روباه ترکمنی در آستانه انقراض

اعتمادآنلاین| به گفته شاهدان عینی در سال 95 از 14 لانه کرساک‌های ایران در دشت اینچه فقط چهار لانه فعال بود و سال گذشته این عدد به صفر رسید.

حدود 60 سال بود که دیگر اثری از روباه ترکمنی در ایران نبود اما با پیدا شدن یک لاشه مُرده از این حیوان، کرساک‌ در لیست جانوران در معرض انقراض در ایران قرار گرفت.

روباه ترکمنی که به آن روباه سَردُم سیاه و یا کُرساک می‌گویند نوعی روباه است که در نواحی بیابانی و نیمه بیابانی آسیای میانه زندگی می‌کند و دشت گرگان در ایران تنها زیستگاه این حیوان خجالتی است.

مسئولان حوزه محیط زیست گلستان می‌گویند پس از آن‌که بیش از نیم قرن در منطقه روباه ترکمنی دیده نشده، پیدا کردن چند لانه از این حیوان باعث خوشحالی و امید برای حفظ نسل این گونه شده است.

روباه ترکمنی گونه‌ای نادر در ایران

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان اظهار کرد: شرایط روباه ترکمنی در کشور آنقدر بد شده که به عنوان گونه‌ای نادر در ایران مطرح است و دیدن چند لانه از این جانور باعث خوشحالی است.

محمود شکیبا با اشاره به این‌که کرساک‌ها لابه‌لای تپه ماهورها لانه می‌سازند، افزود: ما تمام زیستگاه‌های روباه ترکمنی را به زمین کشاورزی، دامداری، کارگاه تولیدی و یا کارخانه تبدیل کرده‌ایم و این حیوان جایی برای زیست ندارند.

وی ادامه داد: در سال‌های اخیر وجود روباه ترکمنی مُرده در منطقه گزارش شده است که علت اصلی آن استفاده از طعمه مسموم بوده است؛ همچنین سگ‌های گلّه دشمن اصلی روباه‌ها هستند و کرساک ها را می‌کُشند و این گونه در منطقه امنیت ندارد.

به گفته وی روباه ترکمنی برای ادامه حیات نیاز دارد در سطح وسیعی حرکت کند اما فعالیت‌های انسانی از جمله کشاورزی، چرای گوسفندان و سَم‌پاشی‌ها برای مقابله با ملخ‌های مراکشی محدوده زندگی این جانور و تعداد جوندگان و حشرات را که غذای اصلی کرساک‌هاست را محدود کرده است.

رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان اضافه کرد: گمیشان تا مراوه تپه تنها زیستگاه این حیوان در ایران است و نمی‌توانیم یک منطقه را حفاظت شده اعلام کرده و تعدادی از این روباه‌ها را حفظ کنیم ؛ باید تلاش کنیم از راه آموزش به مردم و توضیح دادن درجه اهمیت حضور این جانور، از روباه ترکمنی حفاظت کنیم.

تاکید بر معرفی نقش اکولوژیکی روباه ترکمنی

برخلاف شکیبا، یکی از مدیران اسبق محیط زیست گلستان معتقد است برای حفظ کرساک‌های باقی مانده چاره‌ای نداریم جز این‌که محل زندگی این تعداد محدود روباه ترکمنی باقی مانده را حفاظت شده اعلام کنیم.

رمضانعلی قائمی اظهار کرد: این گونه (روباه ترکمنی) در بالای هرم غذایی قرار دارد و نقش و اهمیت آن برای حفظ اکوسیستم کشور و حفاظت از سایر گونه‌ها حائز اهمیت است.

وی با تاکید بر این‌که باید محل زندگی این تعداد روباه ترکمنی باقی مانده در دشت گرگان (تنها محل زندگی این گونه در ایران) حفاظت شده اعلام شود، متذکر شد: نه تنها محل زیست کرساک‌ها باید منطقه حفاظت شده اعلام شود بلکه باید نقش اکولوژیکی این گونه بیشتر معرفی شود.

این فعال محیط زیست ادامه داد: روباه ترکمنی گونه حائز اهمیتی برای کشور است و در عین آسیب پذیر بودن در معرض خطر انقراض قرار دارد؛ این گونه در یک گوشه از یک استان کشور زندگی می‌کند و اگر بی‌مبالاتی از سوی محیط زیست و سایر دستگاه‌های مسئول انجام شود همین تعداد انگشت شمار باقی مانده از این گونه را در سال‌های بعد نخواهیم دید.

آخرین تلاش ها برای حفظ روباه ترکمنی

در حالی‌که این پیشکسوت محیط زیست بی‌مبالاتی درخصوص این گونه را جایز نمی‌داند اما یک فعال محیط زیست که در سال‌های اخیر توانسته از تنها بازماندگان روباه ترکمنی در ایران عکس و فیلم تهیه کند از بی‌مهری و نبود حمایت‌ها از این گونه در کشور گلایه دارد و معتقد است اگر خانم «لنی هارت» فعال محیط زیستی کشور هلند که مرکز تحقیقاتی- درمانی فُک خزر را در آشوراده فعال کرده است، حمایت‌ نمی‌کرد دیگر از این گونه در دشت اینچه هم اثری نبود.

سیاوش روشنیان اظهار کرد: نخستین بار سال 1389 در گشت زنی در منطقه اینچه با یک لاشه روباه ترکمنی مواجه شدم و مستندات و عکس‌ها را برای سازمان حفاظت محیط زیست ارسال کردم در شرایطی که در 60 سال گذشته هیچ کرساکی در ایران مشاهده نشده بود.

این عکاس و تیماردار حیات وحش اضافه کرد: مجدد درگشت‌زنی سال 1391 هنگامی که اوج سمپاشی برای مبارزه با ملخ مراکشی در منطقه بود با لاشه یک جفت روباه ترکمنی که بر اثر مسمومیت تلف شده بودند روبرو شدم و بازهم موضوع را به سازمان حفاظت محیط زیست گزارش کردم.

وی با اشاره به این‌که هفت سال برای تحقیق، عکاسی و احیاء نسل روباه ترکمنی در منطقه اینچه وقت گذاشتم، تصریح کرد: از سال 93 با حمایت خانم لنی هارت پایش‌ها ادامه یافت و در نهایت در سال 1395 موفق شدم 14 لانه روباه ترکمنی را مشاهده کنم که چهار لانه فعال بود.

روشنیان با یادآوری این‌که در همان سال فیلمبرداری و عکاسی از این گونه انجام شد، ادامه داد: شاید کار غیرکارشناسی بود اما با حمایت‌های خانم لنی هارت به توله‌ها و مادر غذارسانی کرده و با کمک اهالی بومی و چوپانان مانع آسیب رساندن سگ‌های گله به چهار جفت روباه ترکمنی در منطقه شدم.

وی گفت: آن سال سه لانه روباه ترکمنی دوقلو و یک لانه چهارقلو داشتند و فقط یکی از توله‌ها بر اثر سیل و بارندگی تلف شد و 9 توله در طبیعت رها شدند.

این فعال حوزه محیط زیست بیان کرد: سال گذشته از گمیشان تا مراوه تپه پایش انجام شد اما هچ اثری از لانه فعال در منطقه دیده نشد و اگر از اینچه (تنها زیستگاه این حیوان) غفلت کنیم و این گونه حمایت نشود نمی‌توان امید داشت دیگر در ایران روباه ترکمنی وجود داشته باشد.

زیستگاه روباه ترکمنی هم اکنون فقط دشت اینچه است که با ادامه فعالیت کارخانه‌های صنعتی فعال در آن و غفلت جهاد کشاورزی در ادامه سمپاشی به جای مبارزه بیولوژیک با ملخ مراکشی و چرای دام و همچنین بی‌توجهی سازمان حفاظت محیط زیست دور از ذهن نیست که روباه ترکمنی به جای قرار گرفتن در لیست گونه‌های در معرض انقراض به خاطره‌ها بپیوندد.

منبع: مهر