ابعاد فرهنگی و اجتماعی استعفای نخستوزیر ژاپن در گفت‌وگوی «اعتمادآنلاین» با محمدعلی الستی:
آموزش‌های مسئولیت‌پذیری اساساً در ایران وجود ندارد
محمدعلی الستی گفت: متاسفانه در ایران اساساً آموزش‌های مسئولیت‌پذیری وجود ندارد؛ یعنی به بچه‌ها آموزش نمی‌دهیم که در جامعه صاحب اختیاراتی هستند که این اختیارات به حد تناسب بر دوش‌شان مسئولیت می‌گذارد.
اعتمادآنلاین| سعید شمس - بازتاب استعفای شینزو آبه از نخست‌وزیری ژاپن در ایران به حدی بود که گویی رخدادی عجیب حادث شده است. در واقع این نوع واکنش ریشه در این مساله دارد که اساساً تصمیم‌گیران نظام مدیریتی در ایران به سختی حاضر به ترک سمت و صندلی خود می‌شوند که چنین رویکری به طور دائم هزینه‌هایی را به منافع عمومی تحمیل کرده است. سوال این است که فرق ایرانی‌ها و ژاپنی‌ها چیست که آنها به راحتی با ترک مسئولیت کنار می‌آیند و ایرانی‌ها حتی در خسارت‌بارترین شرایط هم به جای استعفا در صدد توجیه برمی‌آیند تا از این طریق مدت قدرت‌داری خود را بیشتر کنند؟
محمدعلی الستی، جامعه‌شناس، در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین در این باره اظهار داشت: بازتاب گسترده خبر استعفای شینزو آبه نخستوزیر ژاپن به دلیل بیماری، در ایران، به این دلیل است که این رفتارها برای ایرانی‌ها عجیب و غیرمنتظره است؛ یعنی به کرات پیش آمده که سهل‌انگاری خسارت‌های وسیعی به بار آورده است و مسئولان به راحتی با اهمال خود کنار آمده‌اند، انگار نه انگار که خطایشان هزینه هنگفتی به منافع ملی وارد کرده است.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: ما مفهومی به نام قدرت و اختیار و مفهوم دیگری به نام مسئولیت داریم. عدالت و مدنیت ایجاب میکند که اختیار و مسئولیت با یکدیگر متناسب باشند. وجه پیچیده‌تر بین تناسب و مسئولیت آن است که اگر کسی مسئولیت پذیرفت، بداند مسئولیت‌پذیری به معنای توجه به تمامی جنبه‌های تاثیر وجود انسان است و بداند صاحب نقش‌هایی است که اگر آن نقش‌ها را به کار نگیرد، زیان به بار می‌آید و منابع عمومی هدر می‌رود. بنابراین مسئولیت‌پذیری ایجاب میکند که تمام حوزه‌های تاثیرگذاری را درک کند و حتی مسائلی را که به ناچار بر عهده گرفته است به خوبی به انجام برساند.
او تصریح کرد: برای بررسی مسئولیت‌پذیری وارد فرهنگ‌های مختلف می‌شویم. در فرهنگ‌های متعالی‌تر می‌بینیم که مسئولیت‌پذیری از کودکی آموزش داده می‌شود و بچه‌ها طوری پرورش پیدا می‌کنند که مسئولیت‌پذیر و بر افکار و رفتار خودشان واقف باشند. متاسفانه در ایران اساساً آموزش‌های اینچنینی وجود ندارد؛ یعنی به بچه‌ها آموزش نمی‌دهیم که در جامعه صاحب اختیاراتی هستند که این اختیارات به حد تناسب بر دوش‌شان مسئولیت می‌گذارد.
این جامعه‌شناس اضافه کرد: در واقع ما نه تنها مسئولیت‌پذیری را آموزش نمی‌دهیم بلکه مسئولیت را هم از خودِ انسان جدا می‌کنیم؛ بدین معنا که می‌گوییم زمانی باید مسئولیت داشته باشیم که قدرت داشته باشیم. این تفکر خیلی مترقی نیست و حتماً لازم است در هر شرایطی احساس مسئولیت کنیم و بدانیم که مسئولیت اجتناب‌ناپذیر است. به همین دلیل نخستوزیر ژاپن با وجود همه کارهای مثبتی که انجام داده است، وقتی حس میکند به دلیل بیماری ممکن است نتواند امور را به خوبی مدیریت کند، استعفا میکند. همین کناره‌گیری هم به نوعی احساس مسئولیت است و نباید فرار از مسئولیت قلمداد شود.
الستی ادامه داد: همین استعفای آقای آبه نشان از این دارد که نظام اجتماعی ژاپن به تعریف درستی از مسئولیت‌پذیری رسیده است. به همین دلیل هم بود که شهردار شهر کوبه فقط به خاطر اینکه نتوانست به شهروندان موقع زلزله سرویس بدهد حتی دست به خودکشی زد، البته اینجا منظور مثبت جلوه دادن خودکشی نیست.
او توضیح داد: اما در ایران فقط می‌گوییم که اختیار و مسئولیت با همدیگر متناسب است؛ یعنی من اگر اختیار نداشته باشم، مسئولیتی هم متوجهم نخواهد بود. در واقع خبر نداریم که ما نمی‌توانیم از مسئولیت فرار کنیم . پس مردم باید بدانند همه جا مسئول‌اند و باید مسئولیت‌پذیر باشند. اگر به این مسائل کوچک توجه کنیم، مثل ژاپنی‌ها شهروندانی مترقی می‌شویم.
الستی در ادامه افزود: با وجود این تاکیدات در نظام مدیریتی ما بی‌شمار مسئولانی هستند که سن بالایی دارند و از توان لازم برای هر فعالیتی محروم‌اند، اما همچنان در سمت خود باقی می‌مانند و عده‌ای هم می‌گویند، همین که اسمش باشد کافی است!
محمدعلی الستی در پایان گفت: ما باید بدانیم اختیار را می‌شود بر عهده دیگران گذاشت تا امور را پیگیری کنند، اما مسئولیت را نمی‌توانیم بر عهده دیگری بگذاریم.
دیدگاه تان را بنویسید