آلکسی ناوالنی؛ زندگی در مخالفت

اعتمادآنلاین| منیژه موذن- رهبر مخالفان روسیه حتی در دوران کودکی در برابر اقتدار مقاومت می‌کرد. اکنون او تهدیدی فزاینده برای اقتدار مطلق کشور، رئیس‌جمهور ولادیمیر پوتین، به شمار می‌رود.

نیویورک تایمز در گزارشی نوشت، در بهار سال گذشته در حالی که رهبر مخالفان روسیه، آلکسی ناوالنی، به دلیل قرنطینه کرونا در آپارتمان 2خوابه‌اش انتظار می‌کشید، با از دست دادن قوی‌ترین سلاح خود علیه کرملین یعنی اعتراضات خیابانی به شدت بی‌فایده به نظر می‌رسید.

با وجود این، ناوالنی حس می‌کرد کنترل ولادیمیر پوتین بر قدرت ممکن است در حال سقوط باشد. او که به جای استودیوی تر و تمیز مسکو که قبلاً از آن استفاده می‌کرد حالا در اتاق نشیمن خود کار می‌کرد فیلم‌هایی را منتشر کرد که در آن پوتین را به دلیل شکست در مدیریت بحران کرونا که موجب رکود اقتصادی و رنج مردم روسیه شده بود تحقیر می‌کرد.

با تاکید بر اینکه پاندمی می‌تواند یک کاتالیزور سیاسی قلمداد شود تعداد مخاطبان ویدئوهای ناوالنی در یوتیوب سه برابر شد و به 10 میلیون بیننده در ماه رسید. در ماه مه ناوالنی در مصاحبه‌ای در زوم گفت: «پوتین نمی‌تواند از پس این بحران برآید و می‌بینید که او کاملاً کنترل اوضاع را از دست داده است.» او ادامه داد: «ما همچنان به آنها از نقطه‌ای که آسیب می‌بینند ضربه می‌زنیم.»

آلکسی ناوالنی 44ساله سازش‌ناپذیر و با برنامه، تقریباً نیمی از عمر خود را صرف تلاش برای برکنار کردن پوتین کرده است.

او که حتی از سوی سایر منتقدان کرملین نیز بی‌ادب، خشن و گرسنه قدرت توصیف می‌شد، در حالی که دیگر فعالان اپوزیسیون عقب‌نشینی می‌کردند، مهاجرت می‌کردند، موضع خود را تغییر می‌دادند، به زندان می‌افتادند یا کشته می‌شدند، همچنان بر موضع خود پافشاری می‌کرد.

این موضوع به طور فزاینده‌ای به یک جنگ عمیق شخصی تبدیل شد- برای ناوالنی و خانواده‌اش وهمچنین برای پوتین و کل روسیه- و سال به سال افزایش یافت.

اما با بازگشت جسورانه به روسیه پس از زنده ماندن از سوءقصد کرملین در تابستان گذشته و با یک حکم قطعی طولانی‌مدت، او تغییر کرده است. آلکسی ناوالنی دیگر نه یک مزاحم کوچک که نماد بین‌المللی مقاومت در برابر پوتین و نخبگان کرملین و رهبر جنبش رو به رشد مخالفان است.

سرگئی گوریف، اقتصاددان و معتمد ناوالنی که پس از تحت فشار قرار گرفتن از طرف کرملین در سال 2013 به فرانسه گریخت، در مورد ناوالنی می‌گوید: «او آماده است تا همه چیز خود را از دست بدهد. این چیزی است که او را از دیگران متمایز می‌کند.»

ناوالنی اکنون خود پشت میله‌های زندان است زیرا این ماه به دلیل نقض آزادی مشروط در محکومیت مربوط به پرونده اختلاس در سال 2014، که دادگاه عالی حقوق بشر اروپا آن را حکمی با انگیزه سیاسی اعلام کرده، به بیش از 2 سال زندان محکوم شده است.

گرچه حتی در بازداشت هم او لحظه را غنیمت شمرده است. 2 روز پس از دستگیری ناوالنی در فرودگاه مسکو، تیم او گزارشی در مورد کاخ مخفی ساخته‌شده برای پوتین منتشر کرد که بیش از 100 میلیون بار در یوتیوب دیده شده است.

2 هفته بعد ناوالنی از جعبه شیشه‌ای خود در دادگاه شهر مسکو پیش‌بینی کرد که روس‌ها سرانجام قیام می‌کنند و علیه پوتین «یک مرد کوچک دزد» پیروز می‌شوند چون «شما نمی‌توانید همه کشور را زندانی کنید».

اینکه آیا پیش‌بینی ناوالنی به واقعیت تبدیل شود تا حدی به این بستگی دارد که آیا دیگر فعالان مخالف روسیه- که او اغلب از بسیاری از آنها انتقاد می‌کرد- با کمرنگ شدن صدای او متحد می‌مانند یا نه.

یک نظرسنجی مستقل نشان می‌دهد با اینکه 80 درصد از روس‌ها راجع به اعتراضاتی که ماه گذشته کشور را فرا گرفته بود شنیده‌اند، اما تنها 22 درصد آنها این اعتراضات را تایید می‌کنند.

ناوالنی سال گذشته در انتقاد از برخی دیگر از مخالفان نوشت که آنها به اندازه کافی سخت‌کوش نیستند: «پوتین و رژیمش میلیون‌ها نفر در ساعت را صرف تقویت قدرت خود می‌کنند. ما فقط در صورت استفاده از ده‌ها میلیون نفر در ساعت می‌توانیم آنها را پایین بیاوریم.»

ناوالنی به ندرت از رویارویی طفره رفته یا به خودش اجازه داده که از دستگاه امنیتی کرملین بترسد.

طی سال‌های اخیر یک فعال طرفدار پوتین ماده شیمیایی سبز زمردی را به صورت او انداخت که موجب از دست رفتن تقریبی بینایی یک چشمش شد. برادر کوچک‌ترش به دلیل پرونده‌ای تحت عنوان مجازات علیه ناوالنی سه سال و نیم به زندان افتاد و خود او سال گذشته با مسمومیت سم اعصاب تا یک قدمی مرگ رفت و هفته‌ها در کما بود.

و در تمام این مدت او در حال جذب مخاطبان میلیونی رسانه‌های اجتماعی و یک شبکه سراسری از دفاتر منطقه‌ای بود؛ دستاوردی بی‌نظیر در کشوری که تحت سلطه سرویس‌های امنیتی پوتین است.

با این حال حتی بسیاری از مخالفان پوتین نیز فاصله خود را با ناوالنی حفظ و از او انتقاد کردند که چرا هر کسی را که به نظر او به اندازه کافی وفادار نیست تحقیر می‌کند و بینش سیاسی‌ای کمی غیر از برکنار کردن پوتین دارد. آنها مشارکت او در جنبش‌های ملی‌گرای روسیه را در یک دهه پیش زیر سال بردند و اظهارات نژادپرستانه گذشته‌اش در مورد مردم منطقه اکثراً مسلمان قفقاز روسیه را محکوم کردند.

و در سال‌های پس از کسب بزرگ‌ترین موفقیت انتخاباتی‌اش- جلب 27 درصد آرا در انتخابات سال 2013 برای انتخاب شهردار مسکو- ناوالنی به گفته نزدیکانش از پوتین خشمگین‌تر و حتی بیشتر مصمم شد که او را سرنگون کند.

اوگنی فلدمن عکاس اهل مسکو که به طور گسترده‌ای به بررسی ناوالنی پرداخته است در این باره می‌گوید: «او فکر می‌کرد دیگران هم باید آنچه را او احساس می‌کند حس کنند. او فقط آن‌گونه از عصبانیت را تاب می‌آورد.»

الکسی ناوالنی پسر یک افسر ارتش سرخ در دهه 1980 در شهرهای بسته نظامی در خارج از مسکو بزرگ شد؛ دنیایی دور از جنجال فکری و سیاسی که طی سال‌های آخر اتحاد جماهیر شوروی پایتخت را فرا گرفته بود.

پدرش فرمانروایی اتحاد جماهیر شوروی را تحقیر می‌کرد و مادرش، یک حسابدار، به رغم نتایج ناخوشایند انتخاباتی در دهه 1990 از طرفداران اولیه حزب لیبرال یابلوکو بود.

در کودکی از اینکه به او گفته شود چه کار کند متنفر بود. مادرش لودمیلا ناوالنایا به یاد می‌آورد که یک بار هنگامی که با معلمش مشکل داشت از رفتن به مدرسه خودداری کرد و گفت: «من نمی‌خواهم کسی مرا مجبور به یادگیری کند.»

او در رشته حقوق و دارایی تحصیل کرد. سپس به عنوان وکیل املاک و مستغلات کار می‌کرد و در سال 2000، سالی که پوتین برای اولین بار به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد، به یابلوکو پیوست.

هنگامی که احزاب مخالف می‌خواستند فقط یک نقش نمایشی در سیستم سیاسی کاملاً تدوین‌شده از سوی پوتین موسوم به «دموکراسی مدیریت‌شده» بازی کنند او به دنبال راه‌هایی برای سازماندهی مخالفت‌های بنیادین با کرملین بود.

ناوالنی خیلی زود روی فساد محافل نزدیک به پوتین به عنوان ریشه تمام بیماری‌های روسیه تمرکز کرد.

این چیزی شبیه یک مخرج مشترک سیاسی بود: چه کسی علناً طرفدار فساد است؟

او در تدارک متوقف کردن پروژه‌های ساختمانی بی‌قانون مسکو برآمد، بحث‌های سیاسی را تعدیل کرد و یک برنامه رادیویی را آغاز کرد.

ناوالنی سهام خود را در شرکت‌های دولتی خریداری کرد و از موقعیت خود به عنوان سهامدار برای اجبار به افشای اطلاعات استفاده کرد و علیه بنگاه‌داران تجاری حمایت‌کننده پوتین در وبلاگی که به طور گسترده در محافل مالی مسکو خوانده می‌شد نوشت.

الکسی ناوالنی همچنین به تجمعاتی پیوست که توسط گروه‌های ملی‌گرای روس برگزار می‌شد و بدین ترتیب نشان می‌داد که روس‌های سفیدپوست تحت فشار قرار گرفته‌اند در حالی که دولت فدرال حمایت مالی از مناطق فقیرنشین عمدتاً مسلمان قفقاز را گسترش داده است.

یکی از شعارهای اولیه ناوالنی این بود: «تغذیه قفقاز را متوقف کنید.» یابلوکو او را به دلیل فعالیت‌های ملی‌گرایانه‌اش در سال 2007 اخراج کرد.

با وجود این، رئیس بنیاد لیبرال مسکو و مجری رادیو و ویراستار مجله یوگنیا، ام. آلباتس، ناوالنی را زیر پر و بال خود گرفت. آلباتس معتقد است ملی‌گرایی او تلاشی برای تعامل با روس‌های رنجیده و فقیری بود که به طور معمول از سوی لیبرال‌های مسکو نادیده گرفته می‌شدند. نزدیکان ناوالنی می‌گویند که او دیگر عقاید ملی‌گرایانه اولیه خود را ندارد.

آلباتس در یک مصاحبه تلفنی از کمبریج ماساچوست می‌گوید: «کار یک سیاستمدار این است که با بسیاری از کسانی که با او هم‌نظر نیستند گفت‌وگو کند؛ شما باید با آنها صحبت کنید. و این دقیقاً همان چیزی است که او سعی داشت انجام دهد.»

ناوالنی همچنین در بیان هدف خود صریح بود: رئیس‌جمهور شدن.

دیمیتری دیوموشکین یکی از متحدان ملی‌گرای ناوالنی در اوایل دهه 2000 می‌گوید: «من مطمئن هستم که او با فساد مبارزه نمی‌کرد. او برای قدرت می‌جنگید.»

آلکسی ناوالنی در مقام رهبر آتشین اعتراضات ضد کرملین در سال‌های 2011 و 2012 به شهرت رسید، اما حتی در آن زمان هم بازی طولانی‌تری از سایر فعالان انجام می‌داد. ناوالنی لئونید وولکوف، مدیر سابق شرکت نرم‌افزار، را استخدام کرد تا به او در ساخت یک ماشین سیاسی بر پایه کمک‌های مردمی کمک کند.

وولکوف که در حال هماهنگی پاسخ به دستگیری ناوالنی در امنیت نسبی لیتوانی است در یک مصاحبه تلفنی گفته است: «ما باید نهادها را تغییر دهیم. ما مدت‌هاست که به خوبی درک کرده‌ایم تغییرات کوچک در سیستم از درون امکان‌پذیر نیست.»

در سال 2017 ناوالنی گزارش تصویری‌ای درباره ثروت پنهان دمیتری مدودف، نخست وزیر وقت، منتشر کرد.

او با غلبه بر بدبینی دستیاران خود مبنی بر اینکه آیا کسانی که این فیلم را تماشا می‌کنند به خیابان‌ها می‌آیند، خواستار اعتراض شد و هزاران نفر در بیش از 100 شهر تجمع کردند.

کرملین تمام تلاش خود را به کار بست تا با آزار و اذیت مداوم، ناوالنی را محدود کند، اما هرگز کاملاً او را سرکوب نکرد؛ هم برای اینکه از او یک شهید نسازد و هم برای اینکه راهی برای بروز خشم جامعه ایجاد نکند.

به نظر می‌رسد این رویکرد به نفع سرکوب بیشتر کنار گذاشته شده است. تلویزیون دولتی روسیه که عمدتاً ناوالنی را نادیده می‌گرفت حالا گزارش‌های طولانی‌ای برای به تصویر کشیدن او به عنوان مامور غربی‌ها تهیه می‌کند.

ناوالنی علاوه بر محکومیت سال 2014 برای اختلاس، تحقیرهای کوچک‌تر بسیاری را متحمل شد.

آلباتس مجری رادیو به یاد می‌آورد که در میان آنها نظارت همه‌جانبه و تخریب‌کننده حریم خصوصی و بی‌رحمی بدون دلیل مصادره آی‌پاد محبوب دخترش وجود داشت.

آلباتس می‌گوید حمایت، استقامت و محکومیت همسرش یولیا بی‌ نوالنایا باعث شد ناوالنی بتواند به راهش ادامه دهد و مبارزه او علیه پوتین شخصی‌تر شد.

او انتخاب خودش را کرده بود: «در سیاست بماند و مدام برای خانواده‌اش، خانواده برادرش و والدینش دردسر ایجاد کند. البته این تصمیم منجر به سخت شدن قلب شما می‌شود.»

مقامات او را از شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری 2018 منع کردند، اما او همچنان با سفر در تمام کشور بیش از 80 دفتر منطقه‌ای را باز کرد و در راستای تحریم انتخاباتی که به نظرش بابت به قدرت رساندن پوتین برای دور چهارم ریاست‌جمهوری در آن تقلب می‌شد تلاش کرد.

او سازمان‌دهنده اعتراضات و تلاش‌های نظارتی در سطح کشور بود و یک تیم تحقیقاتی تشکیل داد که از طریق سوابق عمومی و رسانه‌های اجتماعی می‌کوشیدند تا معاملات مشکوک نخبگان روسیه را مستند کنند.

آقای گوریف اقتصاددان نزدیک به ناوالنی درباره این رویکرد می‌گوید: «استراتژی این است: این یک رژیم شخصی است که ریشه در محبوبیت پوتین دارد. به همین دلیل است که باید اعتبار پوتین از بین برود.»

محبوبیت پوتین از زمان الحاق کریمه در سال 2014 در نظرسنجی‌ها بالا رفت، اما در اواسط سال 2018 دولت سن بازنشستگی را تا هشت سال افزایش داد و با تنظیم تورم، درآمدها کاهش یافت. همچنین در بحبوحه قرنطینه کرونا نارضایتی عمومی حتی بیشتر گسترش یافت.

ناوالنی و متحدانش معتقد بودند زمینه برای آن نوع تحولی که مدت‌ها برایش آماده شده بودند فراهم شده است. در تابستان گذشته اعتراضات گسترده گریبان‌گیر بلاروس، کشور همسایه و همچنین خاور دور روسیه شد و این نشان‌دهنده افزایش خطرات برای پوتین بود.

سپس در ماه آگوست آلکسی ناوالنی هنگام پرواز بر فراز سیبری به زمین افتاد و از شدت درد فریاد زد.

آزمایشگاه‌های غربی بعداً تشخیص دادند که ناوالنی توسط یک عامل اعصاب مسموم شده است- پوتین هرگونه دخالت در این موضوع را انکار می‌کند- و به لطف خلبانانی که در یک فرود اضطراری فرود آمدند و کارکنان پزشکی که برای اولین بار در شهر امسک او را معالجه کردند زنده ماند.

او را برای مداوا به آلمان منتقل کردند و سریعاً پس از خارج شدن از کما دوباره درگیر بحث‌های سیاسی جهان شد. ناوالنی با انتقاد از تصمیم توییتر برای مسدود کردن حساب ترامپ این کار را سانسور غیرقابل قبول نامید.

در هفته‌های اخیر ناوالنی تمام تلاش خود را برای ابراز خوش‌بینی به کار بسته است. آلباتس می‌گوید که ناوالنی در نامه‌ای از زندان برای او نوشته است: «همه چیز درست خواهد شد. و حتی اگر چنین نشود، ما با آگاهی از اینکه افراد صادقی بودیم به خودمان تسلی خواهیم داد.»