پرونده خبری هفته| «اعدام نکنید»؛ از مطالبه مردمی تا پاسخ مثبت به افکار عمومی

اعتمادآنلاین| الهام نداف- آنچه در روزهای اخیر در فضای مجازی شاهد بودیم، از اتفاقات نادر، کمیاب و قابل بررسی است، مطالبه‌ای که فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی، با بیش از 11 میلیون توییت خوشبختانه بی‌پاسخ نماند: اعدام نکنید!

چهارم تیرماه، برخی رسانه‌ها خبر دادند حکم اعدام سه جوان دهه هفتادی از سوی دیوان عالی کشور تایید شده، حکمی که در روزهای آغازین اسفندماه سال گذشته در دادگاهی به ریاست قاضی صلواتی صادر و سپس به دیوان عالی کشور ارجاع شده بود. این خبر را همان روز خبرگزاری زیرمجموعه صداوسیما تکذیب کرد، اما در نهایت 20 روز بعد، اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه، در نشست خبری خود حکم اعدام این سه جوان را تایید کرد.

تایید سخنگوی قوه قضاییه کافی بود تا کاربران فضای مجازی دست به کار شوند و در اعتراض به حکم اعدام این سه جوان با هشتگ اعدام نکنید، همه ایران را با خود همصدا کنند.

اولین توییت ساعت 12:40 روز بیست‌وچهارم تیرماه از سوی یکی از کاربران نه‌چندان سرشناس با هشتگ اعدام نکنید در توییتر منتشر شد، اما ماجرا به همین جا ختم نشد و در نهایت این هشتگ بیش از 11 میلیون بار در توییتر، مورد استفاده قرار گرفت. این همصدایی تا جایی پیش رفت که برخی چهره‌های سیاسی، بدون در نظر گرفتن جناح‌بندی‌های رایج، در محقق شدن این مطالبه انسانی سهیم شدند.

مهدی نصیری، سردبیر سابق روزنامه کیهان، دقایقی پس از ترند شدن این برچسب در صفحه توئیتر خود نوشت: «با درایت و تعهدی که از آقای رئیسی و دوران جدید قوه قضاییه سراغ داریم، حکم اعدام سه جوان آشوبگر که مرتکب قتل نشده و مسلح نبوده‌اند، اجرا نخواهد شد.»

علی مطهری، نماینده مردم تهران در دوره دهم مجلس، نیز با انتشار یک توییت به این کمپین رسانه‌ای واکنش نشان داد و بدون هرگونه موضع‌گیری‌ای، عنوان کرد: «لازم است قوه قضائیه افکار مردم را درباره صدور حکم اعدام سه جوانی که در آشوب‌های آبان 98 شرکت داشته‌اند قانع کند. روشن شود که آیا آنها اقدام مسلحانه کرده‌اند یا انسانی را به قتل رسانده‌اند؟ اگر نه، توضیح داده شود.»

اما ستاد حقوق بشر کشور در واکنش به این کمپین و ترند شدن برچسب اعدام نکنید در شبکه‌های اجتماعی، اطلاعیه‌ای را در پایگاه اطلاع‌رسانی خود منتشر کرد: «این اقدام و جریان رسانه‌ای در حالی صورت گرفت که بر مبنای توضیحات صریح سخنگوی دستگاه قضا، از اساس دلیل و سبب دستگیری این افراد، اقدام به سرقت مسلحانه و تهدید یکی از شهروندان بوده که پس از دستگیری آنها، فیلم‌های آتش زدن بانک، اتوبوس و سایر اموال عمومی در تلفن همراه آنان پیدا شده و مشخص شده است این سه نفر از اراذل و اوباشی بوده‌اند که مسیر اعتراض مردم به برخی مشکلات اقتصادی در کشور را منحرف کرده و به سمت آشوب برده‌اند. یعنی از اساس صدور حکم اعدام برای این سه نفر، ارتباطی با اعتراضات آبان‌ماه سال 98 ندارد و به دلیل اقدامات مجرمانه و تهدید امنیت شهروندان صادر شده است.»

در ادامه این هشتگ، مورد توجه تعداد قابل توجهی از هنرمندان نیز قرار گرفت. مهناز افشار، ترانه علیدوستی، آزاده صمدی، نوید محمدزاده، پوریا پورسرخ، رضا کیانیان، شهاب حسینی، محمدرضا فروتن، هانیه توسلی، رخشان بنی‌اعتماد، نگار جواهریان و... از جمله هنرمندانی بودند که به تایید این حکم واکنش نشان دادند، اما برخی از آنها مانند رویا نونهالی و امین حیایی داوران برنامه تلویزیونی «عصر جدید»، بابت واکنش‌هایشان تذکر گرفتند و در نهایت پست‌های خود را حذف کردند.

حضور میلیونی جامعه ایرانی و ترند شدن هشتگ «اعدام نکنید» در توییتر و فراگیری آن در سایر شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و فیسبوک، توجه دولت‌ها، گروه‌ها و فعالان سیاسی خارج ایران را هم به خود جلب کرد. در نهایت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با نوشتن یک توییت به زبان فارسی و هشتگ «اعدام نکنید» تلاش کرد خود را به جمع پرتعداد درخواست‌کنندگان برای جلوگیری از این حکم قرار دهد تا که شاید در ادامه فرصت موج سواری در این ماجرا برایش فراهم شود. با ورود فرصت طلبانه دونالد ترامپ، بنیامین نتانیاهو، سعودی‌ها و جریان‌های برانداز و انتشار توییت‌های فارسی و بهره‌گیری از هشتگ ترندشده، واکنش‌های متفاوتی صورت گرفت.

کاربران شبکه‌های مجازی که پیش از این با انتشار دیدگاه‌های خود در فضای مجازی خواستار اعمال ماده 477 و جلوگیری از اجرای حکم اعدام سه جوان معترض آبان ماه شده بودند بلافاصله پس از دخالت بی‌ربط ترامپ، نتانیاهو، حکومت سعودی و جریان‌های برانداز برای جلوگیری از موج‌سواری و پررنگ شدن مرزهای واقعی با آنان توفان توییتری به پا کردند و متفق‌القول به تعبیری نوشتند: «نخود نجس خود را داخل دیگ آش ملت ایران نیندازید.» اما به‌ رغم مرزبندی جامعه مدنی ایران با براندازان، هادیان و کاربران جریان طرفدار اجرای حکم اعدام، فرصت را برای دوخت‌ودوز شهروندان ایرانی نگران با آمریکا و اسرائیل و مجاهدین خلق، مناسب دیدند و به بهانه حمایت آمریکا و اسراییل و براندازان از این کنش توده‌های اجتماعی ایران، آنها را پیاده‌نظام و کیف‌کش و وابسته و ربات معرفی کردند. همین واکنش منجر به تشدید فضای دوقطبی موجود میان طرفداران و منتقدان سیاست‌های کلی کشور شد.

در نهایت یک روز پس از آغاز این مطالبه مردمی وکلای پرونده سه جوان معترض آبان‌ماهی اجازه دسترسی به پرونده را پیدا کرده و درخواست اعاده دادرسی دادند، موضوعی که با نظر مثبت دستگاه قضایی مواجه شد. آنها پیش از این ضمن غیرقانونی دانستن روند رسیدگی، تاکید کردند اجازه دفاع و شرکت در دادرسی را نداشته و به آنچه «عدم شفافیت» در پرونده می‌خواندند، اعتراض و ابراز امیدواری کردند که رئیس قوه قضائیه که از همان زمان روی کار آمدن، داعیه‌دار تحول در نظام قضایی بوده دستوری صادر کند تا چنین پرونده‌هایی برای مطالعه و دفاع در اختیار وکیل قرار گیرد.

اما سه روز بعد از ترند شدن هشتگ اعدام نکنید، خبرگزاری فارس، از لغو حکم اعدام سه جوان متهم آبان خبر داد. دقایقی از انتشار این خبر فارس که مثل بمب در فضای مجازی منفجر شد و شادی توقف حکم اعدام را برای جمعیت زیادی از ایرانیان به ارمغان آورد، نگذشته بود که عده‌ای شروع به تکذیب خبر منتشر شده از سوی این رسانه کردند. مهدی‌ کشت‌دار، مدیر عامل خبرگزاری میزان، متعلق به قوه قضاییه یکی از مهم‌ترین تکذیب‌کنندگان خبر توقف اجرای حکم اعدام این سه جوان بود.

در نهایت، در ششمین روز از مطالبه مردمی، وکلای سه جوان محکوم به اعدام در پرونده اعتراضات آبان‌ماه 98 اعلام کردند اجرای حکم موکلان آنها فعلاً متوقف شده و قرار است پرونده آنان دوباره بررسی شود.

این وکلا با اشاره به آنکه «یکی از قضات دیوان عالی کشور در شعبه رسیدگی‌کننده هم قبلاً مخالف رأی صادره بوده»، ابراز امیدواری‌ کردند که با توجه به رویکردهای امیدبرانگیز دوران تحول در دستگاه قضا و در چارچوب عدل و انصاف، این پرونده مورد بررسی مجدد قرار گرفته و رأی قبلی نقض شود.

امیرحسین مرادی و محمد رجبی 25 ساله‌اند و سعید تمجیدی 27 ساله و دانشجو است و موضوع پرونده آنها بنا به گفته وکلا مربوط به حواشی اعتراضات بنزینی آبان 98 است. 2 نفر از این متهمان به ترکیه فرار کرده بودند، اما ماموران پلیس در ترکیه آنها را به ایران تحویل دادند. احکام بدوی این سه نفر سوم اسفندماه سال گذشته در شعبه 15 دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی و با اتهام «مشارکت در تخریب و تحریق به قصد مقابله با نظام» صادر شد.

این بار جامعه ایران، علاوه بر اینکه بر خواسته انسانی و صلح‌آمیز خود پافشاری کرد، نشان داد در اوج بلوغ خود، از فضای مجازی در قامت ابزاری برای بیان مستقیم خواسته‌هایش از مسئولان نظام استفاده می‌کند. این راه نه تنها هزینه‌ای چون حضور در کف خیابان را ندارد، بلکه زمینه را برای گفت‌وگو و تفاهم در جامعه نیز به وجود می‌آورد، مساله ای که به خوبی از سوی ریاست قوه قضاییه پذیرفته شد تا مشخص شود دستگاه‌های مسئول، صدای خواسته مردم را می‌شنوند.