تحریم‌های شورای امنیت بازنمی‌گردند

اعتمادآنلاین| ‌ همه علیه یکی، عبارتی که مصداق تنهایی ایالات متحده امریکا در مسیر بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران است. شنبه و یکشنبه‌ای که مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده وعده بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را داده بود و حسن روحانی، رییس‌جمهور از آن با عنوان روز پیروزی ایران یاد کرده بود سرانجام فرا رسیدند.

هر چند در فضای مجازی نه با ادعای امریکایی‌ها همراهی و نه از وعده حسن روحانی استقبال شد اما آنچه این روزهای کرونایی در صحن خلوت شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌گذرد را می‌توان بی‌سابقه‌ترین رویارویی سه کشور اروپایی عضو شورای امنیت (بریتانیا، آلمان و فرانسه) با ایالات متحده امریکا دانست. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده همچنان سوار بر قطار قطعنامه 2231 سوت‌زنان خود را عضوی از برجام دانسته و می‌گوید در مقابل نقض توافق هسته‌ای توسط ایران دست به ماشه شده و قطعنامه‌های شورای امنیت را بازگردانده است. در مقابل چین، روسیه، فرانسه، بریتانیا و آلمان در کنار تفسیر مشترک با ایران ایستاده‌اند و هر روز برگ جدیدی در حمایت از برجام رو می‌کنند. شامگاه جمعه درست چند ساعت پس از انتشار خبری در خبرگزاری انگلیسی رویترز مبنی بر توسل دونالد ترامپ به فرمان اجرایی برای عملی کردن تهدیدهای تازه علیه تهران، نامه مشترک تروئیکای اروپایی خطاب به رییس دوره‌ای و اعضای شورای امنیت منتشر شد. محتوا و محور نامه تقریبا از قبل مشخص بود؛ حمایت از توافق هسته‌ای با ایران، مخالفت با هرگونه اقدامی که منجر به تخریب برجام شود ازجمله ادعای خودسرانه بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت. در حالی که ایالات متحده می‌گوید تعلیق تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران روز 20 سپتامبر به پایان می‌رسد اما در نامه سه کشور اروپایی به شورای امنیت به صراحت تاکید شده که تعلیق تحریم‌ها علیه ایران، بعد از تاریخ 20 سپتامبر ادامه خواهد یافت و هر تصمیم یا اقدام برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران «فاقد اثر قانونی خواهد بود.» متن این بیانیه که خبرگزاری فارس آن را ترجمه کرده به شرح زیر است: ما در نامه قبلی خطاب به رییس شورای امنیت در تاریخ 20 آگوست 2020 مشترکا دیدگاه خود را اعلام کرده‌ایم ابلاغیه‌ای که ایالات متحده ادعا می‌کند ذیل بند 11 قطعنامه 2231 شورای امنیت صادر و آن را میان اعضای شورای امنیت توزیع کرده فاقد تاثیرات قانونی است و بنابراین نمی‌تواند رویه‌های پیش‌بینی ‌شده ذیل بند 11 را اجرایی سازد. نتیجه آنکه هر گونه تصمیم و اقدام که بر اساس این رویه یا پیامدهای احتمالی آن اتخاذ شده باشند نیز فاقد تاثیرات قانونی خواهند بود.

ما دیدگاه‌مان را به صورت گسترده در شورای امنیت ابراز کرده‌ایم که رییس شورا در جمع‌بندی مورخ 25 آگوست خود به آن اشاره کرد. از دیدگاه‌های ابراز شده در بالا این نتیجه گرفته می‌شود که از تاریخ 20 سپتامبر، قطعنامه‌های 1696 (مصوب سال 2006)، 1737 (مصوب 2006)، 1747 (مصوب 2007)، 1803 (مصوب 2008)، 1845 (مصوب 2008) و 1929 (مصوب 2010) کماکان به موجب مفاد بند 7 (a) قطعنامه 2231 (مصوب 2015) ملغی خواهند بود. در نتیجه، هر تصمیم یا اقدام با هدف بازگرداندن قطعنامه‌های 1696 (مصوب سال 2006)، 1737 (مصوب 2006)، 1747 (مصوب 2007)، 1803 (مصوب 2008)، 1845 (مصوب 2008) و 1929 (مصوب 2010) فاقد تاثیرات قانونی خواهند بود. سه کشور اروپایی به اجرای کامل قطعنامه 2231 که در سال 2015 در تایید برجام صادر شده، متعهدند. ما تلاش خستگی‌ناپذیری برای حفظ توافق هسته‌ای داشتیم و خود را به تداوم انجام این کار متعهد می‌دانیم. هر چند که نامه مشترک تروئیکای اروپایی به شورای امنیت بلافاصله در فضای رسانه‌ای بین‌المللی با بازتاب وسیعی روبه رو شد اما این اقدام اروپایی‌ها را می‌توان حلقه دیگری از زنجیره‌ اقدام‌های اروپا در حفاظت از برجام در شش ماه اخیر دانست. سه کشور اروپایی حاضر در برجام همچنان نتوانسته‌اند نبود امریکا در این توافق را از حیث اقتصادی برای ایران جبران کنند و حتی تلاش‌های آنها برای راه‌اندازی ساز و کار مالی مختص کار با ایران به نام اینستکس هم با کارشکنی‌های خزانه‌داری امریکا عملا راه به جایی نبرد اما در شش ماه اخیر ادعاهای اروپا در حمایت از برجام تا حدودی در میدان عمل هم به نمایش گذاشته شد. تیم دونالد ترامپ در شش ماه گذشته از دو مسیر شانس خود را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران امتحان کرد که هر دو مسیر با مخالفت اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت روبرو شد. مایک پمپئو از زمستان سال گذشته زمزمه‌های تهدید برای بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران را در گوش اروپایی‌ها آغاز کرده و هشدار داد که اگر با قطعنامه جدیدی برای تمدید تحریم‌ تسلیحاتی ایران از پس از پایان اکتبر 2020 موافقت نکنند، اقدام به استفاده از حق تعیین شده برای گروه مقابل ایران در برجام (1+5 وقت) در راستای بازگرداندن خودکار تحریم‌های مندرج در قطعنامه‌های شورای امنیت خواهد کرد. این تهدید در نهایت به پیش‌نویس قطعنامه‌ جدیدی منتهی شد که البته چندین بار تعدیل شد تا شاید رضایت بازماندگان در برجام را کسب کند. پاسخ اعضای شورای امنیت به این قطعنامه یک «نه» قاطع بود.

در نهایت تیم ترامپ راهی ندید جز اجرایی کردن تهدید اولیه و توسل به تعبیر عجیب و غریبی از متن قطعنامه 2231 و جا زدن واشنگتن به عنوان عضوی از برجام. با تمام تلاش‌های رسانه‌ای ایالات متحده این ترفند نیز تاکنون با استقبال سرد جامعه جهانی روبه رو شده و می‌توان گفت که هیچ ‌کس تا این لحظه این تهدید ترامپ را نه جدی گرفته و نه قابل اجرا می‌داند. نامه‌ای که شامگاه جمعه نیز از سوی سه کشور اروپایی در رد تلاش‌های واشنگتن به شورای امنیت نوشته شد به خوبی گویای تنهایی ترامپ در این جبهه آن هم تنها چند هفته مانده به انتخابات است. در حالی که دونالد ترامپ تلاش می‌کند در آستانه انتخابات شکست سیاست فشار حداکثری را با نمایش بازگشت قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران نزد افکار عمومی و رای‌دهندگان امریکایی جبران کند اما به نظر می‌رسد که این تنهایی بیشتر به چشم رای‌دهندگان خواهد آمد و حتی می‌تواند به عنوان یک امتیاز منفی برای امریکا محاسبه شود. از سوی دیگر با توجه به نزدیک شدن به زمان انتخابات در ایالات متحده بعید است که تیم ترامپ فرصت وقت گذاشتن بیشتر در شورای امنیت و سر و کله زدن با رییس دوره‌ای شورا یا دبیرکل سازمان ملل را برای فعالسازی دبیرخانه و تشکیل کمیته‌های تحریم و تامین بودجه آنها داشته باشد. لذا می‌توان انتظار داشت که دونالد ترامپ همان طور که برخی منابع رسانه‌ای امریکایی گزارش دادند در نطق سالانه‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل متحد که شاید آخرین نطق او در جامه رییس‌جمهور امریکا باشد باز هم ژست تشدید فشار بر ایران را گرفته و با اشاره به امضای فرمان اجرایی جدید به کشورها هشدار بدهد که عدم رعایت تحریم‌های مندرج در قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران آنها را با تنبیه‌های امریکا روبرو خواهد کرد.

رسانه انگلیسی گاردین در این باره می‌نویسد: شامگاه شنبه به وقت ایالات متحده را می‌توان ساعتی دانست که ایالات متحده عملا خود را با تمام اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت به شمول متحدان اروپایی ایالات متحده درگیر می‌کند. اعلام یک‌جانبه بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از سوی واشنگتن به معنای تنش در رابطه فراآتلانتیکی است. مقام‌های دولت امریکا می‌گویند که لیستی از اقدام‌های تنبیهی علیه کشورها، نهادهای مالی یا کمپانی‌هایی که پس از روز یکشنبه با ایران همکاری کنند تهیه کرده و در 24 ساعت آتی منتشر خواهند کرد. برخی از تحلیلگران می‌گویند این اقدام امریکا صرفا برای بهره‌برداری انتخاباتی از افزایش تنش با تهران صورت گرفته است. الی گرانمایه در این باره می‌گوید: به نظر من همه آنچه قرار است ببینیم این است که ایالات متحده در وضع تحریم‌ها به استیصال رسیده است. ترامپ به مکانیسم ماشه (بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران) متوسل شد تا بتواند تهران را در عرصه سیاسی منزوی کند اما این توفیق تاکنون برای تیم رییس‌جمهور امریکا حاصل نشده است.

برخی از تحلیلگران معتقدند که اصلی‌ترین هدف ترامپ از ادعای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران تحریک تهران به اقدامی تند و تیز و واکنش قهرآمیز است. تریتا پارسی، کارشناس مسائل ایران و امریکا در این باره می‌گوید: «ترامپ به روز انتخابات نزدیک می‌شود و در چنین شرایطی صرفه‌جویی در استفاده از آخرین گلوله به صرفه نیست بلکه راه نجات در شلیک همه گلوله‌هایی است که باقی مانده‌اند.»

در حالی که تیم ترامپ بر تعبیر خود از قطعنامه 2231 اصرار دارد، توسل دولت امریکا به تعبیر عضویت در این قطعنامه صدای انتقاد و تمسخر همه را بلند کرده است. باربارا اسلاوین از تحلیلگران این حوزه به میدل‌ایست‌آی می‌گوید: اقدام امریکا مسخره، غیرمنطقی و غیرقانونی است. مسخره است که ایالات متحده می‌تواند به منظور تخریب برجام ادعا کند که همچنان عضوی از این توافق است و ادعای عضویت در قطعنامه‌ای را بکند که دقیقا آن را زیرسوال برده است. توافقنامه‌های بین‌المللی این گونه نیستند که همزمان هم عضو آن باشید هم از آن خارج شده باشید.

منبع: روزنامه اعتماد