صداوسیما در سانسور تبلیغات برندهای ایرانی در بازی فوتبال، چقدر اختیار دارد؟+ ویدئو+ عکس

اعتمادآنلاین| صداوسیما با سانسور تبلیغات دیجیتالی برندهای ایرانی خط قرمزهای نانوشته دیگری را هم به جمع ممیزی‌های خود اضافه کرد تا تماشای یک بازی فوتبال میان باشگاه‌های اسپانیایی به عرصه کشمکشی میان تلویزیون، وزارت ارتباطات و استارت‌آپ‌های ایرانی تبدیل شود.

فضای مجازی بار دیگر دستخوش نزاع‌های کلامی میان قوانین نانوشته‌ای شد که از سوی صداوسیما اعمال شده‌اند. این بار حرف و حدیث‌ها از یک بازی فوتبال آغاز شد.

همزمان با پخش مسابقه رئال مادرید و مایورکا از سری مسابقات فوتبال باشگاه‌های اسپانیا لالیگا، تبلیغات دیجیتالی دور زمین بازی که مربوط به برندهای ایرانی بود، از سوی صداوسیما حذف شد و همین مساله نه تنها با واکنش امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران و معاون وزیر ارتباطات روبه‌رو شد، بلکه انتقادهایی را نیز از سوی مدیران استارت‌آپ‌هایی مانند «کافه‌بازار»، «اسنپ» و «دیجی‌کالا» که تبلیغات‌شان در این بازی سانسور شده بود، برانگیخت.

امیر ناظمی در توییتی در صفحه شخصی خود با اشاره به این موضوع نوشت: «صداوسیما در فوتبال رئال_مایورکا تبلیغ شرکت ایرانی کافه_بازار در اطراف زمین را سانسور کرده است! نابودی فرهنگ کم نبود، ضربه به اقتصاد هم در دستور کار قرار گرفته؛ شاید می‌ترسند «سو بشن»! به فهرست سانسورهایشان غیر از تماشاگر زن و ساز موسیقی؛ حالا شرکت_ایرانی هم اضافه شده است!»

حمید محمدی، مدیرعامل گروه دیجی‌کالا، یکی دیگر از کاربران توییتری بود که در انتقاد از عملکرد صداوسیما نوشت: «از نظر صداوسیما تبلیغ برندهای آبجوسازی و شرط‌‌بندی در کنار زمین فوتبال بی‌اشکال است اما تبلیغ دیجی‌کالا، کافه‌بازار و اسنپ اشکال دارد و نیاز به سانسور. با این رویکرد رویای خلق برند ملی را باید فراموش کنیم.»

حسام آرمندهی، عضو هیات‌مدیره کافه‌بازار که استارت‌‌آپ او نیز در جریان سانسور صداوسیما قرار گرفته بود، همراه با ری‌توییت کردن تصویری که تبلیغ یک برند آبجوسازی دور زمین فوتبال در صداوسیما را نشان می‌داد، نوشت: «به نظرتون چه تفکری در صداوسیما باعث میشه تبلیغات دور زمین کافه‌بازار، دیجی‌کالا و اسنپ در فوتبال دیشب رئال مادرید سانسور شه؟ چه خصومتی با برندهای ایرانی دارند؟»

البته این مساله موافقانی هم داشت. همچنان که سجاد بنابی، عضو هیات‌مدیره شرکت زیرساخت، ضمن ری‌توییت کردن توییت ناظمی چنین نوشت: «باید منصف باشیم. تبلیغ شرکت‌ها باید با رعایت اصول تجاری باشه. آیا کافه‌بازار بدون قرارداد تجاری، تبلیغ سایرین رو انجام می‌ده؟ سوال اینه که چرا چنین کنترلی در مورد برندهای خارجی انجام نمی‌شه؟»

ناظمی هم در پاسخ به این توییت عنوان کرد: «این استدلال هم می‌تواند نگاهی منطقی باشد؛ و البته پرسش صحیحی نیز طرح شده است. اینکه چرا چنین کنترلی برای برندهای خارجی نیست؟ به هر حال نمی‌شود با برندهای خارجی متفاوت از ایرانی برخورد کرد. وضعیت فعلی به نفع برند خارجی در برابر برند ایرانی است.»

به دنبال این واکنش‌ها «زلکا» که یک بستر تحلیل رسانه و اخبار به کمک هوش مصنوعی است در تحلیل فضای کاربران توییتر نسبت به این اقدام صداوسیما چنین ارزیابی کرد: «در آخر هفته‌ گذشته، تماشاگران مسابقه فوتبال از شبکه‌ 3 سیما، از تماشای کامل این مسابقه‌ محروم ماندند و دلیل آن وجود تبلیغ محصولات وطنی دور زمین بوده است که نارضایتی 93 درصدی کاربران توییتر را به دنبال داشته است.»

حمایت یا انحصار؟

بعد از انتشار این توییت‌ها، دیگر کاربران توییتر هم در اظهارنظرهای خود به بررسی این مساله پرداختند که در برخی از اظهارنظرها به «توسکا» و حتی «مافیا»یی که در این زمینه وجود دارد اشاره شده بود. اما ماجرای توسکا چیست؟

«توسکا» که از «توسعه کسب‌وکارهای ایرانی» گرفته شده در سایت خود نوشته است: «در راستای توسعه کسب‌وکارهای دیجیتال و انجام نقش حمایتی توسکا از استارت‌آپ‌های دیجیتال کشور؛ مرکز نوآوری و شتابدهی کسب‌وکارهای دیجیتال توسکا راه‌اندازی شده است.»

پیش از این جریان‌ها، آنچه در پشت پرده توسکا گفته می‌شد استثمار و انحصار این نهاد در حوزه کسب‌و‌کارهای دیجیتالی بود، اما وقتی در فروردین سال جاری، زمانی که شیوع ویروس کرونا در اوج خود بود و مسئولان کشور و چهره‌های مختلف به دنبال راه‌هایی برای ماندن مردم در خانه و ترغیب آنها به انجام اموری برای سرگرمی در خانه بودند، فیلمی در شبکه‌های اجتماعی از جلسه ستاد ملی مبارزه با کرونا منتشر شد که انحصار توسکا را رسمی‌تر کرد.

در این فیلم حسن روحانی، رئیس‌جمهور، از رئیس سازمان صداوسیما می‌خواهد که در طول بحران کرونا، برای شرکت‌هایی که فروش اینترنتی دارند به صورت مجانی تبلیغ کند تا مردم بیشتر از این طریق خرید کنند و از خانه بیرون نروند.

عبدالعلی علی‌عسگری، رئیس سازمان صداوسیما، هم خطاب به روحانی می‌گوید: «بحث تحویل کالا در خانه بحث پیچیده تجاری است و الان در محلات این کار توسط مغازه‌ها انجام می‌شود و احتیاج به کار اینترنتی ندارد. اگر کار اینترنتی بخواهیم داشته باشیم مثل دیجی‌کالا که دارای شبکه قدرتمندی است جهت تبلیغ ما قراردادی با شرکت توسکا داریم. در بحث تجاری نیز ما مشکلی با تبلیغ رایگان کسب‌وکارهای آنلاین نداریم اما ما یک قرارداد تجاری با شرکت توسکا داریم و اگر این کار را انجام دهیم، توسکا ما را «سو» و به قول معروف جریمه می‌کند.»

روحانی در مقابل عنوان می‌کند: «تا زمانی که کرونا هست مصوب می‌کنیم و کسی نمی‌تواند شکایت کند.»

حالا سه ماه بعد از واکنش‌هایی که این فیلم در فضای مجازی برانگیخت، بار دیگر با سانسور تبلیغات استارت‌آپ‌ها در یک بازی فوتبال از سوی صداوسیما، موضوع توسکا و انحصاری که در این زمینه دارد پررنگ شده است.

اقدام تلویزیون قانونی بود؟

فارغ از بحث‌هایی که اواخر هفته گذشته در فضای غیررسمی درباره سانسور تبلیغات برندهای ایرانی از سوی صداوسیما به پا شد، خبرگزاری فارس روز شنبه، هفتم تیر، در گفت‌وگو با یک «منبع آگاه» به قانونی بودن عملکرد صداوسیما در این زمینه پرداخته است: «با توجه به ابلاغیه نهادهای نظارتی، رسانه ملی به هیج عنوان مجوز پخش تبلیغات این قسم شرکت‌ها را ندارد و مسئولان این شرکت‌ها هم دلایل آن را کاملاً می‌دانند. این شرکت‌ها که خودشان از دلیل منع پخش تبلیغات‌شان در داخل آگاهی دارند بهتر است با تمکین به قوانین، و رفع مشکل‌شان از ظرفیت رسانه‌های داخل استفاده کنند و به دنبال دور زدن قوانین نباشند.»

این منبع آگاه در پاسخ این سوال که بالاخره این شرکت‌ها چگونه می‌توانند در تلویزیون تبلیغ داشته باشند گفته: «چنین شرکت‌هایی که زمینه اصلی کارشان با اینترنت و شبکه‌های اجتماعی است پیچیدگی‌های خاصی برای تبلیغ فراگیر تلویزیونی دارند و وظیفه وزارت ارتباطات است تا با همکاری مجلس، رسانه ملی، نهادهای مسئول نظارتی و قوه قضائیه در این خصوص لایحه جامعی را آماده و مراحل تصویب آن را طی کند. صداوسیما قانونی عمل کرد؛ پخش تبلیغات فراگیر شرکت‌های بزرگی که زمینه اصلی آنها اینترنت و شبکه‌های اجتماعی است ابهامات زیادی دارد، وزارت ارتباطات باید لایحه‌ای برای تدوین قانون مشخص به مجلس بدهد.»

گذشت 6 سال و باز هم اسپانیا

6 سال از اولین باری که چنین تبلیغاتی در صداوسیما پخش شد، می‌گذرد. دی‌ماه سال 1396 در جریان بازی‌ای که در قالب جام حذفی اسپانیا برگزار می‌شد تابلوهای تبلیغاتی متحرک «پارس‌آنلاین» به 2 زبان فارسی و انگلیسی دور زمین فوتبال خبرساز شد.

عده‌ای از اینکه این شرکت توانسته است هزینه تبلیغات در چنین بازی‌ای را پرداخت کند، تعجب کرده بودند و عده‌ای در انتقاد از این کار گفته بودند که این شرکت دانلود شبانه کاربران را از حالت رایگان درآورده و با پول حاصل از آن دارد برای خارجی‌ها تبلیغ می‌کند.

در همان زمان خبرگزاری تسنیم در توضیح این شیوه تبلیغ نوشت: «‌شرکت آوی‌سی فوتبال ابتکار جدیدی برای تبلیغات دور زمین به کار برده که تبلیغات را هدفمند می‌کند و برای هر نقطه تبلیغات مرتبط را نشان می‌دهد. این نکته‌ای است که از نگاه مخاطبان تلویزیونی دور مانده است.»

به دلیل تازه بودن این تکنولوژی برای مخاطبان، در همان زمان گزارش‌هایی نیز درباره شیوه کار این نوع تبلیغات منتشر شد. از جمله خبرگزاری مهر در دی‌ماه 96 چنین نوشت: «تبلیغات مجازی virtual advertising روشی بر مبنای تکنولوژی دیجیتالی جهت جایگذاری تصاویر مجازی در یک برنامه تلویزیونی زنده یا ضبط شده است که عمدتاً در مورد مسابقات ورزشی کاربرد دارد.»

در ادامه این گزارش آمده است :«به کمک تکنولوژی نوین تحلیل تصویر و دنباله‌روی دوربین image analysis camera tracking technology، برخی شرکت‌های رسانه‌ای قادرند چنین خدماتی را ارائه داده و تبلیغات مجازی را به صورت زمان حقیقی (real time) در مسابقات ورزشی جا دهند. به کمک الگوریتم دنباله‌روی اختراع‌شده، این تکنولوژی قادر است تبلیغات جدیدی را جایگزین تبلیغات اصلی مسابقه کرده، به طوری که این تبلیغات جایگذاری‌شده همواره در جای مشخص خود باقی بمانند و با حرکت دوربین یا کات خوردن بین دوربین‌ها به هم نریزند. تمام این تغییرات بدون دخالت دست و به صورت اتوماتیک انجام خواهد شد.»

تیرماه سال جاری و پس از گذشت 6 سال از پخش نمونه‌های چنین تبلیغاتی در ایران، صداوسیما با سانسور تبلیغات برندهای ایرانی در یک بازی لیگ اسپانیا، ماجرای دیگری را در ادامه قوانین نانوشته خود رقم زده است.

از سوی دیگر انتقادهای مسئولان وزارت ارتباطات نسبت به این کار در حالی در توییتر منتشر شده است که باید منتظر ماند و دید آیا اقدام عملی‌ای هم در فضای واقعی از جمله مذاکره یا تدوین قوانین یا شیوه‌نامه‌های کاربردی جدیدی صورت می‌گیرد یا نه.