سال 1405 پایان سرشماری سنتی در ایران

اعتمادآنلاین| جواد حسین‌زاده گفت: تمام سرشماری‌های انجام‌شده در گذشته، با شیوه کلاسیک یا سنتی و با عملیات پیچیده و هزینه‌بر (یعنی مراجعه حضوری به خانوار و تکمیل اطلاعات پرسشنامه بر اساس اظهار پاسخگو) اجرا شده است.

وی افزود: اگرچه نتایج حاصل از سرشماری‌های سنتی بسیار باارزش است، اما با افزایش جمعیت کشورها و افزایش روزافزون تقاضاهای آماری کاربران و سیاستگذاران در خصوص اطلاعات آماری بیشتر و دقیق‌تر و در فواصل زمانی کمتر در چارچوب نظام‌های مدرن برنامه‌ریزی از یک‌سو و سنگین‌بودن و مشکلات اجرای آنها از سوی دیگر، کشورها را بر آن داشته تا به‌ سمت روش‌های بهینه‌تر انجام سرشماری پیش بروند.

به‌گفته وی، با توجه به پیشرفت تکنولوژی و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در کشورها، داده‌های اداری فراوانی توسط دستگاه‌های اجرایی گردآوری شده و اطلاعات ثبتی در حوزه‌های مختلف شامل: اطلاعات افراد، خانوارها، مکان‌ها و سایر ویژگی‌های اجتماعی اقتصادی در قالب پایگاه‌های داده جمع‌آوری می‌شود.

وی تأکید کرد: به‌ منظور دستیابی به شاخص‌ها و اطلاعات آماری مورد نیاز کاربران (بویژه نظام برنامه‌ریزی کشور) و بهره‌گیری از این داده‌های ثبتی ارزشمند، اجرای سرشماری‌ها و طرح‌های آماری با استفاده از روش‌های به‌روز، بیش از پیش ضرورت پیدا کرده است و بر همین اساس، مصوب شد که از سال 1405، شیوه جمع‌آوری اطلاعات در سرشماری‌ ملی ایران از طریق سرشماری ثبتی مبنا انجام گیرد.

وی ادامه داد: علاوه براین، اجرای این روش، گامی مثبت در جهت دستیابی به افق چشم‌انداز بیست‌ساله جمهوری اسلامی ایران از طریق تهیه و پیاده‌سازی نقشه جامع شبکه ملی آمار با اهداف و برنامه‌های آماری میان‌مدت و بلندمدت به‌شمار می‌آید.

رئیس مرکز آمار ایران، در خصوص چیستی سرشماری ثبتی مبنا و سازوکارهای جمع‌آوری اطلاعات در این شیوه و تفاوت آن با شیوه سنتی توضیح داد: سرشماری ثبتی مبنا اصطلاحاً به روشی گفته می‌شود که بر اساس آن، با استفاده از داده‌های اداری نگهداری‌شده در ثبت جمعیت، ثبت املاک و مستغلات، ثبت فعالیت و ثبت کسب‌وکار و از طریق فرآیند تطابق داده‌های موجود در منابع اداری و به‌کارگیری شماره‌های شناسایی شخصی، نسبت به تولید اطلاعات آماری مورد نیاز اقدام می‌شود.

وی اضافه کرد: در این روش، داده‌ها دیگر به‌صورت مستقیم از جمعیت، جمع‌آوری نمی‌شوند و این کار با استفاده از داده‌های اداری نگهداری‌شده در بانک‌های اطلاعاتی دستگاه‌های مختلف اجرایی و خدماتی کشور انجام می‌گیرد. با این رویکرد، ضمن اینکه زمان و هزینه‌های گردآوری و تولید داده‌های آماری سرشماری‌ها به‌شدت ‌کاهش می‌یابد، با نیروی انسانی نسبتاً محدودی، یک سیستم جامع ثبت‌های آماری باکیفیت و پایدار برای همیشه ایجاد می‌شود.

به‌گفته وی، در یک سیستم ثبتی‌ کامل، تغییرات واحدها در یک‌ فرآیند تعریف‌شده، به‌صورت منظم و الزام‌آور ثبت می‌شود و دائماً آمار و اطلاعات به‌روز تولید می‌شود که‌ این‌ الزام‌، در فعالیت‌های‌ جاری‌ سازمان‌ها اتفاق‌ می‌افتد.

حسین‌زاده درباره تغییر نقش سازمان‌های ملی آمار کشورها، با این روش جدید اظهارکرد: تغییر مهمی که در این میان رخ می‌دهد این است که در روش سنتی، داده‌های سرشماری و آمارگیری نمونه‌ای، تنها با هدف‌ آماری تولید می‌شدند، در حالی که‌ در روش آمارگیری ثبتی، معمولاً هدف اصلی تولیدکننده داده‌ها، تولید آمار نیست؛ چراکه تولیدکننده داده‌ها عموماً سازمان‌های دیگر هستند و سازمان‌ها یا مراکز ملی آمار، برای اجرای این آمارگیری، ثبت‌های اداری ایجادشده در سازمان‌های دیگر را به خدمت می‌گیرد.

به گفته وی، هرچند به‌ظاهر وظیفه تولید آمار از دوش سازمان‌های ملی آمار برداشته می‌شود، اما وظیفه سنگین‌تری مبنی بر پاکسازی، پردازش و یکپارچه‌سازی حجم عظیمی از اطلاعات را عهده‌دار خواهد شد.

وی ادامه داد: این شیوه صرفه‌جویی معنی‌داری را در هزینه و زمان برای کشور به ارمغان آورده و کیفیت داده‌های آماری را از ابعاد مختلف ارتقا می‌دهد و بهره‌وری بسیار بالاتری در مقایسه با روش‌های کلاسیک و سنتی دارد.

رئیس مرکز آمار با اشاره به هزینه 420 میلیارد تومانی سرشماری سال 1400 گفت: طبق گزارش مجامع بین‌المللی، هزینه‌های سرشماری سنتی، بیش از دو برابر بودجه معمول سالانه یک سازمان ملی آمار (NSO) است، بر همین اساس، به‌طور متوسط تا حدود 90 درصد از هزینه‌های سرشماری می‌تواند صرفه‌جویی شود.

به گفته وی، مزیت‌های دیگر این روش، کاهش زمان تولید و انتشار اطلاعات آماری و انعطاف بیشتری است که در برآورده ساختن نیازهای آماری جدید دستگاه‌های اجرایی و نظام برنامه‌ریزی در اختیار مدیران و برنامه‌ریزان کشور قرار می‌دهد.

رئیس مرکز آمار ایران همچنین گفت: با وجود فواید فراوان سرشماری ثبتی مبنا متأسفانه اجرای این روش، با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو است که در بسیاری از موارد، نیاز به فراهم‌کردن زیرساخت‌های سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و شناخت مدیریتی دارد.

وی افزود: زیرساخت‌های فنی بسیار زیاد و پیچیده‌ای برای اجرای این طرح مورد نیاز است که باید محقق شود. یکی دیگر از چالش‌های فنی، تهیه الگوریتم‌ها و روش‌هایی برای مقایسه ثبت‌هاست.

منبع: ایران آنلاین