هشدار روزنامه اعتماد درباره تبعات اجرای قانون حجاب؛ آدم عاقل از یک سوراخ دو بار گزینه نمی‌شود

«آدم عاقل و سوراخ گزنده» عنوان یادداشت روزنامه اعتماد به قلم محسن آزموده است که در آن آمده؛ یکی از اتفاق‌های خوشایند در سال‌های اخیر برگزاری روز علوم اجتماعی مصادف با سالروز تولد استاد زنده‌یاد دکتر غلامحسین صدیقی (1370-1284) از بنیانگذاران جامعه‌شناسی در ایران است. از جنبه‌های مثبت این رخداد آن است که انتخاب آن کاملا مدنی و بدون دخالت دولت و توسط انجمن جامعه‌شناسی و خانه اندیشمندان علوم انسانی صورت گرفته و نهادهای حاکمیتی نقشی در آن نداشته‌اند. دیگر وجه مثبت آن اهتمام جدی اصحاب علوم اجتماعی به برپایی نشست‌ها و همایش‌هایی در این روز و گردهما‌یی ایشان در آن است. امسال که خوشبختانه روز علوم اجتماعی به هفته بدل شده و نه فقط در تهران که در 15 شعبه و دفتر استانی انجمن با همکاری دانشگاه‌های دیگر جلسات و نشست‌هایی در این زمینه برگزار خواهد شد. 

تا اینجا خبر بود و دغدغه‌مندان اهل فرهنگ حتما آن را شنیده‌اند و بلکه خودشان در بعضی از این نشست‌ها و همایش‌ها شرکت کرده‌اند یا قصد شرکت دارند. اما در همین هفته یک خبر دیگر هم آمد که جمع آن در کنار خبر پیشین شبیه یک کمدی یا طنز تلخ است، منظور تصویب قانون عفاف و حجاب است. فعلا از این بگذریم که در مملکت ما خیلی از مفاهیم و کلمات مثل دو مفهوم «قانون» و «عفاف»، از فرط استفاده یا بر اثر کاربرد نابجا، از معنا و مفهوم خالی شده‌اند و بیش از آنکه شنیدن آنها به مخاطب احساس امنیت و آرامش بدهد، او را دچار ترس و اضطراب می‌کند. مثلا در این مورد، دو مفهوم قانون و عفاف با دستورالعمل‌هایی خشن و تهدید به جریمه و بازداشت همراه شده‌اند، آن هم در مورد یک موضوع خیلی ساده یعنی شیوه لباس پوشیدن و رعایت یا عدم رعایت حجاب شرعی. 

اما چرا نوشتیم که همزمانی دو واقعه یعنی روز علوم اجتماعی با تصویب قانون عفاف و حجاب، یک طنز تلخ است؟ علت را قطعا اهالی علوم اجتماعی حدس می‌زنند، زیرا ایشان خوب می‌دانند که علوم اجتماعی، مثل سایر علوم از رویه‌ها و روندهای اجتماعی صحبت می‌کنند، دگرگونی‌هایی که دست من و شما نیستند و با دستورالعمل و قانون و تعیین جرم و مجازات و بگیر و ببند و جریمه، نمی‌توان جلوی یک رویه اجتماعی را گرفت یا آن را ایجاد کرد. تحولات اجتماعی اموری خلق‌الساعه و من‌عندی نیستند، آنها در طی زمان و به علل و عوامل متعدد پدید می‌آیند. البته گاهی ظهور و بروز آنها دفعی و تکان‌دهنده است و کسانی که جامعه را به صورت روشمند مطالعه نمی‌کنند، از وقوع آنها دچار شوک و حیرت می‌شوند. اما جامعه‌شناسان و پژوهشگران علوم اجتماعی که به صورت جدی روندها و رویه‌های اجتماعی را دنبال می‌کنند، مدام انذار می‌دهند و هشدار که حواس‌تان جمع باشد، زیر پوست جامعه این جریان‌ها در حال وقوع است. 

برای مثال از سال‌ها پیش متخصصان و پژوهشگران علوم اجتماعی می‌گفتند که این شیوه برخورد با بی‌حجابی و پوشش در جامعه درست نیست و اجتماع تغییرات گسترده‌ای کرده و اگر قرار است سیاستی تنظیم شود، باید با این تحولات هم‌سو باشد. اما گوش شنوایی نبود. نتیجه آن شد که در سال 1401 همه شاهدش بودیم. حالا هم سیاستمدارانی که تنها به فکر راضی نگه داشتن حامیان معدود خود هستند، یا می‌خواهند در کار دولت سد و مانع ایجاد کنند، بی‌توجه به یافته‌های علوم اجتماعی، کار خود را می‌کنند و برای موضوع حجاب قوانین جزایی تصویب می‌کنند. انگار نه انگار که بارها با پیامد این شیوه برخورد با یک رویه جمعی و اجتماعی برخورد کرده‌اند و نتیجه آن را دیده‌اند. قدیمی‌ها می‌گفتند، آدم عاقل از یک سوراخ دوبار گزیده نمی‌شود. حالا شده حکایت سیاستمداران ما و گوش نکردن حرف عاقلان علوم اجتماعی. لابد حالا متوجه شدید منظورم از طنز تلخ همزمانی روز علوم اجتماعی با تصویب قانون عفاف و حجاب چیست.