عملیات نظامی ترکیه در کردستان عراق
عملیات ماه‌های گذشته ترکیه با واکنش بی‌سابقه عراق مواجه شده است. تا پیش از این دولت عراق معمولا چشم خود را بر عملیات نظامی ترکیه علیه گروه‌های شبه‌نظامی می‌بست، اما این‌بار عراقی‌ها به‌شدت نسبت به نفوذ ترکیه به عمق خاک عراق اعتراض کرده‌اند و آن را «نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی» عراق توصیف کرده‌اند.
اعتمادآنلاین| دو ماه از آغاز دو عملیات زمینی و هوایی ترکیه با عنوان پنجه عقاب و پنجه ببر در شمال عراق می‌گذرد. ترکیه مدعی است که این عملیات را برای مبارزه با گروه‌های مسلح کرد که از سوی این کشور تروریستی تلقی می‌شوند انجام داده است، در برابر عراق عملیات‌های مذکور را تجاوز به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی خود تلقی می‌کند. دو هفته پیش با کشته شدن دو افسر ارشد ارتش عراق در حملات هوایی ترکیه، تنش‌ها میان دو همسایه غربی ایران بیش از هر زمان دیگری افزایش یافت. بغداد از امریکا برای جلوگیری از تعرض‌‌های نظامی ترکیه درخواست کمک کرده است، امارات متحده عربی و متحدان عربش به‌شدت به ترکیه برای این عملیات تاخته‌اند، برخی ایران را به همکاری با ترکیه در این عملیات نظامی متهم می‌کنند. ترکیه در حال حاضر بیش از 30 پایگاه نظامی در عمق خاک عراق با ادعای مبارزه با گروه مسلح پ.ک.ک ایجاد کرده است.
ترکیه مدعی است که این گروه شبه‌نظامی که توسط ترکیه و متحدان غربی‌اش یک گروه تروریستی تلقی می‌شود، از خاک عراق علیه منافع ترکیه اقدام می‌کند. نبرد میان دولت ترکیه و شبه‌نظامیان وابسته حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) از سال 1984 آغاز شده است. به روایت رسانه‌ها تاکنون بیش از 14 هزار نفر در این نبردهای مسلحانه جان خود را از دست داده‌اند. عملیات ماه‌های گذشته ترکیه با واکنش بی‌سابقه عراق مواجه شده است. تا پیش از این دولت عراق معمولا چشم خود را بر عملیات نظامی ترکیه علیه گروه‌های شبه‌نظامی می‌بست، اما این‌بار عراقی‌ها به‌شدت نسبت به نفوذ ترکیه به عمق خاک عراق اعتراض کرده‌اند و آن را «نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی» عراق توصیف کرده‌اند. کشته شدن دو افسر مرزبانی عراق نیز به عصبانیت دولت بغداد از این عملیات افزوده است. عراق هشدار داده است که از ترکیه به شورای امنیت سازمان ملل شکایت می‌کند و روابط اقتصادی خود را با این همسایه شمالی که از بزرگ‌ترین شرکای اقتصادی عراق به ویژه در اقلیم کردستان محسوب می‌شود، قطع خواهد کرد. اما تاکنون، به‌رغم احضار سفیر ترکیه به وزارت خارجه و نامه‌ها و بیانیه‌های تند بغداد، واکنش عراق از اظهارات تند دیپلماتیک فراتر نرفته است.
امریکا: ادعای میانجی‌گری
در سفر هفته گذشته مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق به واشنگتن، یکی از درخواست‌های او از امریکا، میانجی‌گری امریکا در مناقشه جاری میان ترکیه و عراق بود. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا در مقابل رسانه‌ها گفت که آمادگی دارد میان بغداد و آنکارا برای رفع مشکلات موجود میانجی‌گری کند. اما کارشناسان تردید دارند که امریکا آمادگی داشته‌باشد نقش موثری در این زمینه بازی کند. جو ماکارون، پژوهشگر اندیشکده مرکز عرب در واشنگتن دیسی به عرب نیوز می‌گوید: «تنها کارتی که ترامپ برای مداخله در موضوع مناقشه عراق و ترکیه دارد، رابطه شخصی میان رجب طیب اردوغان و دونالد ترامپ است. کاری که از ترامپ بر می‌آید این است که از آنکارا خواهش کند موقتا عملیاتی تهاجمی در شمال عراق را متوقف کند.» این کارشناس مسائل عراق تردید دارد که امریکا از تحریم یا تهدید علیه اردوغان برای توقف این عملیات استفاده کند. این کارشناس می‌گوید: «ترکیه در حال حاضر پایگاه‌های نظامی در داخل خاک عراق ایجاد کرده است و چالش‌های متعدد دیگری هم در رابطه بغداد و آنکارا از جمله مساله سهم آب دجله و فرات وجود دارد.» این کارشناس معتقد است که مساله شمال عراق اولویت چندانی برای
امریکا ندارد. ماکارون معتقد است در صورتی‌که کشورهای عضو اتحادیه عرب به صورت مشترک فشار را بر امریکا افزایش دهند، احتمال دارد که امریکا سخت‌گیری بیشتری علیه ترکیه در این زمینه به کار گیرد. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا سابقه اظهارنظرهای مشابه در مورد هند و پاکستان دارد. او در دیدارش با عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان مدعی شده‌بود که نخست‌وزیر هندوستان از او خواسته است تا در مورد مناقشه میان دو کشور میانجی‌گری کند. هر چند بلافاصله بعد از این ادعای رییس‌جمهور امریکا، مقام‌های هند اظهارات او را کاملا تکذیب کردند و حاضر به پذیرش دخالت امریکا در اختلافات‌شان با پاکستان نشده‌اند. در مورد ترکیه هم مشخص نیست که آیا ترکیه آمادگی پذیرش دخالت امریکا در مورد عملیات نظامی‌اش در شمال عراق را داشته‌باشد، به ویژه اینکه امریکا به خواست ترکیه، حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) را گروه تروریستی می‌شناسد و عملیات ترکیه علیه این گروه را مشروع می‌داند. آرون استاین، تحلیلگر موسسه پژوهش روابط بین‌الملل در واشنگتن به عرب‌نیوز می‌گوید: «واشنگتن درواقع حق مداخله نظامی ترکیه در شمال عراق را با ادعای مبارزه مقابل پ‌ک‌ک به رسمیت
شناخته است و درواقع طی سال‌های گذشته ساز و کاری برای جلوگیری از ایجاد درگیری میان ترکیه و نیروهای مسلح عراقی ایجاد کرده است.» این تحلیلگر معتقد است: «گهگاه پیش می‌آید که ساز و کار جلوگیری از وقوع درگیری دچار ناکارآمدی شود، اما این باعث نشده است که سیاست امریکا در قبال عملیات ترکیه در شمال عراق تغییر کند. عملیات ترکیه در شمال عراق ممکن است باعث چالش برای عملیات موتلفان امریکا در شمال عراق شود، اما این واقعیت هیچ تاثیری بر سیاست جاری امریکا در به‌رسمیت شناختن حق ترکیه در مداخله نظامی در شمال عراق نداشته است.»
بغداد: احتمال رویارویی نظامی
ناتو یکی از اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) است و از لحاظ استعداد نظامی دومین ارتش بزرگ این پیمان امنیتی را دراختیار دارد. در برابر عراق بعد از دهه‌ها جنگ، تحریم، اشغال و تروریسم، چند سالی بیشتر نیست که به لحاظ نظامی به شرایط نسبتا عادی‌تری بازگشته است. با این حال فرماندهان نظامی عراقی می‌گویند که اگر دستور مقابله نظامی با عملیات ترکیه از مرکز صادر شود، آمادگی کافی دارند تا با همسایه شمالی وارد نبرد نظامی شوند. در طول یک ماه گذشته بغداد سفیر ترکیه را به وزارت خارجه احضار کرده، به شورای امنیت سازمان ملل متحد نامه نوشته و تهدید کرده است که در روابط اقتصادی با همسایه شمالی تجدیدنظر خواهد کرد. اما هیچ‌یک از این تهدیدها و هشدارها باعث توقف عملیات نظامی ترکیه در شمال عراق نشده است. دو هفته پیش در یکی از حملات هوایی ترکیه به شمال عراق، دست‌کم دو افسر ارتش عراق کشته‌شدند. تلفات نظامی از سوی طرف عراقی باعث شد تا بغداد بلافاصله برنامه سفر پیش روی وزیر دفاع ترکیه، حلوصی آکار به بغداد را لغو کند. تحسین خفجی، از فرماندهان ارتش عراق در واکنش به این عملیات اعلام کرد که نیروهای مسلح عراق آماده دفاع از خاک کشور در
مقابل عملیات ترکیه هستند. این فرمانده عراقی به پایگاه خبری روداو گفته است: «شورای امنیت ملی عراق سه گزینه را برای واکنش به عملیات ترکیه در‌نظر گرفته است، این گزینه‌ها گفت‌وگوهای دیپلماتیک، اقدام سیاسی و نهایتا گزینه امنیتی هستند.» به گفته این مقام نظامی عراقی «فرماندهی عملیات مشترک عراق، توانایی کافی برای حفظ امنیت و تمامیت ارضی کشور در مقابل حملات خارجی را دارد. اگر فرمانی برای واکنش نظامی صادر شود، نظامیان عراقی کاملا آمادگی دارند که در مقابل این حملات مقاومت کنند.»
امارات متحده عربی: از لیبی تا عراق علیه آنکارا
در ماه‌های اخیر و به ویژه بعد از اعلام حضور نظامی ترکیه برای حمایت از دولت به رسمیت شناخته شده بین‌المللی در لیبی، اختلافات میان ترکیه و امارات متحده عربی از هر زمان دیگری بیشتر شده است. ابوظبی از سال 2011 و آغاز جنبش‌هایی که با عنوان بهار عربی مشهور شد، نسبت به نفوذ ترکیه در کشورهای عربی و به ویژه حمایت آنکارا از گروه‌های اسلام‌گرا و نزدیک به شبکه اخوان‌المسلمین ناخرسند بود. امارات بعد از آنکه در همکاری با عربستان‌سعودی، مصر و بحرین، دولت قطر را به دلیل روابط نزدیک با ترکیه تحت محاصره دیپلماتیک و اقتصادی قرار داد، به‌تدریج وارد فاز عملیات نیابتی علیه منافع ترکیه در کشورهای عربی شد. این عملیات نیابتی در لیبی و در نبرد میان شبه نظامیان تحت رهبری خلیفه حفتر با دولت به‌رسمیت شناخته شده بین‌المللی در طرابلس، بیش از هر جای دیگر به چشم می‌آمد. امارات هم از لحاظ مالی و هم از لحاظ تجهیزات نظامی، حمایت گسترده‌ای از شبه‌نظامیان تحت رهبری خلیفه حفتر می‌کرد، اما به تازگی گروهی از رسانه‌ها ازجمله العربی‌الجدید، از ارسال کمک‌های تسلیحاتی و مالی امارات به شمال عراق برای تقویت شبه نظامیان کرد مخالف دولت ترکیه خبر
داده‌اند. هر چند این گزارش‌ها رسما تایید نشده است، اما بلافاصله بعد از انتشار گزارش‌هایی از این دست بود که ترکیه رسما عملیات خود را در شمال عراق آغاز کرد. در میان محکومیت‌های حملات ترکیه به شمال عراق، بیانیه‌های دولت امارات متحده عربی از همه تندتر بوده است. انور قرقاش، وزیر مشاور در امور خارجه کابینه امارات گفته است که ابوظبی در مقابل حملات ترکیه علیه تمامیت ارضی عراق، در کنار بغداد می‌ایستد. امارات همزمان در بیانیه‌ای مشترک به فرانسه، قبرس و یونان، چندی پیش به عملیات حفاری و اکتشاف گاز طبیعی و نفت خام ترکیه در مدیترانه هم واکنش نشان داده‌بود. در برابر این موضع‌گیری‌ها، دولت ترکیه بعد از اعلام توافق ابوظبی با تل‌آویو برای عادی‌سازی روابط امارات با رژیم اشغالگر سرزمین فلسطین، اعلام کرد که ممکن است کلیه روابط دیپلماتیکش را با امارات تعلیق کند.
ایران: همزمانی تصادفی یا عملیات مشترک؟
خرداد ماه سال جاری، درست یک روز پیش از اعلام آغاز عملیات‌های ترکیه در شمال عراق، جمهوری اسلامی ایران نیز عملیاتی علیه شبه‌نظامیان وابسته به گروه‌های تروریستی در خاک عراق اجرا کرد. همزمانی این عملیات با آغاز عملیات ترکیه در شمال عراق، این گمانه‌زنی را در میان رسانه‌ها ایجاد کرد که ایران و ترکیه یک عملیات مشترک را در خاک عراق آغاز کرده‌اند. برخی رسانه‌های عربی هم از «توافق میان ایران، ترکیه و اقلیم کردستان عراق» برای انجام عملیات علیه شبه‌نظامیان کرد مستقر در این مناطق خبر داده‌بودند. ابوظبی در نخستین واکنشش به حملات ترکیه به شمال عراق، ایران را هم به تعرض به تمامیت ارضی عراق متهم کرده‌بود، اما با استمرار حملات ترکیه بدون دخالت ایران، این گمانه‌زنی‌ها کمرنگ‌تر شد.
مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق هم در نخستین سفر خارجی‌اش به تهران، حرفی از ناخرسندی در مورد عملیات مبارزه با تروریسم ایران نزد و زمانی هم که برای دومین سفر خارجی به واشنگتن رفت، در حالی که از رییس‌جمهور امریکا خواست برای توقف عملیات نظامی ترکیه دخالت کند، نامی از ایران نبرد. تیرماه سال جاری سید‌عباس موسوی، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به سوال «اعتماد» در مورد عملیات مشترک ایران و ترکیه این موضوع را تایید نکرد و همزمانی این دو عملیات را «اتفاقی» توصیف کرد. سید‌عباس موسوی به «اعتماد» گفته‌بود: «مبارزه با تروریست‌ها در دستور کار مشترک همه کشورهای منطقه ازجمله جمهوری اسلامی ایران، ترکیه و عراق است. من از بحث هماهنگی اطلاع ندارم اما طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران از مرزهای خود دفاع کرده و هر جا را که در آن تروریسم لانه کند، هدف قرار دهد. ما در این زمینه از نزدیک با مقامات عراقی در تماس هستیم و آنها نیز از گذشته در جریان فعالیت‌های ما و همچنین فعالیت‌های برخی گروه‌های تروریستی شناسنامه‌دار در منطقه هستند. این همزمانی میان ایران و ترکیه احتمالا اتفاقی بوده و نمی‌توانم در حال حاضر بحث عملیات مشترک را تایید کنم.»
منبع: روزنامه اعتماد
دیدگاه تان را بنویسید