توافق ایران و عربستان به بار نشست

محمدحسین لطف‌الهی- همزمان با از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان سعودی که پیش‌بینی می‌شد شرایط را برای ارتقای همکاری‌های امنیتی و اقتصادی در منطقه فراهم کند، ریاض تصمیم دارد گام‌های نهایی را برای پایان دادن به جنگ یمن بردارد.

براساس گزارش دو خبرگزاری اسپوتنیک و المیادین، عربستان سعودی برای برقراری یک آتش‌بس جدید با حوثی‌های یمن به توافق رسیده و جزییات این توافق را به اطلاع شورای ریاستی یمن که در ریاض حضور دارند، رسانده است.

المیادین روز پنجشنبه 6 آوریل گزارش داد که رشاد العلیمی، رییس شورای ریاستی یمن چهارشنبه شب با خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان در ریاض دیدار کرده و دو طرف آخرین تحولات تلاش‌ها با هدف احیای صلح در یمن از طریق فرآیند سیاسی جامع تحت نظر سازمان ملل که پایان رنج انسانی و برقراری مجدد امنیت و ثبات و توسعه در یمن را تضمین کند، بررسی کرده‌اند.

در این گزارش آمده است که عربستان اعضای شورای ریاستی یمن را فراخوانده و به آنها اعلام کرده است قصد بستن دایمی پرونده جنگ یمن را دارد. المیادین می‌نویسد: «عربستان سعودی رییس و اعضای شورای ریاستی یمن را در سالگرد اعلام این شورا در ریاض احضار کرده و آنها را در جریان آخرین تصمیمات خود درباره بحران این کشور قرار داده است.»

براساس ترجمه فارس، این پایگاه خبری ضمن تاکید بر غیرعلنی بودن این گفت‌وگوها گزارش داد: «خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان در جلسه دیروز خود با رییس و اعضای شورای ریاستی، راه‌حل ریاض برای پایان بحران را برای آنها تشریح کرد‌. المیادین با اعلام این خبر که سفیر عربستان در یمن جزییات مذاکرات ریاض- صنعا و نتایج آن را به اطلاع این شورای رسانده، تصریح کرد: چشم‌انداز عربستان برای راه‌حل، شامل تمدید آتش‌بس موجود در یمن برای یک‌سال دیگر با توافق با دولت صنعاست‌.

تعهدات حوثی ها

عرب‌نیوز درباره جزییات این توافق نوشته است: «مقام‌های دولتی یمن و رسانه‌های محلی اعلام کرده‌اند که حوثی‌ها تمدید 6 ماهه آتش‌بس منقضی‌شده با عربستان سعودی را پذیرفته‌اند، آماده گفت‌وگو درباره تبادل زندانیان هستند و قبول کرده‌اند که در مذاکراتی مستقیم با شورای ریاستی یمن شرکت کنند. در مقابل اجرای این اقدامات، حوثی‌ها قادر خواهند بود حقوق کارکنان مناطق تحت کنترل خود را از عربستان دریافت کنند و ریاض نیز برخی محدودیت‌ها علیه فرودگاه صنعا و بندر حدیده را لغو خواهد کرد.»

به نوشته این پایگاه خبری، حوثی‌ها تعهدات دیگری را هم پذیرفته‌اند؛ از جمله اینکه به زیرساخت‌های نفتی در مناطق تحت کنترل شورای ریاستی یمن حمله نکنند، تمام بزرگراه‌ها در تمامی استان‌های یمن را بازگشایی کنند و به محاصره شهر تعز که در کنترل شورای ریاستی قرار دارد، پایان دهند. آتش‌بس مورد حمایت سازمان ملل متحد در آوریل 2022 اجرایی شد و امیدها به توقف جنگ و حرکت طرف‌های جنگ به سوی صلح را بیشتر کرد اما پس از گذشت 6 ماه از آن زمان، در پی ناکامی عربستان سعودی و حوثی‌های یمن که کنترل مناطق شمالی و صنعا را در دست دارند در دوم اکتبر 2022 این آتش‌بس تمدید نشد و پایان یافت.

توافق در سه فاز

روزنامه الشرق‌الاوسط در گزارشی به نقل از چند منبع آگاه مدعی شده که توافق میان عربستان و حوثی‌ها برای اجرا در سه فاز زمانی طراحی شده است: «فاز اول در یک دوره زمانی 6 ماهه، فاز دوم در یک دوره زمانی سه ماهه و فاز آخر در یک بازه زمانی دو ساله اجرایی خواهد شد.» به نوشته این روزنامه، در مرحله اول آتش‌بس رسما اعلام خواهد شد و کمیته‌ای تشکیل می‌شود تا بر ادغام بانک‌های مرکزی نظارت کند. در ادامه تبادل زندانیان و سایر اقدامات اعتمادساز میان طرفین انجام خواهد شد.

پس از این اقدامات، مذاکرات مستقیم برای مشخص کردن روند چگونگی تبدیل شدن یمن به یک کشور واحد دنبال می‌شود و یک دوره انتقال قدرت آغاز خواهد شد. الشرق‌الاوسط مدعی است که قرار است یک مجموعه اصلاحات اقتصادی با پشتیبانی عربستان سعودی انجام شود.

نتیجه مستقیم احیای روابط ایران و عربستان

رسانه‌های نزدیک به عربستان در تحلیل حصول این توافق آن را یک «چرخش ناگهانی» از سوی حوثی‌ها ارزیابی می‌کنند و مدعی هستند که ناکامی حوثی‌ها در کسب پیروزی نظامی در عملیات‌های اخیر و همچنین توافق ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دیپلماتیک از جمله دلایل پذیرش خواسته‌های ریاض از سوی آنها بوده است.

المصدر آنلاین، یک رسانه یمنی نزدیک به عربستان نوشته است که حوثی‌ها نگران بودند که حمایت ایران را از دست بدهند و از همین رو شرایط عربستان را پذیرفتند: «حوثی‌ها دیگر نمی‌توانستند دستاوردهای قابل توجهی روی زمین داشته باشند و از دست دادن حمایت ایران یک خطر اساسی برای آنها بود.» با این حال نگاهی به اختلافات و موانعی که مانع از حصول توافق میان عربستان و حوثی‌ها می‌شد، نشان می‌دهد که عربستان سعودی طرفی است که در مقایسه با دور قبلی مذاکرات، انعطاف بیشتری را از خود نشان داده است.

یکی از اصلی‌ترین محورهای اختلاف میان حوثی‌ها و شورای ریاستی یمن مساله پرداخت حقوق کارکنان در مناطق تحت کنترل حوثی‌ها بود. در آن زمان، الجزیره نوشته بود که حوثی‌ها و شورای ریاستی یمن در مورد اینکه چه کسانی مستحق دریافت این حقوق‌ها هستند، اختلاف نظر داشتند. شورای ریاستی یمن تاکید داشت که پرداخت‌ها باید صرفا شامل کسانی باشد که پیش از به قدرت رسیدن حوثی‌ها نیز به عنوان کارمند دولت شناخته می‌شدند، اما حوثی‌ها که از دولت خود با عنوان «دولت نجات ملی» یاد می‌کنند، معتقد بودند پرداخت‌ها باید براساس لیستی که از سوی آنها نسبت به سال 2014 به‌روزرسانی شده انجام شود.

عبدالرسول دیوسالار، پژوهشگر موسسه خاورمیانه درباره این توافق می‌نویسد: «یمن جایی است که به نظر می‌رسد اولین ثمرات توافق ایران و عربستان سعودی برای احیای روابط در آنجا پدیدار شده است. آتش‌بس تمدید شده و برای برداشتن گام‌های بعدی برای برقراری ثبات توافق شده است. البته همچنان این تحولات به معنای آن نیست که تهران و ریاض اهرم‌های قدرت خود را کنار می‌گذارند. آنها در حال نقد کردن سرمایه‌گذاری‌های قبلی هستند.»

دینا اسفندیاری، مشاور ارشد گروه بحران در مسائل خاورمیانه نیز حصول توافق میان عربستان و یمن برای تمدید آتش‌بس و طراحی یک مسیر مشخص برای انجام گفت‌وگوهای سیاسی را در صورت صحت، یک «پیروزی واقعی» توصیف می‌کند. سینزیا بیانکو، پژوهشگر شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا هم توافق حاصل‌شده را «گامی ساختاری» در ادامه توافق تهران و ریاض خوانده است.

هیات سعودی - عمانی به صنعا می‌روند

خبرگزاری رویترز روز گذشته در گزارشی اختصاصی نوشت که یک هیات سعودی - عمانی در حال برنامه‌ریزی برای سفر به صنعا، پایتخت یمن در هفته آینده هستند. به نوشته این خبرگزاری، این امیدواری وجود دارد که پیش از فرا رسیدن عید فطر توافق برای پایان دادن به جنگ یمن که بیش از 8 سال از آغاز می‌گذرد، حاصل شود.سازمان ملل متحد روز پنجشنبه تاکید کرد که مردم یمن به یک صلح همه‌جانبه نیاز دارند تا به رنج‌های آنها در نتیجه جنگ هشت‌ساله در کشورشان، پایان دهد.کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در بیانیه‌ای اعلام کرد که هشت سال جنگ، چهار میلیون و ۵۰۰ هزار یمنی را که ۷۴ درصد آنها زن و کودک هستند، مجبور به فرار کرد و باعث افزایش فقر شد، اکنون دوسوم یمنی‌ها زیر خط فقر زندگی می‌کنند.