«اعتمادآنلاین» از حاشیه‌های نصب سردیس مفاخر در محوطه خانه هنرمندان گزارش می‌دهد:
مجسمههای شهری در کشاکش متولیان مختلف و آیین‌نامه‌های کاغذی
کمی بیش از یک ماه از متنی که اداره کل هنرهای تجسمی با تیتر «ارگان‌های سفارش‌دهنده مجسمههای شهری، مشورت بگیرند» نمی‌گذرد که نصب تعدادی از سردیس‌های چهره‌های ایرانی که در جریان دومین سمپوزیوم مجسمه‌سازی مفاخر معاصر ایران ساخته شده بودند خبرساز شد.
اعتمادآنلاین| سحر آزاد- نصب 22 سردیس از مفاخر ایرانی در محوطه خانه هنرمندان در روزهای اخیر نه تنها در فضای مجازی بلکه در برخی از رسانه‌های رسمی نیز واکنش‌هایی برانگیخت که تازه‌ترین آنها انتقاد علی اعطا یکی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران است.
جریان از این قرار است که تیرماه سال جاری دومین سمپوزیوم مجسمه‌سازی مفاخر ایران (ویژه هنرمندان معاصر) از سوی سازمان زیباسازی تهران با هدف ایجاد زمینه مشارکت فعال هنرمندان مجسمه‌ساز و به منظور تجلیل از مقام مفاخر فرهنگی و هنری ایران برگزار شد.
چند ماه پس از آن مراسم رونمایی و نصب 22 سردیس دومین سمپوزیوم مجسمه‌سازی از چهره‌هایی همچون عباس کیارستمی، علی حاتمی، علی نصیریان، داوود رشیدی، پرویز فنی‌زاده، محمدعلی کشاورز، جمیله شیخی، پرویز تناولی، مجید انتظامی و... در روز 11 آبان در خانه هنرمندان برگزار شد که در آن محمدجواد حق‌شناس رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران، برزین ضرغامی مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران، فرزاد طالبی معاون فرهنگی و هنرهای شهری این سازمان، مجید رجبی معمار مدیرعامل خانه هنرمندان، عباس مجیدی رئیس هیات‌مدیره انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران و... حضور داشتند.
هنوز چند روزی از این جریان نگذشته بود که واکنش‌ها به میزان شباهت این سردیس‌ها با چهره‌های واقعی این مفاخر در فضای مجازی آغاز شد و برخی از خبرگزاری‌ها نیز گزارشی در این زمینه نوشتند از جمله «ایسنا» که با عباس مجیدی رئیس هیات‌مدیره انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران و کسی که سردیس جمیله شیخی، بازیگر، را در همین سمپوزیوم ساخته است صحبت کرد: «ممکن است بعضی از پرتره‌ها دارای ضعف‌هایی باشند، ولی کارها به طور کلی دارای کیفیت نسبتاً خوب و در حد قابل قبولی هستند زیرا برای ساخت آنها یک زمینه مطالعاتی وجود داشته و روی برگزاری این سمپوزیوم کنترل‌هایی نیز صورت گرفته است. البته آثار می‌توانستند بهتر از این ساخته شوند؛ مشروط به اینکه زمان، مکان و فضای بیشتری در اختیار هنرمندان قرار داده می‌شد.»
جنجال بر سر عینک کیارستمی
یکی از بیشترین انتقادها متوجه سردیس عباس کیارستمی بود که بدون عینک نصب شده بود. عطا صحرایی سازنده این سردیس در گفت‌وگو با «هنرآنلاین» گفت، از طریق فراخوان در این رویداد شرکت کرده و ساکن مشهد است.
به گفته او، پس از آنکه اسامی مجسمه‌سازان برای شرکت در این سمپوزیوم مشخص شد، قرعه‌کشی صورت گرفت تا مشخص شود هر یک از آنها قرار است چهره کدام یک از این مفاخر را بسازند که قرعه او به نام عباس کیارستمی، فیلمساز شناخته‌شده ایرانی، افتاد.
او درباره عینکی که خبرساز شد چنین گفته است: «من این مجسمه را با عینک ساختم و آن‌قدر روی این مساله حساس بودم که سه بار فریم‌های مختلف را ساختم تا نزدیک‌ترین شکل به عینک کیارستمی را داشته باشد. این عینک قابل برداشتن از روی چهره بود و در پایان کار نیز ذکر کردم که باید جداگانه قالب‌گیری شود. اما ظاهراً در زمان قالب‌گیری، این عینک گم شده و مجسمه بدون عینک ساخته شده است.»
صحرایی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به مشکل قالب‌گیری نیز اشاره کرده: «من همیشه قالب‌گیری آثارم را خودم انجام می‌دهم، اما در سمپوزیوم قرار بود هنرمندان فقط مدولاژ کار را انجام دهند و سپس قالب‌گیری آثار بر اساس مناقصه به گروه دیگری واگذار شود. متاسفانه این کار بر اساس اینکه چه کسانی هزینه کمتری دریافت می‌کنند انجام شد و مرحله قالب‌گیری که حساسیت زیادی دارد و کار نهایی بر اساس آن ساخته شده و در شهر قرار می‌گیرد به کسانی واگذار شد که قیمت پایین‌تری پیشنهاد کرده بودند.»
انتقاد یکی از اعضای شورای شهر
علاوه بر کاربران فضای مجازی و گزارش رسانه‌ها، در تازه‌ترین واکنش رسمی به این موضوع علی اعطا عضو شورای شهر تهران روز 18 آبان در صفحه توییتر خود چنین نوشت: «از محوطه پارک هنرمندان رد می‌شدم. توجهم به سردیس‌های نصب‌شده از بزرگان هنر در محوطه این پارک جلب شد. سردیس‌هایی که غالبا شباهتی به چهره‌هاى واقعى نداشت! رسمی زیبا و ایده‌ای اصیل، قربانی طراحی نامناسب و اجرای غلط شده است.»
او در ادامه این توییت آورده است: «کج‌سلیقگى در ساخت سردیس و تندیس برای ما که قدرت قلم ابوالحسن خان صدیقی در ساخت مجسمه‌هاى فردوسی و سعدی و ابن سینا در برابر دیدگان ماست، مایه تاثر است. نگاه کنید به تندیس‌های ساخته‌شده از سردار شهید سلیمانی در برخى شهرها که مشابهت سهل است، حداقل تناسب‌های لازم را ندارند. دیدم برخى اهل هنر و رسانه‌ها نیز، نسبت به موضوع واکنش نشان داده‌اند. به عنوان یک عضو شورا و البته، دانش‌آموخته دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران، که 7 سال از دوران دانشجویى خود را در این دانشکده سپرى کرده‌ام، توقع تدبیر بیشتر از مدیران دارم.»
داستانی که تکرار می‌شود
البته این اولین بار نیست که رونمایی و نصب تندیس‌ها یا سردیس‌هایی از مفاخر و چهره‌های ملی خبرساز شده است. مهرماه امسال سید مجتبی حسینی معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در یادداشتی به «ایسنا» از تندیس‌های ساخته‌شده برای سردار شهید قاسم سلیمانی در شهرهای مختلف انتقاد کرد: «قریب سالی می‌گذرد از پرواز علمدار دوران، از قهرمانِ ملی و مردستان فروتن همروزگارمان شهید حاج قاسم سلیمانی، در این یک سال گوئیا می‌خواهیم بخشی از کاستی‌های گذشته را جبران کرده و قدرشناسی خود را از این شهید بزرگوار نشان دهیم. پاره‌ای ازین قدرشناسی‌ها در قالب ساخت تندیس یادمان نمود می‌یابد. در شهرهای مختلف یکی پس از دیگری از تندیس‌هایی رونمایی می‌شود که بیش از احساس قدردانی، حس شرمساری را در مخاطب برمی‌انگیزد. تندیس‌هایی که گاه بهانه تاختن دشمن و عیب‌جویی منکران می‌شود.»
اگر باز هم کمی به عقب برگردیم، بهار 98 پس از درگذشت جمشید مشایخی بازیگر شناخته‌شده ایرانی سردیسی از او در نزدیکی محل سکونتش نصب شد که انتقادها را برانگیخت و حتی سردیس بار دیگر به کارگاه مجسمه‌سازی بازگشت تا این بار به درستی به اتمام برسد.
بیانیه‌های نوشته‌شده اما بدون کاربرد
با اینکه از یک سو اداره کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عهده‌دار رسیدگی به امور تجسمی کشور از جمله مجسمه‌سازی است و دوسالانه مجسمه‌سازی را نیز قرار است آذرماه امسال با همکاری انجمن مجسمه‌سازان برگزار کند، اما مجسمههای شهری حیطه‌ای است که متولی‌ای همچون شهرداری دارد که سازمان زیباسازی شهر تهران به عنوان بخشی از این نهاد در قالب سمپوزیوم یا سفارش به هنرمندان، اقدام به ساخت و نصب مجسمه از جمله تندیس و سردیس می‌کند.
با این حال به نظر می‌رسد انتقادها و واکنش‌هایی که به دنبال ساخت تندیس‌ها و سردیس‌های نامناسب در سطح شهر صورت گرفت اداره کل هنرهای تجسمی را بر آن داشت تا مهرماه امسال در متنی که برای رسانه‌ها ارسال کرد خواستار هماهنگی در این زمینه شود و به بیانیه‌های موجود در این زمینه اشاره کند.
این متن که با تیتر «ارگان‌های سفارش‌دهنده مجسمههای شهری، مشورت بگیرند» در سایت وزارت ارشاد موجود است به نقل از هادی مظفری مدیرکل هنرهای تجسمی آورده است: «از حدود 60 سال پیش تاکنون 4 آیین‌نامه مبنی بر نحوه نظارت بر انتخاب، ساخت و نصب مجسمه‌ها و یادمان‌ها در میدان‌ها و اماکن عمومی داشته‌ایم که همگی به عنوان قانون الزام‌آور است.»
مظفری با استناد به این قوانین عنوان کرده که طبق این مهم، ساخت، اجرا و نصب هرگونه مجسمه، دیوارنگاره و نقش برجسته در فضای شهری باید با مجوز شورای نظارت بر نصب مجسمه‌ها صورت گیرد.
به گفته او، اعضای شورای نظارت بر ساخت و نصب مجسمههای شهری در این آیین‌نامه‌ها عبارت‌اند از: معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیرکل هنرهای تجسمی، نماینده وزارت کشور، نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نماینده انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، نماینده فرهنگستان هنر، یک نفر از استادان برجسته هنرهای تجسمی با معرفی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، شهردار شهری که به عنوان محل نصب مجسمه پیشنهاد شده، 2 نفر از صاحب‌نظران عرصه فرهنگ، نماینده بنیاد شهید و نماینده وزارت مسکن و شهرسازی.
مظفری در بخش پایانی صحبت‌هایش از آثار نصب‌شده در برخی از شهرهای ایران انتقاد کرد: «متاسفانه آثاری که در این چند وقت در فضای برخی شهرهای ایران شاهد بودیم از منظر هنری، درخور و شایسته نبوده‌اند و تنها تعداد اندکی از آثار قابل دفاع بودند و الباقی از ساختار تکنیکی و جذابیت بصری و توانمندی سازنده برای خلق و اجرای یک اثر هنری برخوردار نبودند.»
اداره کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حالی کمی بیش از یک ماه قبل بر ضرورت توجه به این بیانیه‌ها و مشاوره در این زمینه تاکید کرده است که سازمان زیباسازی شهر تهران نیز خود را متولی مجسمههای شهری می‌داند.
در این میان انتقاد یکی از اعضای شورای شهر تهران که نهادی ناظر بر عملکرد شهرداری محسوب می‌شود نیز می‌تواند گویای این موضوع باشد که مجسمههای شهری همچنان در کشاکش میان متولیان این هنر هستند و تا زمانی که هماهنگی و تعاملی میان وزارت ارشاد و شهرداری برقرار نشود و نظارت درستی در این زمینه صورت نگیرد احتمالاً همچنان باید منتظر خبرساز شدن برخی از مجسمههای شهری در آینده باشیم.
دیدگاه تان را بنویسید