از نشان درجه یک هنری تا نشان درجه یک اخلاقی «محمدعلی کشاورز»

اعتمادآنلاین| یکشنبه 25 خرداد، ساعت 15 بود که، سینمای ایران در شوکی عجیب فرو رفت، محمدعلی کشاورز درگذشت؛ خبری عجیب که گمان می‌رفت مانند همیشه یک شایعه باشد، اما این حادثه تلخ اتفاق افتاده بود و حالا کمر سینمای ایران بعد از فوت عزت‌الله انتظامی، داود رشیدی و جمشید مشایخی، زیر بار سنگینیِ رفتنِ محمدعلی کشاورز شکسته بود.

این خبر را سیدمحمد طباطبایی مدیر موسسه هنرمندان پیشکسوت، تایید کرد و گفت: «محمدعلی کشاورز پس از مدتی بستری بودن در بیمارستان، بر اثر عوارض ناشی از کهولت سن و نارسایی کلیوی و ریوی درگذشت.»

پنج تن سینما، تئاتر و تلویزیون

همین چند کلمه کافی بود تا سینمای ایران مطمئن شود که حالا چهارمین نفر از بین پنج تن طلایی سینما را از دست داده است. واژه پنج تن سینما، تئاتر و تلویزیون را اولین بار پرویز پرستویی درباره محمدعلی کشاورز، عزت‌الله انتظامی، داود رشیدی، جمشید مشایخی و علی نصیریان به‌کار برده بود.

در پی این اتفاق تلخ،پرویز پرستویی در اینستاگرام پستی را منتشر کرد و در آن نوشت: «متاسفم که یکی دیگر از پنج تن بازیگری را از دست دادیم و برای خودم متاسفم که در حال از دست دادن الگوهایم هستم. خداوند به آقای نصیریان سلامتی و تندرستی بدهد که می‌دانم یار و یاورشان و بازیگری را که سال‌ها با هم رفاقت کرده‌اند از دست داده‌اند.»

دوستی علی نصیریان با کشاورز آن قدر طولانی و عمیق بود که به محض شنیدن این خبرِ سنگین با بغض گفت: «کشاورز یک جهان خاطره تئاتری و سینمایی از خود به یادگار گذاشته است و من یک دوست و همراه را از دست داده و به خانواده او و جامعه هنری تسلیت می‌گویم.»

خود محمد علی کشاورز نیز سال گذشته در فقدان همنشین دیرینش، جمشید مشایخی گفته بود: «ما پنج نفر بودیم! پنج رفیق که در عرصه هنر همدیگر را جستیم. عمر رفاقت‌هایمان از 60 سال گذشته بود. می‌دانید 6 دهه رفاقت یعنی چه؟ اما حالا سه نفر از این جمع کم شدند. با اینکه از این فراق‌ها قلبم به درد می‌آید، اما شوق دیدار آن‌ها در جهان دیگر آرامم می‌کند. انگار ما باید رفاقت را در سرای دیگر هم بیاموزیم».

از شعبون استخونی در «هزار دستان» تا اسدالله‌خان در «پدر سالار»

محمدعلی کشاورز که متولد سال 1309 بود، به مرور علاقه اصلی خود به هنرپیشگی را کشف کرد. هنوز بیست سال نداشت که کارش را با تئاتر آغاز کرد و در اواخر دهه 20 خورشیدی، با تئاترهایی همچون «ویولون‌ساز کره مونا»، «هیاهوی بسیار برای هیچ» و تله‌تئاتر «خودکشی» با کارگردانی علی نصیریان، به طور جدی پای به عرصه بازیگری گذاشت.

کشاورز در این بازه زمانی حدودا 70 ساله، بازیگری ده‌ها تئاتر را تجربه کرد که بسیاری از آن‌ها ماندگار شده‌اند، اما در ادامه، تئاتر پلی شد تا کشاورز به سینما و تلویزیون هم نقش‌آفرینی کند.

محمدعلی کشاورز در نقش شعبون استخونی

به موازات تئاتر و با کمی تأخیر، کشاورز فعالیت در سینما را هم با فیلم «شب قوزی» فرخ غفاری در سال 43 با نقش یک آرایشگر آغاز کرد و طی سال‌های طولانی فعالیت سینمایی خود، در حدود پنجاه فیلم به ایفای نقش‌های متفاوت پرداخت.

از کارهای قابل توجه او می‌توان به «رگبار»، «خشت و آینه»، «برزخی‌ها»، «کمال الملک»، «مردی که موش شد»، «کفش‌های میرزا نوروز»، «مادر»، «جستجو در جزیره»، «ناصرالدین شاه آکتور سینما»، «دلشدگان»، «آقای بخشدار»، «زیر درختان زیتون»، «روز واقعه» و ... اشاره کرد.

هنر بدون مرز محمدعلی کشاورز به عرصه تلویزیون هم کشیده شد و جدای از حدود 20 تله‌تئاتر مختلفی که عموما در سال‌های ابتدایی ورودش به تلویزیون بازی کرد، با ایفای نقش در بیش از 30 سریال تلویزیونی از جمله «دایی‌جان ناپلئون»، «سربداران»، «سلطان و شبان»، «گرگ‌ها»، «هزار دستان» و «پدرسالار»، چهره‌اش در یاد مردم ایران ماندگار شد و امروز نیز قدردان هنر او هستند.

از نشان درجه یک هنری تا نشان درجه یک اخلاقی

یکی از مهم‌ترین خصایص محمدعلی کشاورز که او را به چهره‌ای ماندگار در تاریخ هنرهای نمایشی ایران تبدیل کرد، انعطاف‌پذیری او در بازیگری بود. کشاورز در اجرای نقش‌های گوناگون با ژانرهای مختلف، مهارت زیادی از خود نشان می‌داد و در آثار طنز، فیلم‌ها و سریال‌های اجتماعی و حتی تاریخی، درخشان ظاهر می‌شد.

او خودش را به مدیوم خاصی محدود نمی‌کرد و زمانی که ستاره سینما بود، از بازیگری در تلویزیون نیز استقبال می‌کرد.

همین منعطف بودن که به وضوح حاصل تسلط کشاورز بود، باعث شده بود، برخلاف ارتباط بسیار خوبش با علی حاتمی، بازیگری‌اش به چند کارگردان خاص محدود نشود و کارنامه او مملو از همکاری با فیلم‌سازان مختلف با طرزفکرهای گوناگون باشد.

او در تلویزیون برای کارگردان‌هایی همچون ناصر تقوایی، داریوش فرهنگ، داود میرباقری، حسن فتحی، کیانوش عیاری و جواد شمقدری مقابل دوربین رفت و در عرصه سینما نیز همکاری با فیلم‌سازان بزرگی همچون بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی، علی حاتمی، ایرج قادری، فرخ غفاری، ابراهیم گلستان، محمد متوسلانی، رسول ملاقلی‌پور و عباس کیارستمی را تجربه کرد.

محمدعلی کشاورز در نقش خواجه قشیری (سریال سربداران)

محمدعلی کشاورز به سبب همین نقش آفرینی‌ها و توانایی هنری‌اش، در سال 1391 نشان درجه یک هنری را دریافت کرد، اخلاق و منش کشاورز نیز زبانزد دوستان و همکاران او بود؛ تعهد به کار، درویش مسلکی، نزدیکی با مردم، اهل مطالعه بودن و ... از خصوصیات فردی این بازیگر پیشکسوت به شمار می‌آید که او را محبوب اهالی هنر و مردم ساخته بود.

در این باره، محمد متوسلانی نوشت: مانند کشاورز دیگر نخواهیم داشت و سیامک اطلسی از نرم خویی و اخلاق خوش این بازیگر پیشکسوت که حکم پدری بر بسیاری از بازیگرن داشت گفت. کمند امیرسلیمانی هم از اخلاق و هنری گفت که از استاد کشاورز فرا گرفته است.

همچنین، سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، او را فرزند ایران خطاب کرد و حسین انتظامی، رئیس سازمان سینمایی در این‌باره نوشت: « ترجیع بند زندگی هنری مرحوم کشاورز و مولفه مشترک نقش های ماندگار و متنوع او در فیلم های سینمایی و سریال های تلویزیونی، مردمی بودن و الهام گرفتن از مسائل مردمان روزگار خویش بود.»

بدرقه تا خانه ابدی
محمدعلی کشاورز از اواخر دهه 70 به بعد کم‌کار شد که در دهه 80 هم این روند ادامه یافت، در آغاز دهه 90، او به بستر بیماری افتاد و پس از آن دیگر از جایش بلند نشد.

این بازیگر پیشکسوت، در بعدازظهر یکشنبه 25 خرداد، پس از یک دهه بیماری و مدتی بستری شدن در بیمارستان، برای همیشه چشم از جهان فرو بست.

روز سه‌شبنه 27 خرداد، خانواده، دوستان، همکاران، مدیران فرهنگی و جمعیت زیادی از علاقه‌مندان، در قطعه هنرمندان بهشت زهرا گردهم آمدند و با پیکر محمدعلی کشاورز وداع کردند.

منبع: خبرآنلاین