کیفیت سوخت و خودروها قابل قبول است، معاینه فنی نه
دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست: چاپ کتابچه سالانه آلایندگی و مصرف سوخت خودرو برای شفاف‌سازی بیشتر بود.
اعتمادآنلاین| سه سال پس از حرف‌های جنجالی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره پدرخوانده‌های تولید سوخت و خودرو در ایران، شرایط کمی تغییر کرده است. به گفته دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست در حال حاضر هم سوخت، کیفیت قابل قبول‌تری نسبت به گذشته دارد و هم استانداردسازی خودروهای تولید داخل.
اما معاینه فنی و برخی دیگر از مصوبات مرتبط با کاهش آلودگی هوا هنوز به طور قابل قبولی اجرا نشده و پیگیری‌های سازمان هم نتیجه نداده است. همین سبب شده شمار مکاتبات سازمان محیط زیست در این زمینه با دستگاه‌های مسئول سالانه به هزارمورد برسد.کیفیت خودروهای تولیدی داخل به لحاظ زیست محیطی در سال‌های پیش و به ویژه تا پیش از تصویب قانون هوای پاک به شدت پایین بود و در کنار سایر عوامل از جمله ترافیک و فرسودگی خودروهای شخصی و عمومی باعث آلودگی بیشتر هوای کلانشهرهای ایران می‌شد. وضعیت سوخت هم تعریفی نداشت.
نفتی‌ها هم زیر بار کیفیت پایین سوخت نمی‌رفتند و این در حالی بود که حتی نتایج تحقیقات دانشگاهی هم به نفع آنان نبود. فروردین سال 93، نتایج تحقیقات دانشگاه صنعتی شریف در پروسه زمانی سال 90 تا 92 منتشر شد؛ میزان گوگرد موجود در بنزین و دیزل نمونه‌برداری شده از 10 جایگاه سوخت‌رسانی در تهران که شامل بنزین و دیزل معمولی و نیز سوخت معرفی‌شده تحت عنوان یورو 4 بود به شدت با استانداردهای تعریف‌شده، فاصله داشت و میزان آن در بنزین معمولی و یورو 4 تا 20 برابر و در دیزل تا بیش از 800 برابر میزان استاندارد بود. بعدها تحقیقات دیگری از سوی پژوهشکده‌های نفتی انجام شد که نشان می‌داد تا پیش از سال 94 میزان بنزن در بنزین تولیدی یکی از پتروشیمی‌ها 12 برابر حد مجاز بوده است.
خودروسازان هم تا مدت‌ها به بهانه کیفیت پایین سوخت از بالابردن کیفیت خودرو سر باز می‌زدند، با این استدلال که سوخت غیراستاندارد، خودرو را دچار اشکالات فنی خواهد کرد. آبان سال 96 عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست به دعوت اعضای شورای شهر تهران به ساختمان پارلمان شهری در خیابان بهشت رفت و در آن جلسه از مشکلات سازمان گفت: «قبول کنید اگر شما اراده کنید تا مشکلات حل شوند باید در مقابل گادفادرهایی (پدرخوانده) قرار بگیرید که زورشان هم کم نیست. قانون پنج ساله مجلس برای حمایت از ساخت خودروهای داخلی به قانون 30 ساله تبدیل شده است.
در برخی موارد محیط زیست و شهرداری به تنهایی زورشان نمی‌رسد و لازم است دستگاه‌های دیگر نیز وارد شوند.» تا چند ماه بعد از این جلسه هم خط و نشان کشیدن برای پدرخوانده‌های آلودگی هوا ادامه داشت. او گفته بود که با تصویب آیین‌‌نامه اجرایی قانون هوای پاک، دیگر هیچ خودروی غیراستانداردی شمارهگذاری نخواهد شد. سرانجام پس از گذشت سه سال از تصویب قانون هوای پاک، شمارهگذاری خودروها با استاندارد یورو 4، از ابتدای سال جاری ممنوع شد و سوخت هم به تدریج شرایط بهتری پیدا کرد. بهزاد اشجعی، دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می‌گوید:« سازمان استاندارد بر تمام خودروهای تولید داخلی، نظارت دارد و خودرویی که یورو 5 نباشد، اجازه شمارهگذاری ندارد اما همین خودروها پس از ورود به ناوگان، به علت نبود نظارت‌های پس از تولید و معاینه فنی، از استانداردها فاصله می‌گیرند. وزارت کشور بر معاینه فنی کنترل سفت و سختی ندارد و تا زمانی که نظارت پس از تولید جدی نباشد، نظارت‌های هنگام تولید هم بی‌فایده است. اگر معاینه فنی، قابل اعتماد نباشد، تولید خودروی یورو 6 هم برای کاهش آلودگی فایده نخواهد داشت چون دو سال دیگر، تبدیل به یورو یکمی‌شود.»
به گفته او کیفیت سوخت از 10 سال پیش تا امروز زمین تا آسمان متحول شده است و دیگر وضعیت وحشتناک سال‌های 93 و 94 را ندارد. «شاخص محتوای گوگرد بنزین در آن زمان بالای 10 هزار پی.پی.ام و عملا در حد مازوت بود. (این عدد هر قدر بالاتر باشد،نشان‌دهنده کیفیت پایین‌تر سوخت است) الان این عدد به زیر100 پی.پی.ام یعنی زیر یک صدم رسیده است. نه فقط در تهران که در همه شهرهای بزرگ هم سوخت بهتری نسبت به آن زمان داریم اما اینکه به لحاظ استانداردها چه جایگاهی داریم، باید بگویم قطعا جایگاهمان را قبول نداریم و هنوز جای پیشرفت داریم. هم‌اکنون کیفیت سوخت ما، حدود یورو 4 است در حالی که کیفیت خوردوهای‌مان یورو 5 است بنابراین باید تا میتوانیم کیفیت سوخت را ارتقا دهیم و به یورو 5 و 6 برسانیم. طبق قانون هوای پاک باید از سال 1400 سوخت تولیدی‌مان مطابق با استانداردهای یورو 5 تولید و توزیع شود. وزارت نفت کار آن را شروع کرده و می‌گویند که یک یا دو پالایشگاه‌شان در حال تولید سوخت یورو 5 است اما برای رسیدن به تولید انبوه نمی‌توان برای آن زمان تعیین کرد چون شرایط ما خاص است.»
سیاهه آلودگی هوا منابع آلاینده را شناسایی کرد
تهیه و تدوین سیاهه آلودگی هوا از مهمترین تکالیف سازمان محیط زیست بود که کار درباره آن با همکاری کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر آغاز شده است. در این پروژه با اندازه‌گیری و تخمین میزان انتشار آلاینده‌ها از هریک از منابع ذکر شده، میتوان به سهم انتشار آنها در بین کل منابع انسانی پی برد. جنس و منشا آلاینده‌های هوا در فصل‌های گرم و سرد متفاوت است. منشا آلاینده ثانویه ازن که در فصل گرم با آن روبه‌رو هستیم، آلاینده‌های گازی مثل دی اکسید نیتروژن و هیدروکربن‌های نسوخته است اما در فصل‌های سرد، آلاینده‌ها از جنس ذرات معلق زیر دو و نیم میکرون است و خودروهای دیزلی، صنایع و نیروگاه‌ها سهم زیادی در انتشار آن دارند. شناسایی منابع آلاینده در محاسبه عوارض آلودگی هوا، سیاست‌گذاری برای تعیین اهداف راهبردی و کمی‌سازی برنامه‌های کاهش آلودگی هوا از جمله کاربردهای تدوین سیاهه انتشار است.
سامانه ملی سیاهه انتشار از سال 1398 برای ده کلانشهر آلوده کشور از جمله تهران، مشهد، کرج، اصفهان، تبریز، شیراز، اراک، اهواز، قم و کرمانشاه راه‌اندازی شد. بر اساس نتایج سیاهه آلودگی هوا سهم منابع متحرک در انتشار ذرات معلق تهران بیش از 60 درصد است و باقی انتشار ذرات از منابعی چون نیروگاه ها، صنایع، پالایشگاه، پایانه‌های اتوبوس، خانگی، تجاری، اداری، راه‌آهن، جایگاه سوخت و فرودگاه. «سازمان محیط زیست به عنوان سیاست‌گذار و ناظر در سال‌های پیش بحث سیاست‌گذاری، شناخت مسئله، تعیین راهکار و قانونمند کردن راهکارها را انجام داده است. از طریق تحقیقات سیاهه آلودگی هوا منابع آلایندگی شناسایی و راهکارها تعیین شد و این موضوع همراه با تعداد زیادی مصوبه به صورت قانون و مطالبه عمومی در آمد. در حوزه اجرا، دستگاه‌های اجرایی، مجری هستند اما متاسفانه بخش زیادی از مسئولیت‌های خود را انجام ندادهاند. هر دو منشا آلودگی را از طریق نامه نگاری، جلسه، گزارش و حتی پیشنهاد و طرح پیگیری کردیم اما دستگاه‌ها کارها را انجام ندادهاند.
سامانه یکپارچه معاینه فنی ایران (سیمفا) هم راه‌اندازی شد و فعلا معاینه فنی در تهران و در چند شهر مشهد، اصفهان، تبریز و به صورت محدود در کرج انجام میشود.» اشجعی معتقد است که اجرا نشدن ماده 6 قانون هوای پاک درباره معاینه فنی وسایل نقلیه بر اساس زمان‌بندی، به دلیل نبود هماهنگی میان پلیس، شهرداری و وزارت کشور است.«منتظریم در بقیه شهرها هم زیرساخت‌های این کار ایجاد شود و همچنان این موضوع را پیگیری می‌کنیم تا به طور کامل محقق شود. کار سازمان در این‌باره هم پایش و گزارش‌دهی به نهادهای مربوطه در نحوه اجرای مصوبات است که این کار را بارها انجام داده‌ایم و همچنان ادامه خواهیم داد.»
دیگر تکالیف بر زمین مانده دستگاه‌ها
جز معاینه فنی، تکالیف دیگری نیز در این مسیر وجود داشته که هنوز انجام نشده است؛ تکالیفی که یا بر عهده وزارت کشور است یا وزارت نفت، صنایع و بقیه دستگاه‌های مسئول. «وزارت نفت مکلف شد که به نیروگاه‌ها و صنایع سوخت گاز بدهد اما هنوز مازوت مصرف می‌کنند. قرار بود با مدیریت تقاضای سفر درون شهری و توسعه دولت الکترونیک، تقاضای سفر کاذب حذف شود اما این هم اجرا نشد. خوشبختانه سال 95 تولید موتورسیکلت کاربراتوری ممنوع شد و استاندارد آن ارتقا پیدا کرد و از ابتدای سال 96 به بعد موتورسیکلت‌های کاربراتوری را پلاک نکردیم.
علاوه بر این احکامی چون نوسازی و برقی‌سازی ناوگان هم به علت نیاز به بودجه زیاد انجام نشد. بیشترین درصد فرسودگی ناوگان مربوط به خودروهای عمومی است که به نوسازی یا بهسازی و نصب فیلتر دوده نیاز دارد. سال 93 وزارت کشور در مصوبه‌ای مکلف شده بود که روی همه خودروهای عمومی درون شهری دیزلی مثل اتوبوس و کامیون فیلتر نصب کند. این اقدام می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد اما تاکنون انجام نشده است. ناوگان اتوبوسرانی تهران 6 هزار اتوبوس دارد و فیلتر دوده تنها روی 50 اتوبوس نصب شده است در حالیکه از 10 سال پیش حتی یک اتوبوس نو به ناوگان تهران اضافه نشده است. پیگیری‌های ما درباره نوسازی و بهسازی به نتیجه نرسید و نتوانستیم بودجه آن را تامین کنیم.» این میان سازمان حفاظت محیط زیست صرفا نظارت میکند و هیچ اهرم اجرایی ندارد؛ نه مجری است و نه قدرتی دارد که بتواند دستگاه‌ها را ملزم به اجرای قانون کند.
سالانه هزار گزارش با دستگاه‌های نظارتی صورت می‌گیرد
دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای سازمان محیط زیست می‌گوید که سالانه نزدیک به هزار مکاتبه و گزارش درباره موضوعات اینچنینی از سوی سازمان محیط زیست به دستگاه‌های نظارتی و نهادهای مسئول ارسال میشود تا بلکه تکالیف قانون هوای پاک و مصوبات کاهش آلودگی هوای تهران و کلانشهرها به انجام برسد. «قانون هوای پاک، 100 تا 200 حکم برای دستگاه‌های اجرایی دارد که از میان آنها تاثیر معاینه فنی خودروها بر کاهش آلاینده‌های هوا بیشتر از بقیه است. تصویب قانون هوای پاک با تلاش سازمان محیط زیست، خلا قانونی را پر کرد، مصوبات قبلی آلودگی هوا داشتیم اما پراکنده بود و قانون هوای پاک همه را تحت لوای خود درآورد. هرچند متاسفانه قوانین ضمانت اجرایی ندارند و سازمان محیط زیست قدرتی برای اجبار وزارتخانه‌ها برای تمکین از این قوانین ندارد. تا دلتان بخواهد درباره اجرا نشدن قوانین به نهادهای مربوط گزارش داده‌ایم.»
کتابچه سالانه آلایندگی و مصرف سوخت خودرو
مرداد امسال سازمان حفاظت محیط زیست کتابچه سالانه آلایندگی خودرو و موتورسیکلت را برای نخستین بار تدوین و منتشر کرد. در این کتابچه اطلاعات مربوط به آزمون‌های آلایندگی که در طول سال بر انواع وسایل نقلیه تولیدی و وارداتی کشور انجام گرفته، درج شده است.
اشجعی می‌گوید این کتابچه هر سال تدوین و چاپ خواهد شد. «در این کتاب مشخص است که هر خودرو از نظر آلایندگی و مصرف سوخت چه وضعیتی دارد و محصولات کدام شرکت از این نظر کیفیت بالاتری دارند. این اقدام، برای شفاف‌سازی انجام شده است و اگر کسی در انتخاب و خرید خودرو به اطلاعاتی درباره آلایندگی و میزان مصرف سوخت نیاز داشته باشد و برایش مهم باشد خودرویی که خریداری میکند چه شرایطی دارد، می‌تواند از آن استفاده کند تا بهترین را انتخاب کند.» مبدا این کتابچه 104 صفحه‌ای، اطلاعات آزمونی سال‌های 97 و 98 است.
سال 98 حدود420 نمونه از خودروهای سبک تولید داخل آزمون آلایندگی داده‌اند، به علاوه 22 نمونه خودروی دیزلی و 212 نمونه موتورسیکلت. در این کتابچه علاوه بر میزان آلایندگی و مصرف سوخت خودروهای داخلی و خارجی، شرکت‌های خودروساز هم بر اساس انتشار و میانگین وزنی آلاینده‌ها رتبه‌بندی شده‌اند. از بین این نمونه‌ها محصولات شرکت کرمان موتور کمترین میزان مردودی و محصولات شرکت زامیاد بیشترین میزان مردودی را در بین خودروسازان داخلی داشته اند.
آلاینده مونوکسید کربن در سال 97 از میان خودروهای پرتیراژ تولید داخل مثل سمند EF7 کمترین میزان انتشار و بیشترین میزان انتشار این آلاینده در میان محصولات تولید داخل مربوط به وانت زامیاد ریچ و کاپرا 2 کابین بوده است. تکرار این آزمون‌ها در سال 98 نشان می‌دهد که سمند EF7 باز هم کمترین میزان تولید آلاینده مونوکسید را دارد و وانت ریچ بیشترین میانگین تولید را. بر اساس نتایج آزمونی آلایندگی هیدروکربن‌ها در خودروهای تولید داخل، وانت ریچ به همراه پژو پارس CNG کمترین هیدروکربن را در هوا منتشر میکند اما زامیاد دوگانه‌سوز، بیشترین تولید‌کننده این آلاینده در میان خودروهای داخلی است. تولید ناکس در پژو 206 SD تیپ 5 به همراه سایپا 131 کمترین میزان تولید ناکس در هوا را داشته‌اند و باز هم وانت ریچ بیشترین تولید‌کننده آلاینده بوده است. از میان خودروهای بررسی شده، سایپا 131 کمترین مصرف سوخت را دارد و مزدا ریچ و زامیاد بیشترین مصرف‌کننده هستند.
منبع: آفتاب یزد
دیدگاه تان را بنویسید