خشونت سیستماتیک علیه شهروندان ایرانی در مرز ترکیه اعمال می‌شود

اعتمادآنلاین| انتشار خبر واقعه دردناکی که برای دو شهروند ایرانی در خاک ترکیه رخ داد، با واکنش‌های زیادی در داخل ایران مواجه شده است. اما همزمان با ایران، در ترکیه نیز گروهی از شهروندان ایرانی مقیم ترکیه و فعالان مدنی و حقوق بشر این کشور، با جدیت در حال پیگیری جنایت دردناکی هستند که علیه دو شهروند ایرانی در مرزهای دو کشور اتفاق افتاد.

به گزارش روزنامه اعتماد، پیمان عارف، فعال مدنی ایرانی مقیم بلژیک، از جمله کسانی است که پیگیرانه این پرونده را دنبال کرده است. آقای عارف به ما کمک کرد تا در راستای روشن شدن ابعاد با وکیل خانوده حسن و بهنام، دو شهروند ایرانی که توسط نیروهای امنیتی ترکیه در خاک این کشور مورد آزار اذیت قرار گرفته‌اند و یکی جان خود را از دست داد گفت‌وگو کنیم.

آقای رجحت لوانت اوزگوکچه، وکیل اهل ترکیه از طرف کمیسیون حقوق بشر و کانون وکلای وان، به صورت داوطلبانه پیگیری این پرونده را در ترکیه بر عهده گرفته است و در مورد این پرونده و وقایع اینچنینی در خاک ترکیه برای ما توضیحاتی را بیان کرد.

از پیمان عارف برای پذیرفتن زحمت ترجمه این مصاحبه و ایجاد ارتباط تشکر می‌کنم. در ادامه متن کامل گفت‌وگو را با رجحت لوانت اوزگوکچه، وکیل دادگستری در ترکیه مطالعه می‌کنید:

*اخیرا خبرها در مورد آزار و اذیت شهروندان ایرانی در خاک ترکیه در نزدیکی مرزها به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. چرا این اتفاق‌ها تا این حد افزایش یافته است؟ آیا این رویکرد یک مساله مقطعی و جدید است یا اینکه به صورت سیستماتیک، رویکردی منفی علیه ایرانیانی که به هر صورت به شکل غیرمتعارف وارد خاک ترکیه شده‌باشند، وجود دارد؟

نخست باید عرض تسلیت کنم به مخاطبان روزنامه شما به علت فوت حسن، شهروند ایرانی در خاک ترکیه. برای بهنام، شهروند ایرانی دیگری نیز که همراه او بود، آرزوی شفای عاجل دارم. فقط یک سال اخیر نیست که شاهد چنین رفتاری با ایرانیان در مرزهای ترکیه هستیم. سال‌هاست که چنین رفتارهایی علیه ایرانیان در منطقه‌ای که ما زندگی می‌کنیم به یک روند سیستماتیک تبدیل شده است.

متاسفانه سال‌هاست که به دلیل وجود اقلیم خشونت و محیط خشونت‌زایی که در این منطقه وجود دارد و فقدان تفاهم میان دولت‌ها از یک سو و از سوی دیگر فقدان تفاهم میان برخی دولت‌ها با ملت‌ها و جوامع خودشان، فضای خشونت رو به افزایش است و هر آن امکان دارد هر لحظه این امکان وجود دارد که به دلیل وجود این رویکردهای خشن، رخدادهای بسیار عادی به رخدادهای خشونت‌آمیز بدل شوند.

در واقع بیش از هر چیز در این مسائل با واکنش‌های امنیتی مواجه هستیم. دولت ترکیه نسبت به هر مساله‌ای در این مناطق واکنش امنیتی نشان می‌دهد و با شرایطی مواجه هستیم که رفتارهای امنیتی وجود دارد و این رفتارها هم در قالب همان رویکرد امنیت‌گرایانه حکومت ترکیه می‌بینیم.

*حالا که شما در حال پیگیری این پرونده هستید، تا چه اندازه امیدوار هستید که رسیدگی عادلانه‌ای به این پرونده صورت بگیرد و عوامل آسیب رساندن به حیات و سلامتی شهروندان ایرانی در خاک ترکیه به‌سزای اعمال‌شان برسند؟

متاسفانه در کشوری که من زندگی می‌کنم، اینگونه رفتارها از سوی ماموران دولت، معمولا بدون مجازات می‌ماند. متاسفانه علی‌رغم اینکه این اتفاق در قانون جزایی ترکیه به عنوان جرم تلقی شده است، اما تا به امروز حتی یک مامور دولتی نمی‌توان یافت که به دلیل جنایتی که علیه شهروندان غیرنظامی انجام داده است، با مجازات مواجه شده‌باشد. در کشور ما این رفتارها چه درون کشور و چه در مرزها به روندی عادی بدل شده است. در این میان دو حق بنیادین بشر مورد تعرض قرار گرفته است: نخست حق حیات که باعث مرگ حسن شد و دوم حق دادرسی عادلانه. وقتی که این دو شهروند ایرانی بازداشت شدند، اگر جرمی مرتکب شده‌بودند باید به دستگاه قضایی ترکیه سپرده می‌شدند و حق دادرسی عادلانه در اختیارآنها قرار می‌گرفت. اما در کشوری که از دهه 1990 به شکل گسترده با مفهوم «قتل‌های فاعل مجهول» مواجهیم، یعنی جنایاتی که هرگز عامل آن مشخص نمی‌شود، مواجه بوده‌ایم، متاسفانه باید بگویم که امید چندانی برای به نتیجه رسیدن این پرونده به شکلی که منجر به مجازات خاطیان شود، ندارم.

به نظر من یکی از مسائل بنیادین حل نشده در منطقه مساله کردها است. اگر مساله کرد در چهار کشوری که کردها در آن زندگی می‌کنند به شکلی دموکراتیک حل شود، کمک شایانی برای جلوگیری از رخدادهایی اینچنین خواهد بود.

*به لحاظ حقوقی در قوانین ترکیه به عنوان دو فرد خارجی تا چه اندازه از حقوق دادرسی برخوردارند، به هر حال این دو نفر خارجی هستند و متهم هستند که به صورت غیرقانونی از مرز عبور کرده‌اند، تا چه اندازه دستگاه قضایی ترکیه اجازه شکایت و پیگیری پرونده به آنها می‌دهد؟

حق دادرسی عادلانه نه تنها برای اتباع خارجی حتی برای اتباع ترکیه هم هنوز در سطحی نیست که بتوان آن را قابل قبول دانست. اما فقدان زمینه برای رسیدگی عادلانه مانع ما نمی‌شود تا برای به نتیجه رساندن این شکایت به لحاظ حقوقی و مجازات عاملان این جنایت تلاش نکنیم و این مسائل باعث نمی‌شود که ما پیگیری حقوقی را متوقف کنیم. عزم ما این است که تا لحظه آخر و تمام مراحل دادرسی ممکن این مساله را پیگیری کنیم.

*فکر می‌کنید دولت جمهوری اسلامی ایران برای پیشگیری از وقوع مجدد چنین جنایت‌هایی چه می‌تواند بکند؟ به اعتقاد شما مطرح کردن این مسائل در گفت‌وگوهای دوجانبه میان دو کشور و افزایش فشار رسانه‌های ایرانی، باعث بهبود رفتار مقام‌های امنیتی ترکیه با اتباع ایرانی در مرزهای مشترک دو کشور شود؟

قطعا این موضوع نقش بسزایی خواهد داشت. اگر دولت ایران نسبت به حقوق شهروندان خودش مثل حق سفر، سیاحت و تجارت در خارج از مرزها در کشورهای همسایه حساسیت بیشتری نشان دهد و رسانه‌های ایران حساسیت حمایتی بیشتری نسبت به سرنوشت اتباع ایرانی در خارج از مرزهای ایران نشان دهند و وزارت خارجه شبکه حمایتی قوی‌تری ایجاد کند، قطعا بخشی از این مشکلات حل خواهد شد.

از طرف دیگر باید توجه داشت به هر حال دو کشور با هم همسایه هستند و مرز زمینی میان دوکشور وجود دارد. شهروندان دو کشور به دلیل قرابت جغرافیایی علاقه‌مند به تجارت و تعامل با یکدیگر، اگر موانع تجارت برطرف شود و به‌طور مشخص تحریم‌هایی که علیه ایران برطرف شود و امکان تسهیل تعامل‌های تجاری کوچک و بزرگ، بین شهروندان دو کشور، از جمله شهروندان مرزنشین ایجاد شود، قطعا کمک زیادی به حل و فصل این مسائل می‌شود و از تکرار چنین اتفاقات دردناکی پیشگیری می‌شود.

متاسفانه در سال‌های اخیر جامعه ترکیه به یک جامعه خشونت‌محور تبدیل شده است. به دلیل رویکرد دولت و به تبع رفتارهای دولت شهروندان ترکیه نیز رفتاری را پیشه کرده‌اند که به جای اینکه مسائل را به جای حل و فصل از طریق مسائل قانونی، از طرق خشونت حل و فصل می‌کنند. بنابراین در جامعه‌ای که خشونت‌زده و خشونت‌محور شده است، اگر ایرانی‌ها می‌خواهند که شهروندان‌شان امنیت بیشتری داشته‌باشند، راهی نیست جز اینکه دولت ایران از شهروندانش حمایت کند.

یک نکته‌ای را حتما باید اشاره کنم، در این پرونده مثلا آقای بهنام صمدی، که زنده مانده است، مجبور است برای شرکت در جلسات دادرسی، از جمله جلسه بازپرسی و دادگاه به ترکیه بیاید، اما مساله اینجاست که به محض ورود ایشان به خاک ترکیه، احتمال اینکه دولت ترکیه ایشان را تحت عنوان عبور غیرقانونی از مرز در گذشته، توسط دولت ترکیه بازداشت و شاید حتی محبوس شود بدون اینکه امکان شرکت در جلسات پرونده شکایتش را داشته‌باشد.

کاری که دولت ایران می‌تواند انجام بدهد این است که در بالاترین سطح از دولت تضمین بگیرد که نه بهنام و نه خانواده حسن که برای پیگیری حقوقی این پرونده به ترکیه می‌روند بازداشت نخواهند شد.

این حداقل کاری است که در این پرونده دستگاه سیاست خارجی ایران برای حمایت از شهروندانش می‌تواند انجام دهد. اگر دولت از شهروندانش حمایت کند، کمک شایانی خواهد کرد که ما در خاک ترکیه هم بتوانیم دادرسی عادلانه داشته‌باشیم.

*کانون وکلای وان و کمیسیون حقوق بشر، مامور رسیدگی به این پرونده شده‌اند. آیا این نهادها در حال حاضر پرونده‌های مشابهی را هم در دست پیگیری دارند که تاکنون رسانه‌ای نشده‌باشد؟

می‌گویند که ماه مارس گذشته (اسفند 1398) پرونده کامران گودرزی، نوجوان 17 ساله ایرانی را داشتیم که در همین نقطه کوهستانی مرزی، رها شد و وسائلش ضبط شد و متاسفانه در برف و سرما جان خود را از دست داد. ما در کانون وکلای وان، کمیسیون حقوق بشر و مردم‌نهاد حقوق بشر وان مفصلا در مورد مساله کولبری در این منطقه یک گزارش مفصل منتشر کردیم.

عمدتا این رخدادها توسط دولت ترکیه لاپوشانی می‌شود و حتی در این مورد هم اگر بهنام زنده نمی‌ماند و خودش را به خاک ایران نمی‌رساند، این پرونده هرگز علنی نمی‌شد و نهایتا دو جسد در نقطه صفر مرزی پیدا می‌شد و هیچ کس نمی‌فهمید که دقیقا چه بر سر این دو فرد آمده است و پرونده نیز مانند بسیاری پرونده‌های مشابه به عنوان یک جنایت قاتل مجهول، بایگانی می‌شد. عموما این رخدادها به صورت قاتل مجهول و نامشخص به بایگانی سپرده می‌شوند.

*خیلی تشکر می‌کنم از شما، هم به این دلیل که به صورت داوطلبانه و رایگان پرونده دو شهروند ایرانی را پیگیری می‌کنید و هم اینکه برای توضیح این فرصت را در اختیار رسانه ما قرار دادید .

من هم از شما متشکرم که پیگیر این پرونده هستید و از اینجا به همه مردم کشور دوست و برادر، ایران سلام عرض می‌کنم .