برای آن‌ها که می‌خواهند محیط‌بان شوند

اعتمادآنلاین| ماه پیش در گردهمایی محیط‌بانان سراسر کشور که در سازمان محیط زیست برگزار شد، عیسی کلانتری - رئیس سازمان محیط زیست - ضمن انتقاد از روند مدیریت در این سازمان در گذشته گفت: "محیط‌بانان افراد جان بر کف و از خودگذشته‌ای هستند اما به دلیل قصور مدیریتی در سازمان محیط زیست محیط‌بانان به شکلی ناقص و بدون داشتن آموزش به پاسگاه‌ها اعزام می‌شوند. در 15 ماه حضورم در سازمان حفاظت محیط زیست متوجه شده‌ام که در «دوره گذشته» محیط‌بانی در «رده رئیس سازمان» مطرح نمی‌شد. این وضعیت مشابه این است که شما برای جایی نوکری کنید اما رئیس‌تان هیچ مسئولیتی نسبت به شما نداشته باشد. شرایط نشان می‌دهد که هیچ اثری از محیط‌بان‌ها در سازمان مرکزی نبوده و دفتر یگان محیط زیست در حد یک زیرزمین بود که بیشتر به انفرادی‌های نیروی انتظامی شباهت داشت."

وی در کنار انتقادات تند از وضعیت رسیدگی به امور رفاهی و آموزشی محیط‌بانان راهکار را در داشتن شبکه حرفه‌ای محیط‌بانی دانست و اظهارکرد: محیط‌بانان مشابه رنجرهای غرب هستند. با این تفاوت که رنجرهای غرب بعد از طی دوره‌های آموزشی وارد خدمت می‌شوند اما اکثر محیط‌بانان بدون آموزش راهی پاسگاه‌های خود می‌شوند و تنها به آموزش حین کار اکتفا می‌شود. واقعیت آن است که در تربیت محیط‌بانان ورزیده و آموزش‌دیده تعلل کرده‌ایم و طبیعی است که تنها آموزش حین خدمت کافی نیست و محیط‌بان باید دوره جامعه‌شناسی، مسائل حقوقی و قضایی، دانش بیولوژیک و ... را ببینند.

با این رویکرد معاونت آموزش و پژوهش و یگان حفاظت سازمان محیط زیست سعی دارند که حداقل برگزاری دوره‌های آموزشی را با جدیت بیشتر دنبال کنند. در همین راستا، در حال حاضر دوره آموزشی بدو خدمت محیط‌بانی برای 103 محیط‌بان از 24 استان کشور در مجتمع آموزشی امام علی کرج در حال برگزاری است که روزدوشنبه (26 آذرماه) با هماهنگی معاونت آموزش و پژوهش سازمان محیط زیست و یگان حفاظت محیط زیست، امکان بازدید از این دوره‌ها برای خبرنگاران محیط زیست فراهم شد. این دوره آموزشی 14 روزه، دارای 23 ماده درسی است که از جمله آنها، نقشه‌خوانی، جهت‌یابی و کار با GPS، قوانین و مقررات محیط زیست، حیات وحش ایران (مهره‌داران)، فنون حفاظت و مدیریت حیات وحش، اطفای حریق در منابع طبیعی، شناخت تنوع و پوشش گیاهی، تبیین جایگاه و مأموریت‌های سازمانی محیط‌بانی، بازرسی اماکن، نفر و خودرو و دستگیری متهمان است.

به گفته ابراهیم زراعی - مسئول برگزاری دوره‌های آموزش‌های محیط‌بانی - از سال 1393 برپایی دوره‌های آموزشی محیط‌بانی شروع شده است و در حال حاضر چهاردهمین دوره آموزشی محیط‌بانان در حال برگزاری است. در سال‌های قبل از 93 دوره آموزشی برای محیط‌بانان برگزار نمی‌شد و محیط‌بانان بدون هر نوع آموزشی وارد خدمت می‌شدند. خوشبختانه از سال 93 دوره‌های آموزشی محیط‌بانان به صورت سیستماتیک اجرا می‌شود که تاثیر خود را در کاهش تعداد شهدای محیط‌بان و برخوردهای فیزیکی بین محیط‌بان و شکارچی گذاشته است.

وی با این توضیح که در سال‌های اخیر برخوردهای شکارچیان متخلف با محیط‌بانان منجر به شهادت و نقص عضو تعدادی از محیط‌بان شده است، می‌گوید: با توجه به اینکه محیط‌بانان ضابطان قضایی هستند، آموزش دفاع شخصی، اسلحه‌شناسی و آموزش به‌کارگیری سلاح از طریق حضور در میدان تیر به عنوان بخشی از مفاد درسی محیط‌بانان در نظر گرفته شده است. افزون بر این در دوره‌های آموزشی محیط‌بانی کلاس‌های درسی دیگری با محتوای شناخت مناطق حفاظت‌شده، شناخت تنوع و پوشش گیاهی ایران، اصول جلب مشارکت جوامع محلی، امداد و نجات، شناخت آلاینده‌های محیط زیست، زندگی و عملیات در طبیعت، اصول گشت‌زنی و تعقیب و گریز، کنترل خشم، بیماری‌های حیات وحش و قوانین و مقررات انتظامی برگزار می‌شود.

زراعی با بیان اینکه در هر دوره حدود 100 نفر از محیط‌بانان از استان‌های مختلف کشور آموزش می‌بینند، می‌گوید: در چند سال گذشته شاهد تاثیرات مثبت دوره‌های آموزش محیط‌بانی هستیم بهطوری که کیفیت کار محیط‌بانان و نوع برخورد آنان تغییر کرده است.

در بازدید از دوره‌های آموزشی بدو خدمت محیط‌بانان، اسکندر امیدی‌نیا - سرپرست معاونت آموزش و پژوهش سازمان محیط زیست- حضور داشت. وی با اشاره به اینکه برگزاری دوره‌های آموزش محیط‌بانی، اساس فعالیت سازمان حفاظت محیط زیست در بستر تاریخ بوده است، می‌گوید: بعد انقلاب 70 دوره آموزشی برای محیط‌بانی برگزار شده است بنابراین برگزاری دوره‌های آموزشی محیط‌بانی یک موضوع تاریخی است و این طور نیست که ابتکار عمل من یا تیم جدید سازمان محیط زیست باشد البته در دوره جدید با چیدمانی که در کادر سازمان محیط زیست انجام شده، تصمیم گرفته شده که از پتانسیل دانشکده محیط زیست برای آموزش محیط‌بانان استفاده شود.

وی ضمن اشاره به سابقه دانشکده محیط زیست و با بیان اینکه این دانشکده از سال 1350 تاسیس شده و رسالت اولیه آن تربیت محیط‌بان است، این طور توضیح می‌دهد که مدیریت 10 درصد عرصه‌های سرزمین ایران برعهده سازمان حفاظت محیط زیست است. دوره‌های آموزش محیط‌بانی هم به منظور پایش، مدیریت و حفاظت از این عرصه‌ها طراحی شده است. دانشکده محیط زیست از ابتدای تاسیس این هدف را پیگیری می‌کرد، اما در دهه 80 بر اثر سیاست‌های کلان اجتماعی غالب در کشور، دانشکده محیط زیست فیگور آکادمیک گرفت و نگاه هیأت علمی در این مجموعه غالب شد و جذب دانشجو انجام گرفت. در نتیجه این فرآیند بعد از مدتی ماهیت دوره‌های دانشکده محیط زیست تغییر کرد و این دانشکده از بدنه سازمان محیط زیست فاصله گرفت.

امیدی‌نیا که علاوه بر سرپرستی معاونت آموزش و پژوهش سازمان محیط زیست، ریاست دانشکده محیط زیست کرج را هم برعهده دارد، با اشاره به تبدیل دانشکده محیط زیست به دانشکده محیط‌بانی می‌گوید: با چیدمان جدید در سازمان حفاطت محیط زیست و تصمیم ریاست و خرد جمعی سازمان به این تشخیص رسید که آموزش محیط‌بانی را به شکل مدرن و با مفاد آموزشی به‌روز پیگیری کنیم. در مفاد آموزشی محیط‌بانان که کلیات آن هم تدوین شده به جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، حقوق عمومی و حقوق بین‌الملل، شناخت کنواسیون‌ها و ... پرداخته شده است.

وی در پایان با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزش محیط‌بانی می‌گوید: نیاز است که سازمان حفاظت محیط زیست برای آموزش‌های محیط‌بانی مکانی را در اختیار داشته باشد و امیدواریم که در آینده این فضا به عنوان فیلد محیط بانی ایجاد شود تا بتوانیم به طور مستمر آموزش‌های محیط‌بانی را ارایه دهیم.

در حال حاضر 3200 محیط‌بان در سراسر کشور فعال هستند که علاوه بر مشکلات معیشتی و رفاهی، در زمینه مسائل حقوقی قضایی و به‌کارگیری سلاح دچار چالش‌هایی هستند.

منبع: ایسنا