر عراق را عادل عبدالمهدی در دیدار اخیر خود با علی شمخانی دبیر شورای امنیت ملی افشا کرد.

علاوه بر آن نباید از کنار فتنه‌افکنی برخی از جریان‌های عراقی مورد حمایت چند کشور منطقه نیز به آسانی گذشت، جریانی که چند بار کنسولگری‌های ایران را در عراق به آتش کشیده و حملات متعددی علیه مراکز و شرکت‌های تجاری ایران در عراق نیز انجام داده که شاید درسایه دیگر اخبار مغفول مانده‌اند.

این نوع رفتارها تاثیرات مستقیمی بر روابط اقتصادی دو کشور داشته و آن را دستخوش صعود و نزول‌های سینوسی کرده است.

یکی دیگر از مسائل تاثیر گذار در این روابط میزان توانمندی اقتصاد ایران در پاسخ به نیازهای کمی و کیفی عراق بود که گاهی شاهد تاثیرات منفی آن بر این روابط بودیم.

این در حالی است که به طور مثال، کارشناسان عراقی حمایت گسترده دولتی از تولیدکنندگان و کالاهای صادراتی ترکیه را در مقابل حرکت‌های انفرادی بازرگانان ایرانی به عنوان یکی از نقاط ضعف دیگر این همکاری اعلام می‌کنند.

ابراهیم بحرالعلوم، عضو مجلس ملی عراق و از نامزدهای سابق تصدی نخست‌وزیری این کشور، در مورد روابط اقتصادی با ایران معتقد است: مواد غذایی مهم‌ترین بستر این همکاری است که ظرفیتی برای توسعه حداکثری در سایه فشارهای منفی اعمال‌شده روی این روابط محسوب می‌شود، در حالی که فشار اصلی روی قطع شدن بخش‌های گاز و انرژی برق وارد می‌شود.

صالح الهاشمی، اقتصاددان عراقی، هم اوایل سال 2019 با اشاره به افزایش حجم تجارت بین دو کشور آن را رو به افزایش توصیف کرده بود.

الهاشمی در این رابطه به شبکه الجزیره گفت: دو کشور به دنبال بالا بردن حجم این همکاری تا سطح 20 میلیارد دلار طی پنج سال آینده هستند، به خصوص که به هیچ عنوان در مورد کشوری همچون عراق امکان پایبند شدن به تحریم ایران وجود ندارد.

همین امر باعث می شود تا کارشناسان دورنمای روشنی را برای روابط اقتصادی دو کشور ترسیم کنند که آن را در قسمت بعد بررسی می‌کنیم.