چشم‌انداز خاورمیانه تا سال 2030 از نگاه تحلیلگران اسرائیل چگونه است؟ - سناریوی اول

اعتمادآنلاین| سید عماد حسینی- سه محقق اسرائیلی چهره منطقه را در سال 2030 از دیدگاه تل‌آویو ترسیم کرده و به تبیین پیش‌بینی‌های خود از شرایط و وضعیت ائتلاف‌های منطقه‌ای و جهانی در آن برهه زمانی پرداخته‌اند.

به گزارش اعتمادآنلاین، آری هیستین (Ari Heistein) از موسسه تحقیقات امنیت (رژیم) اسرائیل، یکی از نزدیک‌ترین پژوهشکده‌ها به بنیامین نتانیاهو و دانیل راکیو (Daniel Rakov)، افسر سابق سازمان اطلاعات ارتش اسرائیل و متخصص تحلیل داده‌ها به اتفاق یائیل جوزینسکی (Yoel Guzansky) پژوهشگر مرکز تحقیقات خاورمیانه و کارشناس ابعاد سیاسی و امنیتی منطقه خلیج فارس در یک تحقیق مشترک به تشریح چهره خاورمیانه در سال 2030 از منظر اسرائیلی پرداخته و چهار سناریو ارائه کرده‌اند که خلاصه‌ای از سناریوی اول در پی می‌‌آید:

در سناریوی اول از این تحقیق مرگ ملک سلمان در سال جاری (2021) پیش‌بینی شده، این در حالی است که مسائل استراتژیک هم مد نظر و مورد واکاوی قرار گرفته است.

نکات مهم پیش‌بینی‌شده در این سناریو عبارت‌اند از:

1. شاهد کاهش شدید تک‌قطبی و شکل‌گیری چندقطبی (آمریکاـ چین- روسیه) یا دوقطبی شدن جهان (آمریکا-چین) خواهیم بود.

2. رقابت منطقه‌ای بین سه قدرت شکل خواهد گفت: بلوک ایرانی، بلوک اسلام‌گرایی با محوریت ترکیه و قطر و بلوکی با محوریت سعودی اماراتی.

3. تحولات ایدئولوژیک در سطحی که احتمال ظهور جریان‌های اسلام‌گرایانه افراطی‌تر از آنچه که تا به امروز شاهد بوده‌ایم افزایش می‌یابد.

4. فناوری‌های نظامی خطرناک‌تر چه در بعد هسته‌ای چه موشکی هدایت‌شونده بسیار گسترش پیدا می‌‌کنند.

5. افزایش فشارهای جمعیتی؛ پیش‌بینی می‌شود جمعیت خاورمیانه در سال 2030 به حدود 581 میلیون نفر برسد که اکثر آنها را هم جوانان تشکیل می‌دهند. از سویی میانگین بیکاری نیز به حدود 11 درصد خواهد رسید.

6. ادامه شرایط اقتصاد و اجتماعی فعلی که از سال 2010 آغاز شده و تا اواخر دهه فعلی ادامه پیدا می‌کند.

7. رشد مشکلات محیط‌زیستی به ویژه در رابطه با آب‌وهوا و خشکسالی به نحوی که مناطق وسیعی از منطقه خلیج فارس تا سال 2050 به مناطقی عاری از سکنه تبدیل خواهند شد.

8. افزایش توسعه در بخش هوش مصنوعی می‌تواند منجر به توسعه ابزارهای کنترل ماشینی توسط نظام‌های استبدادی شود.

در کنار این پیش‌بینی‌های کلی مسائل فرعی‌ای هم وجود دارند که شرایط آن سال را پیچیده‌تر خواهند کرد:

1. تغییر رهبران نظام‌های سیاسی فعلی

2. تغییر در ائتلاف‌ها و اتحادهای متخاصم و رقیب منطقه‌ای

3. دخالت نظامی قدرت‌های منطقه‌ای یا بین‌المللی در برخی از کشورهای منطقه

4. توسعه سلاح هسته‌ای در یک یا چند کشور منطقه

5. فجایع طبیعی یا محیط‌زیستی.

به نوشته تهیه‌کنندگان این تحقیق 2 فاکتور مهم می‌تواند ساختار متغیرهای دیگر را هم مشخص کند که عبارت‌اند از:

الف. آمادگی ایالات متحده برای حضور پررنگ در مسائل خاورمیانه که ارتباط تنگاتنگی با متغیرهای فرعی ذیل دارد:

1- دورنمای رقابت بین قدرت‌های بزرگ

2- دورنمای رقابت بین قدرت‌های منطقه‌ای

3- ظرفیت مهار تروریسم

4- توسعه هسته‌ای.

در بخش دیگری از این پژوهش آمده است که کاهش تعهدات آمریکا در قبال خاورمیانه منجر به توسعه نقش چین و روسیه خواهد شد.

ب. عامل دوم که به پیش‌بینی این تحقیق، بدون تغییر باقی خواهد ماند واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی در منطقه است که باید تبعات شیوع ویروس کرونا را هم به آن افزود.

بر اساس این یافته‌ها، پژوهشگران چهار سناریو برای نحوه تعامل متغیرهای فوق‌الذکر در نظر گرفته‌اند که عبارت‌اند از:

1. دخالت عمیق و پررنگ آمریکا در خاورمیانه‌ای نسبتاً باثبات

2. دخالت آمریکا در خاورمیانه‌ای بی‌ثبات

3. خروج آمریکا از خاورمیانه‌ای نسبتاً باثبات

4. خروج آمریکا از خاورمیانه‌ای بی‌ثبات

این پژوهشگران بعد از تحلیل تاثیرگذاری متقابل هر یک از متغیرهای موجود، به ترسیم یکی از سناریوها پرداخته و می‌نویسند:

اول) بعد از مرگ ملک سلمان در سال 2021، کودتایی در کاخ سلطنتی به وقوع می‌پیوندد و در جریان آن محمد بن سلمان ولیعهد کشته می‌‌شود. برخی از طرف‌ها از فرصت استفاده کرده و قیام‌هایی در مناطق مختلف عربستان به راه می‌اندازند، اما پس از مدتی بلوک طرفدار محمد بن سلمان موفق به کنترل اوضاع شده و برادرش خالد را به قدرت می‌رسانند.

رهبری جدید در عربستان توجه خود را بیش از هر چیز به سمت مسائل داخلی می‌برد و به طور کامل از جنگ با یمن صرف نظر می‌‌کند، ایالات متحده هم از این رویکرد حمایت خواهد کرد؛ ریاض تلاشش را برای بهبود روابط خود با کشورهای شورای همکاری به کار می‌بندد و در مقابل کشورهایی همچون قطر نیز از حمایت و پشتیبانی از گروه‌های اسلامگرا چشم‌پوشی می‌‌کند.

عربستان همچنین تعداد زیادی از کارگران پاکستانی را اخراج و نیروی کار عربی را جانشین آنها خواهد کرد.

در بخش فلسطینی سناریوی اول هم پیش‌بینی‌های این تحقیق حکایت از آن دارند که محمد دحلان جانشین محمود عباس خواهد شد. از دیدگاه این پژوهشگران، این اتفاق در سال 2023 رخ خواهد داد و بعد از آن درگیری‌هایی بین دحلان و حماس به وقوع خواهد پیوست که در این تقابل او از پشتیبانی مصر و اسرائیل برای از بین بردن حماس سود برده و رهبران حماس بعد از آن به ترکیه خواهند گریخت.