دلایل عمده کاهش تراز آب دریای خزر چیست؟

اعتمادآنلاین| میراندا مهدوی: نشست تخصصی موسسه تحقیقات آب با محوریت انتقال آب از دریای خزر چهارشنبه 8 اسفند 97 در موسسه تحقیقات آب برگزار شد.

در این نشست که با حضور محمد رهبری، مجری سابق طرح مطالعات نمک‌زدایی و انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی، عزیز عابسی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، معصومه بنی‌هاشمی رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات دریای خزر، صدیقه ترابی مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان و آبفای وزارت نیرو و همچنین وحید چگینی رئیس پرورش ماهی در دریا سازمان شیلات حضور داشتند، چالشها و پیامدهای انتقال آب دریای خزر به سمنان مورد بررسی قرار گرفت.

معصومه بنی‌هاشمی رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات دریای خزر از این دریا عنوان بزرگترین آبگیر بسته جهان یاد کرد و گفت: دریای خزر به عنوان بزرگترین آبگیر بسته دنیا گرچه دریاچه شناخته می‌شود ولی ویژگی‌های یک دریا را دارد و در حاشیه این دریا 5 کشور قرار دارند که از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود. که از این سواحل حدود 865 کیلومتر به سواحل ایران اختصاص دارد.

او ادامه داد: از ویژگی این دریا میتوان به شوری بسیار کم آب دریای خزر اشاره کرد، همچنین این دریا داریا حدود 6 درصد گاز و 4 درصد منابع نفتی دنیا را داراست، که حائز اهمیت است.

بنی هاشمی با بیان اینکه خصوصیات مورفومتری دریا سبب تقسیم آن از نظر طبیعی به سه بخش شمالی، میانی و جنوبی شده است و هریک دارای ویژگی هندسی خاصی است. گفتنی است که بخش جنوبی که بیشترین عمق را داراست و به کودال جنوبی موسوم است و در سواحل مشرف به ایران قرار گرفته است؛ میانگین عمق آن 300 متر و حداکثر عمق آن 1025 متر است.

بنی هاشمی با بیان اینکه حوزه آبریز دریای خزر حدود 174 کیلومتر مربع وسعت دارد ، گفت: از مهمترین عوامل ورودی آب به دریا، آبدهی رودخانه‌ها، بارش بر پهنه آبی دریا و جریان آب زیرزمینی است و از مولفه های خروجی و هدر رفت آب می توان به تبخیر از سطح دریا و جریان آب دریای خزر به خلیج قره‌بغاز است.

وی افزود: با توجه به برسی های به عمل امده طی سالهای 1837 که اولین ایستگاه تراز سنجی دریا خزر در ایستگاه باکو احداث شد تا سال 1930 یعنی در حدود 100 سال تراز دریاچه خزر حدود 1 متر نوسان داشته است این در حالی است که در سال 1930تا 1941 تراز آب دریا کاهش حدود 13 سانتی را در پی داشته است که این دوره مصادف بود با افزیش فعالیت‌های سد سازی و تامین انرژی بر روی رودخانه ولگا و این روند تا سال 1997 که تراز آب در پایین‌ترین میزان خود در طول 500 سال گذشته خود رسیده بود،ادامه داشت.

بنی هاشمی با بیان اینکه بعد از آن روند افزایشی تراز آب خزر شروع شده است، گفت: بعد از سال 1941 تعداد 14 سد بزرگ بر روی ولگا به بهره برداری رسید و امکان ورود آب به خزر فراهم شد.

رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات دریای خزر افزود: از سال 1977 تا 1995 معادل (1374 شمسی) است دریای خزر 2.5 متر افزایش تراز داشته است. با توجه به اینکه عمده ساخت و سازساحلی در این مقطع صورت گرفته است این در حالیست که به دلیل عدم شناخت از تراز پایدار دریا خسارات زیادی در این رابطه متحمل شدیم.

او اضافه کرد: بعد از سال 1374 تا حال حاضر حدود 130 سانتی متر تراز آب دریای خزر کاهش یافته است.

رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات دریای خزر در رابطه با دلایل عمده کاهش تراز آب این دریا در دوره اخیر گفت: کاهش آب دهی رودخانه‌ها به ویژه رودخانه ولگا و افزایش سطح دمای آب در پتانسیل تبخیر دریای خزر تاثیر اصلی را دارند.

بنی هاشمی با اشاره به مطالعاتی که جهت برداشت آب در بخش جنوب شرقی دریای خزر و در مجاورت خلیج گرگان صورت گرفته است،به عارضه‌های موجود در این منطقه پرداخت و بیان کرد: سواحل این منطقه مانند منطقه حفاظت شده میان کاله ، بندر امیرآباد که بزرگترین بندر شمال کشور است، نیروگاه نکا و همچنین منطقه گهرباران از نظر میزان انرژیدر سطح بسیار پایینی قرار دارد و همچنین بخش گهربان بسیار مستعد رسوب گذاری است.

رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات دریای خزر با اشاره به وضعیت هیدرو دینامیکی دریای خزر معظلی که در حال حاضر برای کاربریفعلی این مناطق وجود دارد و نیروگاه نکا نیز با ان مواجهه است این است که با احداث اسکله های کشتی سازی باعث اختلال در وضعیت خروج آب گرم نیروگاه شده استو موجب بالا رفتن دمای آن شده است که این مساله برای هر کاربری که در این منطقه احداث شود موانعی را ایجاد کند. بنابراین در رابطه با انتقال آب از دریای خزر برسی این موارد ضروری است.