فرونشست زمین: دستور کار فوری دولت جدید

اعتمادآنلاین| با حفر بیش از حد چاه و پمپاژ شدید آب، فضای خشک اطراف تهران گسترش یافته و به ‌شدت با فرونشست فزاینده روبه‌رو است.

به گزارش روزنامه اعتماد، فرونشست زمین می‌تواند موجب تخریب زمین‌های کشاورزی، ایجاد شکاف در سطح زمین، آسیب به مناطق مسکونی در شهرها، خطوط فاضلاب، شکاف در جاده‌ها و خطوط ریلی آسیب به لوله‌های آب و گاز طبیعی شود.

تهران در رقوم 1500 تا 1800 متر بالاتر از سطح دریا در پای کوه‌های البرز طی 100 سال گذشته به سرعت رشد کرده و به شهری گسترده با جمعیتی بالغ بر 9.4 میلیون در شب و حدود 13 میلیون نفر در روز تبدیل شده است.

در سال آبی 1400-1399 تا بیست و پنجم تیرماه 37درصد کمتر از متوسط 52 ساله ایران و 52درصد کمتر از سال آبی قبل باران باریده است.

اتکای بیش از حد به سفره‌های زیرزمینی باعث شده است که آب شور به‌طور فزاینده‌ای از زیر زمین پمپاژ شود. وقتی آب را از زیر سطح زمین پمپاژ می‌کنید، باعث می‌شود فضای خالی در خاک ایجاد شود.

به تدریج فشار از بالا باعث می‌شود که ذرات خاک به هم بچسبند و این منجر به فرونشست زمین و ایجاد ترک در سطح زمین می‌شود.

بارش موجود برای شارژ مجدد سفره‌های زیرزمینی کافی نیست، ایران در بیش از 30 سال گذشته طولانی‌ترین و شدیدترین خشکسالی را تحمل کرده است. گزارش سازمان هواشناسی نشان داده که حدود 97 درصد از کشور با سطحی از خشکسالی روبه‌رو شده است.

همین امر باعث ایجاد فروچاله‌ها به صورت موضعی و شکاف‌هایی ناشی از فرونشست ناحیه‌ای شده است که اکنون به ویژه در غرب تهران در محدوده شهرستان شهریار و در پیرامون ورامین مشاهده می‌شود. عمق بعضی از فروچاله‌ها که در غرب ایران تشکیل شده‌اند به اندازه 60 متر فوت است.

با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای بین سال‌های 1382 تا 1396، دانشمندان تخمین می‌زنند که دشت غرب تهران در بیشترین مقدارها تقریبا 32سانتی‌متر در سال فرونشست می‌کند. این اعداد برای کارشناسان نگران‌کننده هستند. محله یافت‌آباد جنوبی تهران نزدیک زمین‌های کشاورزی و چاه‌های آب در حاشیه شهر قرار دارد.

ترک‌ها از پایین دیوارها و زیر پنجره‌ها عبور می‌کنند و لوله‌های آب پاره شده‌اند. مسدود کردن چاه‌های غیرقانونی آب آغاز شده و مطالعاتی برای تغییر شیوه‌های کشاورزی شروع شده است. باید از منابع آب زیرزمینی مراقبت کرده تا از رشد و توسعه مداوم منطقه مورد مطالعه اطمینان حاصل کنیم.

متاسفانه کمتر چیزی در مورد مدیریت آب‌های زیرزمینی برای جلوگیری از فرونشست زمین و شکاف‌های زمین شنیده می‌شود.

در حقیقت عواقب تهدیدآمیز نابودی آب‌های زیرزمینی بر اثر استفاده موقت و قابل بازخرید تلقی می‌شود که می‌تواند برطرف شود. به هر حال قسمت‌های نسبتا زیادی از ایران مرکزی به دلیل پمپاژ بیش از حد آب‌های زیرزمینی فروکش کرده و با فرونشست شکاف‌های مهم پدید می‌آید.

شکاف‌ها در زمین‌ها باعث آسیب رساندن به محیط زیست و سازه‌های مهم و ایجاد اختلال در فعالیت‌های انسانی می‌شوند.

مطمئنا اینها اثرهای موقتی نیستند. با پمپاژ آب از یک سفره آب، آب اشغال‌کننده فضاهای بین ذرات سنگ حذف شده و سطح آب پایین می‌آید. بدون آب، ذرات محکم‌تر به هم نزدیک می‌شوند. به عبارت دیگر، ذرات فشرده و یکپارچه می‌شوند.

با ادامه پمپاژ آب‌های زیرزمینی و بدون شارژ کافی برای جبران آب تخلیه شده، رسوبات به‌طور فزاینده‌ای فشرده می‌شوند که موجب نشست زمین می‌شود.

موثرترین راه برای کاهش فرونشست زمین کاهش برداشت آب است. برای دستیابی به این هدف چندین روش وجود دارد: مدیریت برداشت آبخوان، استفاده از فناوری‌های جدید در سیستم‌های کشاورزی و آبیاری، تامین آب از مناطق دیگر، جلوگیری از چاه‌های غیرقانونی و جلوگیری از چاه‌های شوری که از نظر اقتصادی سود کشاورزی ندارند. اینها باید در دستور کار فوری دولت جدید آقای رییسی قرار گیرد که از نیمه تابستان در کشور بر سر کار می‌آید.