«اعتمادآنلاین» گزارش می‌دهد:
بحران ترک تحصیل در ایران ادامه دارد / آمار ترک تحصیل دختران بیش از پسران است
همان روزهای نخست شیوع ویروس کرونا، بیم ترک تحصیل دانش‌آموزان هم آغاز شد؛ هراس از اینکه فقدان فضای آموزشی مناسب و آموزش آنلاین باعث ترک تحصیل به ویژه در مناطق کم‌برخوردار و در میان دختران شود. هراسی که حالا و طبق آمار مسئولان، به واقعیتی تلخ بدل شده است.
اعتمادآنلاین| طبق تعریف، ترک تحصیل‌کرده دانش‌آموزی است که حین تحصیل، بعد از قبولی یا مردودی، به هر دلیلی نظام آموزشی را ترک کرده باشد.
بر اساس آخرین گزارش از مرکز آمار ایران ، نرخ ترک تحصیل در دوره ابتدایی در سال تحصیلی 94-93 عدد 1.23 درصد بوده که در سال تحصیلی 98-97 به 0.9 درصد رسیده و رقم کاهشی پیدا کرده است.
این نرخ در متوسطه اول اما 2.78 درصد بوده و اکنون به 4.4 درصد رسیده است؛ این یعنی نرخ ترک تحصیل در این پایه تحصیلی افزایش پیدا کرده است.
مشخص نیست که چه میزان از این آمار ترک تحصیل مربوط به کرونا و از بین رفتن فضای آموزشی و مدرسه و جایگزین شدن آموزش آنلاین و مجازی است و رسیدن به رقم و عدد دقیق، تحقیق رسمی می‌طلبد.
اما از همان ابتدا که بلای کرونا به جان جهان افتاد بسیاری از فعالان اجتماعی درباره ترک تحصیل دانش‌آموزان، به ویژه در مناطق کم‌برخوردار، هشدار داده بودند. به ویژه پس از آنکه حرف آموزش مجازی به میان آمد؛ وقتی مسئولان از سامانه شاد رونمایی کردند و قرار شد دانش‌آموزانی که در سراسر کشور تا روزهای قبل از کرونا برای تحصیل به مدرسه می‌رفتند، چه آنها که در پایتخت بودند و چه دانش‌آموزان شهرستانی و حتی اهالی عشایر، حالا باید توسط اینترنت و وسیله‌ای به نام موبایل یا تبلت به کلاس درس متصل می‌شدند.
همین‌جا بود که نگرانی‌ها افزایش یافت. تفاوت سرعت و پوشش‌دهی اینترنت در مناطق مختلف ایران و همچنین فقدان دسترسی به ابزارهای جدید کلاس درس در تمام کشور یکسان نبود.
آمار ترک تحصیل از گلستان تا خراسان و قزوین و خوزستان
نگاهی به آمار ترک تحصیل در استان‌های مختلف کشور به بررسی دقیق‌تر ماجرا کمک بسیاری می‌کند. ترک تحصیل، پدیده‌ای که شاید به نظر می‌رسید بعد از کرونا تنها در برخی مناطق و در میان برخی از خانواده‌های بسیار فقیر به چشم آید، خود را به شکل عیان‌تری نمایان کرد. کارشناس مسئول آموزش ابتدایی مدیریت آموزش و پرورش گنبدکاووس در این باره گفت که خانواده 289 دانش‌آموز مقطع ابتدایی این شهرستان بعد از نام‌نویسی در مدارس، به دلیل شیوع کرونا از ادامه تحصیل فرزندان خود جلوگیری کرده‌اند. به گفته او، طبق اعلام سامانه سناد، 46 هزار و 749 دانش‌آموز در سال تحصیلی 1399-1400 در مقطع ابتدایی گنبدکاووس نام‌نویسی کرده بودند، اما خانواده 289 دانش‌آموز که 138 نفر آنها پایه اول ابتدایی و ساکن مناطق روستایی هستند به بهانه کرونا، تاکنون فرزندان خود را به مدرسه نفرستاده‌اند.
پیش از این، کمال‌الدین نظرنژاد مدیر آموزش و پرورش گنبدکاووس نیز گفته بود: «52 درصد دانش‌آموزان این شهرستان مرزی که نیمی از آنان در مقطع ابتدایی تحصیل می‌کنند به شبکه شاد دسترسی دارند.»
از گنبدکاووس که به سمت شرق ایران برویم به استان خراسان رضوی می‌رسیم. همان‌جایی که آمار ترک تحصیل در آن 2 برابر شده است. مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی با اشاره به بازماندگی از تحصیل بیش از 40 هزار دانش‌آموز این استان می‌گوید: «آمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در استان نسبت به سال گذشته بیش از 2 برابر افزایش پیدا کرده است. این عدد در سال گذشته 13 هزار دانش‌آموز بوده است.»
به گفته قاسمعلی خدابنده، کمیته‌ای در این استان تشکیل شده که از طریق مدیران مدرسه، دهیاران، خانه‌های بهداشت و دیگر نهادها بتوان دانش‌آموزان ترک تحصیل‌کرده را به مدارس بازگرداند؛ اما مشخص نیست که این کمیته تا چه حد بتواند در اجرای برنامه خود موفق باشد.
طبق آمار، شهرستان صالح‌آباد این استان بیشترین تعداد ترک تحصیل‌کرده را دارد که بیشتر آنها دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه اول هستند. همچنین در مناطق محروم و مرزی این تعداد بیشتر است.
اوضاع در جنوب کشور هم مساعد نیست. عابد نایگونی، فعال اجتماعی در استان سیستان و بلوچستان، با اشاره به ترک تحصیل گسترده در این استان بعد از شیوع کرونا توضیح می‌دهد: «در سال‌های گذشته تعداد زیادی از دانش‌آموزان روستای بزپیران به دلیل نبود فضای آموزشی بعد از اتمام دوره متوسطه اول ترک تحصیل کردند. امسال نیز به دلیل بیماری کرونا شرایط از آنچه که بود برایمان سخت‌تر شد چراکه خوابگاه‌ها را تعطیل کردند. برای رفع این مشکل به اداره آموزش و پرورش مراجعه کردیم که متاسفانه به این موضوع اهمیت چندانی ندادند. برخی از دانش‌آموزان مجبور شدند ترک تحصیل کنند و تعدادی نیز روزانه با کرایه خودرو به عنوان سرویس بیش از 50 کیلومتر رفت‌وآمد کنند و هر روز مجبورند به رغم فقر مالی‌ای که دارند 60 هزار تومان بپردازند.»
محمود حسینی معلمی که بیش از 12 سال است در مناطق عشایری استان خوزستان مشغول تدریس است نیز آماری از ترک تحصیل در بین دانش‌آموزانش می‌دهد: «میانگین دانش‌آموزان من سالانه حدود 40 نفر بود. این رقم حالا نزدیک به 20 نفر شده است و همین رقم به خوبی میزان ترک تحصیل را نشان می‌دهد.»
از سویی کوروش مودت مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان هم به آمار ترک تحصیل در استانش اشاره کرده و گفته بود: «چهار هزار و 500 دانش‌آموز در خوزستان ترک تحصیل کرده‌اند که بیشترین آمار متعلق به دختران است. در سال گذشته تقریباً تعداد 11هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل داشتیم که پنج هزار و 300 نفر آنها شناسایی شده‌اند و از این تعداد بیش از 2700 نفر تحت پوشش قرار گرفته‌اند و بقیه در دسترس ما نیستند.»
در مرکز ایران هم شرایط بهتر نیست. هفتم آذرماه، حسنعلی اصغری مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین درباره آمار ترک تحصیل در این استان گفته بود، 2 هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل در سطح این استان حضور دارند که 1227 نفر در مقطع متوسطه و 773 نفر در دوره ابتدایی هستند. او سپس توضیح داده که 527 نفر از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در مقطع متوسطه باید از پایه ششم به هفتم می‌رفتند و 700 نفر نیز از پایه نهم به دهم، ولی هیچ‌کدام ثبت‌نام نکرده‌اند.
چند روز بعد، احمد اسکندری‌نسب مدیرکل آموزش و پرورش استان کرمان هم از آمار چهار هزار و 510 دانش‌آموزی گفت که ترک تحصیل کرده‌اند: «چهار هزار و 510 دانش‌آموز در مقطع اول متوسطه ترک تحصیل کرده‌اند و سه هزار و 677 نفر از 65 هزار کودک هفت‌ساله برای ثبت‌نام در مقطع اول ابتدایی برای ثبت‌نام مراجعه نکرده‌اند.»
آموزش آنلاین در استان ما در حد شوخی بود
عبید ملک‌رئیسی معلم نقطه مرزی در استان سیستان‌و‌بلوچستان درباره آموزش آنلاین در این استان به اعتمادآنلاین می‌گوید: «از همان ابتدا هم اجرای آموزش مجازی و آنلاین برای ما یک شوخی بود. چطور ممکن است دانش‌آموزان استان ما که برای رسیدن به مدرسه هم با هزاران مشکل مواجه بودند حالا بتوانند با یک موبایل و اینترنت به کلاس درس وصل شوند؟ از همان روزهای نخست من خانه به خانه می‌رفتم تا دانش‌آموزانم از درس عقب نیفتند.»
او با اشاره به میل ترک تحصیل دانش‌آموزان در این استان ادامه می‌دهد: «خیلی از خانواده‌ها دیگر تمایلی به درس خواندن فرزندان‌شان نداشتند. هزینه‌ها بالا رفته بود و ترجیح دادند که دیگر درسی در کار نباشد. البته این اتفاق بیشتر هم برای دانش‌آموزان رخ داد. برخی خانواده‌ها بعد از اصرار من نظرشان عوض می‌شد اما خیلی‌ها هم سر تصمیم جدیدشان می‌ماندند.»
دختران بیشتر مجبور به ترک تحصیل می‌شوند
نکته قابل توجه اینکه نه تنها بر اساس آمار، بلکه به گواه مدیران و معلمان و شرایط اجتماعی، بخش اعظم دانش‌آموزان ترک تحصیلی را دختران تشکیل می‌دهند.
این اتفاق به ویژه در مناطقی که نقش‌های سنتی زن هنوز برجسته است و تحصیل، داشتن شغل، کسب درآمد و حضور اجتماعی فعال زنان به خوبی تعریف نشده بیشتر دیده می‌شود.
ملک‌رئیسی با تایید این مساله توضیح می‌دهد: «کرونا هم که نبود آمار ترک تحصیل دختران بیش از پسران بود. چون هنوز بسیاری از خانواده‌ها تفکر قدیمی دارند. به نظرشان دختر باید خیلی زود ازدواج کند، بچه بیاورد و به کارهای خانه و خانواده برسد. همین که سواد اندکی داشته باشد کافی است و دیگر نیازی به تحصیلات بالاتر نیست. در نتیجه بعد از کرونا هم بیشتر خانواده‌ها دختران‌شان را مجبور به ترک تحصیل کردند.»
آینده آموزش و نیروی انسانی کشور تحت خطر است
شخصیت دانش‌آموز، رویکرد والدین، سبک زندگی، اقتصاد خانوار، وضعیت کمی و کیفی مدارس، محیط اجتماعی، برخوردار یا غیربرخوردار بودن شهر و استان و خانواداه و عقاید اجتماعی از جمله مواردی است که بر آمار ترک تحصیل جوامع مختلف اثر می‌گذارد. این آمار در شرایط پاندمی بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرد و طبق تجربه افزایش می‌یابد. هراسی که از ابتدا وجود داشت و کارشناسان، بارها و بارها نسبت به آن هشدار دادند.
حتی طرح‌های زیادی در ماه‌های اخیر برای تامین ابزار آموزشی جدید مثل موبایل و تبلت در قالب طرح‌های خیرخواهانه اجرا شد، اما کماکان آمار ترک تحصیل بالاست. خطری که آینده آموزش و نیروی انسانی کشور را هدف قرار داده است.
دیدگاه تان را بنویسید