ایران رتبه چهارم فرار مغزها را دارد/ چرا ایرانیان مهاجرت می‌کنند؟
عضو هیات علمی موسسه مطالعات مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور می‌گوید: برخلاف باور عموم، ایران بالاترین رتبه فرار مغزها در جهان را ندارد، آمارهای موجود نشان می‌دهد کشور پس از هند، فیلیپین و آمریکا- کانادا، رتبه چهارم را در فرار مغزها دارد.
اعتمادآنلاین| بهرام صلواتی در نشست مهاجرت، تمنای رفتن در دانشکده فنی دانشگاه تهران عنوان کرد: در سال 2018، تعداد دانشجویان مهاجر از ایران 12 هزار و 700 نفر اعلام شده که از این میان رتبه 12 را میان دانشجویان خارجی آمریکا دارا هستیم. او در ادامه از نگرانی ماندگاری دانشجویان سخن گفت و افزود: ایران کشوری است که نرخ ماندگاری بالاتری در مقصد نسبت به کشورهای هند و چین دارد. 90 درصد دانشجویان ایرانی پس از اتمام تحصیل در آمریکا می‌مانند.
صلواتی با تاکید بر اینکه، وضعیت مهاجرت دانشجویان و نخبگان ایرانی آنگونه که در اذهان عمومی منفی و با رتبه‌های بالا به نظر می‌رسد، نیست، تصریح کرد: در حال حاضر سهم مهاجرت دانشجویان در ایران نسبت به افزایش جمعیت آن‌ها، شیب نزولی یافته است و از 2 درصد جمعیت دانشجویان مهاجر در دهه‌های 90 میلادی به یک درصد در سال 2016 رسیده است. او در باره آمار جهانی مهاجرت گفت: در یکی دو سال اخیر آمار مهاجران جهان به 260 میلیون رسیده است و از هر 30 نفر یک نفر در دنیا مهاجر است. جمعیت مهاجران دنیا با سرعت بالایی در حال افزایش است. این تنها مختص ایران نیست و در دنیا هیچ کشوری تنها گیرنده و تنها فرستنده ندارد.
او در ادامه با اشاره به نبود آمارهای دقیق و رسمی در باره مهاجرت ایرانیان افزود: در مجموع 5 تا 6 میلیون دانشجوی مهاجر در دنیا داریم که با احتساب دانشجویانی که آنلاین در حال تحصیل هستند، 13 تا 14 میلیون مهاجر دانشجو در جهان داریم. این پژوهشگر پژوهشکده سیاست گذاری علم و فناوری دانشگاه شریف ادامه داد: بیشتر مهاجران در مقطع تحصیلات تکمیلی هستند. 42 درصد مهاجران دانشجو، کارشناسی ارشد و 9 درصد در مقطع دکتری مشغول به تحصیل اند. در خاورمیانه، اما مهاجران دانشجو بیشتر در مقطع کارشناسی تحصیل می‌کنند.
صلواتی در باره پراکندگی دانشجویان مهاجر در جهان گفت: چین با جمعیت حدود 2 میلیارد نفری، 700 هزار دانشجوی مهاجر دارد. آمریکا نیز با کاهش سهم در سال‌های اخیر سهم 23 درصدی دانشجویان مهاجر دارد. ایران نیز با 51 تا 53 هزار دانشجوی مهاجر میان کشورهای جهان در رتبه دهم و یازدهم قرار دارد. او عنوان کرد: از میان هر دو دانشجوی مهاجر در آمریکا یک موقعیت شغلی آکادمیک برای این کشورها ایجاد می‌شود. از این رو دانشجویان مهاجر بین المللی در آمریکا که به حدود یک میلیون نفر می‌رسند، حدود 500 هزار شغل دانشگاهی برای این کشور ایجاد می‌کنند. حدود 26 میلیارد دلار در سال گردش مالی این بازار جذب دانشجو است. طرح‌های ضد مهاجرتی دونالد ترامپ، آمریکا را از مقصد مهاجرت خارج کرده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه بیشترین مهاجران ایران به آمریکای شمالی، اروپایی غربی و اقیانوسیه می‌روند، گفت: طبق آمار رسمی، ایران حدود یک و نیم میلیون مهاجر در دنیا دارد و حدود سه میلیون مهاجر رسمی از افغاستان و عراق پذیرفته است. در حالی که در آمار غیررسمی صحبت از 7 و 8 میلیون مهاجر ایرانی در جهان است. صلواتی بر اساس آمارها می‌گوید: ایران رتبه 31 در کشورهای مهاجرفرست داشته و سالانه 30 تا 40 هزار مهاجر به سراسر دنیا می‌فرستد.
این عضو موسسه مطالعات جمعیتی با تاکید بر نادرست بودن این احساس که همه می‌روند و ما جامانده ایم، گفت: پیش از انقلاب بالاترین جمعیت دانشجو در آمریکا را داشتیم که این روند تا سال‌های اخیر کاهش نزولی داشت، اما در چند سال گذشته با شیب ملایمی افزایش یافت.
چرا ایرانیان مهاجرت می‌کنند؟
صلواتی در ادامه نشست به نتایج پژوهشی میان 425 مهاجر ایرانی اشاره کرد و گفت: 75 درصد از پاسخ دهندگان به دلیل انگیزه‌های تحصیلی و پژوهشی برای تحصیل در مقطع دکتری از کشور خارج شده اند که بیشترین آنان از میان رشته‌های فنی بودند. این پژوهشگر حوزه مهاجرت در باره دلایل رفتن گفت: یکی از اصلی‌ترین دلایل مهاجرت، سد بزرگ کنکور برای ورود به دانشگاه و کیفیت دوره‌های تحصیلی است. به گفته او، وضعیت شغلی، نبود فرصت‌های شغلی، سطح حقوق و دستمزد نیز انگیزه بعدی مهاجرت میان ایرانیان است.
او به پدیده جالبی که در میان مهاجران جهان مختص ایرانیان است، اشاره و عنوان کرد: 75 درصد مهاجران در پاسخ به اینکه آیا پیش از خروج از ایران شاغل بوده اید؟ گزینه بله را انتخاب کردند و جالب اینکه حدود 50 درصد از آنان دارای مشاغلی با قراردادهای ثابت و سالیانه بودند. صلواتی می‌گوید: پاسخ دهندگان به این پرسش که اگر دانشگاه‌های بین المللی در داخل ایران امکان فعالیت داشته باشند، می‌مانید؟ جواب خیر دادند و به این پرسش که اگر پیش از مهاجرت دارای شغل مناسبی بودید باز هم مهاجرت می‌کردید؟ بله گفتند.او دلیل چنین پاسخ‌هایی را میل به تجربه زندگی در خارج از کشور و میل به داشتن مدرک تحصیلی خارجی عنوان کرد و از افزایش تمایل به مهاجرت میان ایرانیان خبر داد.
این استاد دانشگاه در ادامه از دلایل بازگشت برخی مهاجران ایرانی به دلیل پیوندهای عاطفی و خانوادگی، انتقال دانش و فناوری و علاقه به پیشرفت کشور گفت.بنا بر آمار صلواتی، در پنج سال گذشته، 125 دانش آموخته از 20 دانشگاه برتر جهان به کشور بازگشته اند و طرح‌های حمایتی خوبی از آن‌ها صورت گرفته است.
آرزومندی، عامل اجتماعی مهاجرت
مهرداد عربستانی عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در ادامه نشست به دلایل جامعه شناختی مهاجرت میان ایرانیان پرداخت.به گفته او، تمنا و تمایل به مهاجرت ذهنیتی یک واقعیت اجتماعی است و شامل حالات درونی و تخیل مردم نیست. تمایل به مهاجرت یک نشانه گاه از اوضاع کشور است. این استاد دانشگاه می‌گوید: ایران در میان بیش از 100 کشور، چهارمین رتبه را در ثبت نام لاتاری آمریکا دارد. عربستانی در ادامه به بالا بودن تجربه خشم در میان ایرانیان اشاره کرد و گفت: این وضعیت به مسائلی، چون ناامنی و فقر مربوط نمی‌شود. او سخنان خود را با این جمله ادامه داد که چرا همه به ترک کشور تمایل دارند؟ تحصیل از نخستین دلایل تمایل خروج از کشور است. در مراحل بعدی نیز دشواری راه اندازی کسب و کار در ایران، انتخاب سبک زندگی، آزادی و ... از دلایل مهاجرت بیان می‌شود.
او با اشاره به اینکه تحقق نیافتن آرزومندی میان مردم، عمده دلیل مهاجرت آنان به خارج از مرزهای جغرافیایی است، تصریح کرد: اگر کسی در برنامه ریزی آینده خود احساس کند که آروزهایش محقق نمی‌شود، به فراتر از مرزها می‌رود. مردم جامعه ایران آرزوهای خود را محقق یافته نمی‌بینند. این استاد انسان شناسی با اشاره به اینکه دلایل متعدد در کنار هم باعث مهاجرت افراد شده و تنها یک دلیل عامل مهاجرت نیست، اظهار کرد: جایگاه افراد در موقعیت سیاسی و اقتصادی ساختار جامعه، ذهنیات وی را شکل می‌دهد. در صورتی که این ذهنیت نسبت به جایگاه‌ها منفی شده و فرد خود را در این جایگاه‌ها نبیند، به فکر عبور از مرزها می‌افتد.
عربستان با اشاره به اینکه امید در ایران اندک است و نظام اجتماعی ایران، قادر به تولید امید نیست، گفت: اقتصاد امید با وضعیت ذهنیت سیاسی به معنای دسترسی به قدرت و سرمایه‌های مختلف اجتماعی رابطه تنگاتنگ دارد. وقتی امید وجود داشته و دسترسی به تمناها ممکن باشد افراد به دنبال یافتن جایی دیگر برای تحقق آرزوها نخواهند بود. اما اگر قواعد سختی داشته باشیم که نگذارد تمناهایی، چون کرامت انسانی، بهره مندی اقتصادی، حق معیشت، آزادی انتخاب و ... نادیده انگاشته و انکار شود به طور ناخودآگاه به دنبال فرار از سیستم هستیم.
این عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در پایان افزود: اقتصاد امید زمانی آسیب می‌بیند که خواسته‌های فرد نادیده گرفته شود.
منبع: ایرنا
دیدگاه تان را بنویسید