سیل ایران پیامد گرمایش جهانی است/ پیش‌بینی بارش‌های سنگین برای ایران در دهه‌های آینده

اعتمادآنلاین| ‌ ایمان بابائیان با اشاره به اینکه در مطالعات اقلیم باید اطلاعات دوره‌های بلندمدت (حداقل 30 سال) در نظر گرفته و تحلیل شود،اظهارکرد: در 30 سال گذشته، ایران شش درصد کاهش بارش و 0.9 درجه سلسیوس افزایش دما داشته است.

مقایسه بارش 60 سال گذشته ایران

وی با بیان این نکته که سال گذشته روی داده‌های هواشناسی ایران در دوره 60 ساله مطالعه‌ای انجام شد، گفت: اگر دوره 60 ساله را به دو دوره 30 ساله 1337 تا 1366 و 1367 تا 1396 تقسیم و این دو دوره را با هم مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که میانگین بارش ایران در 30 سال اول (1337 تا 1366) حدود 250 میلیمتر و در دوره 30 ساله دوم (1367 تا 1396) 235 میلیمتر بود بنابراین میزان بارش ایران در 30 سال اخیر نسبت به 30 سال قبل‌تر از آن، 15 میلیمتر یعنی شش درصد کاهش یافته است.

سرپرست پژوهشکده اقلیم شناسی مشهد با اشاره به اینکه در دهه آخر دوره دوم یعنی سال‌های 1387 تا 1396 میانگین بارش ایران 210 میلیمتر بود، تصریح کرد: اگر تنها دهه آخر دوره 30 ساله دوم را با دوره 30 ساله اول مقایسه کنیم، می‌بینیم که میزان بارش‌ها نسبت به دوره اول با کاهش 40 میلیمتری (15 درصد) مواجه بود.

این اقلیم‌شناس با تاکید بر اینکه از نظر سازمان هواشناسی جهانی، مطالعات اقلیمی باید در یک دوره نرمال یعنی 30 سال انجام شود، گفت: با توجه به این استاندارد جهانی، با اطلاعات هواشناسی یک دهه نمی‌توان در مورد شرایط اقلیمی و بلندمدت کشور اظهار نظر کرد بنابراین حتی اگر بارش یک دهه گذشته را با 30 سال قبل از آن مقایسه کنیم، نمی‌توانیم نتایج آن را محور تصمیم‌گیری قرار دهیم یعنی میانگین بارش نرمال کشور همان 235 میلیمتر است نه 210 میلیمتر دهه اخیر. در واقع 10 سال زمان کافی برای نرمال تلقی کردن میانگین بارش کشور نیست.

تغییرات دمایی ایران در 30 سال گذشته

بابائیان در ادامه با تاکید بر اینکه بارش تنها عامل تعیین کننده شرایط اقلیمی نیست، گفت: دما نیز در رقم زدن شرایط اقلیمی به‌ویژه در ایجاد خشکسالی نقش مهمی ایفا می‌کند. برای مثال ممکن است طی دو سال میزان بارش یکی باشد اما دما در یکی از این سال‌ها بیشتر باشد که در این صورت به دلیل تبخیر و تعرق بیشتر، نیاز آبی محیط بیشتر می‌شود. به همین علت خشکسالی بیشتر خودش را نشان می‌دهد.

وی ضمن تشریح وضعیت دمایی کشور در 60 سال گذشته ایران اظهارکرد: میانگین دمای 30 ساله اخیر (1367 تا 1396) نسبت به دوره 30 ساله قبل از آن (1337 تا 1366) 0.9 درجه سلسیوس گرم‌تر شد همچنین در 10 سال گذشته در قیاس با دوره 30 ساله ابتدایی (1337 تا 1366) دمای کشور 1.3 درجه سلسیوس بیشتر شد. افزون بر این آهنگ گرمایش کشور، در یک دهه گذشته نسبت به دو دهه قبل از آن (1367 تا 1388) صعودی بوده است.

از افزایش دمای ایران اطمینان داریم / هشدار افزایش رخدادهای حدی

این اقلیم‌شناس همچنین با تاکید بر اینکه با روند گرمایش جهانی حتی اگر میزان بارش کشور کاهش نیابد، باز هم به دلیل افزایش دما روند خشکسالی و تغییر اقلیم ادامه‌دار خواهد بود، تصریح کرد: عدم قطعیت در «افزایش دما» کمتر از «کاهش بارش‌» است، یعنی مطمئنیم که دما در حال بیشتر شدن است و شاهدیم که روند افزایش دما کاملاً معنادار است اما از آنجا که تغییرپذیری بارش خیلی بیشتر از دما است، در مورد بارش با قطعیت کمتری می‌توانیم اظهار نظر کنیم اما چون دما روند افزایشی نسبتاً ثابتی دارد، می‌توان نسبت به افزایش رخدادهای حدی (مثل بارش‌های سیل‌آسای اخیر ایران) هشدار داد.

پاسخ اقلیم کشورهای مختلف به گرمایش جهانی چیست؟

سرپرست پژوهشکده اقلیم‌شناسی مشهد در ادامه گفت: بر اساس مدل‌های ارائه شده از سوی هیات بین الدول تغییر اقلیم (IPCC)، پاسخ اقلیم کشورهای آسیا به‌ویژه غرب آسیا به پدیده گرمایش جهانی، «کاهش بارش» است اما در شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا افزایش بارش معنادار و بارش حدی (سنگین و سیل‌آسا) در نتیجه افزایش دمای زمین پیش‌بینی شده است.

به گفته این متخصص حوزه هواشناسی و اقلیم‌شناسی، اگر دمای کره زمین افزایش یابد، بارش‌ها در ایران کم و پیش‌بینی می‌شود در کشورهای واقع در غرب کشورمان شامل عراق، اردن کاهش بارش شدیدتر از ایران باشد البته پاسخ استان‌های جنوب ایران که نزدیک پهنه‌های اقیانوس هند هستند مثل استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان همچنین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و دریای عمان به گرمایش جهانی، بارش‌های نرمال تا قدری بیش از نرمال است. با این تفاوت خیلی مهم که قطعاً رفتار بارش این مناطق به سوی بارش‌های سنگین پیش خواهد رفت. به نظر می‌رسد تعداد روزهای همراه با بارش در این نقاط کم اما سیل‌آسا شود.

مشخصه بارز اقلیم آینده ایران چیست؟

وی همچنین با اشاره به افزایش رویدادهای حدی بر اثر افزایش دمای زمین اظهارکرد: از اینکه بارش‌ها به سمت بارش‌های حدی حرکت می‌کند، اطمینان وجود دارد و این رویدادهای حدی رفتاری است که «مشخصه بارز اقلیم آینده ایران» به‌ویژه در نواحی جنوب کشور خواهد بود. مطمئن هستیم که در آینده نوع بارش‌های ایران به شکل حدی و سیل آسا خواهد بود ولی در مجموع تاثیری بر افزایش بارش ایران نخواهد داشت و عمده بارش‌ها در انتهای فصل هر سال رخ می‌دهد.

بابائیان با بیان اینکه تنها راه مقابله با این تغییر اقلیم و عوارض ناشی از آن، جلوگیری از تولید گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساز به ویژه دی‌اکسیدکربن است، گفت: انسان رفتار غیرنرمال با اقلیم و محیط طبیعی داشته و طبیعی است که پاسخ اقلیم به این رفتار متناسب با آن وغیرطبیعی باشد، مانند همین بارش‌های غیرطبیعی اخیر. با ادامه وضعیت فعلی گرمایش جهانی حتی پاسخ‌های شدیدتری را در دهه‌های آینده دریافت خواهیم کرد که نیازمند برنامه‌ریزی برای سازگاری با تبعات سوء آنها هستیم.

بارش‌های سیل‌آسا تاثیر کمی بر تغذیه منابع آب زیرزمینی دارند

این عضو هیات علمی پژوهشکده اقلیم‌شناسی مشهد در ادامه با تاکید بر اینکه بارش‌های سیل‌آسای اخیر درایران بارش مطلوب محیط طبیعی کشور ما نیست، گفت: بهتر است به جای کلمه بارش از بارش‌های سیل آسا یا سیل استفاده کنیم. بارش زمانی موثر است که تدریجی و دارای توزیع زمانی و مکانی مناسب و به تناسب فصل و منطقه به شکل برف باشد تا بتواند منابع آبی زیرزمینی را تقویت کند. بارش‌های اخیر ایران چنین خصیصه‌ای را نداشتند.