باغ وحش به سود حیوانات است یا به ضررشان؟

اعتمادآنلاین| باغ‌ وحش تهران طی سال گذشته موفق شد کاندیدای عضویت در اتحادیه باغ‌ وحش‌های اروپا شود و از سوی دیگر با همکاری این اتحادیه برنامه احیای پلنگ و شیر ایرانی را در باغ‌ وحش تهران اجرایی کند.

در این راستا اواخر سال گذشته یک پلنگ نر ایرانی از باغ‌ وحش کشور پرتغال به ایران منتقل شد تا برنامه احیای نسل پلنگ ایرانی روی آن اجرایی شود. در حال حاضر نیز پلنگ ماده این باغ وحش باردار است. پس از آن، باغ وحش تهران یک شیر نر ایرانی از باغ وحش انگلستان به کشور منتقل کرد تا زیر نظر اتحادیه باغ وحش‌های اروپا، برای آن نیز برنامه احیای نسل را اجرایی کند. جفت ماده این شیر طی چند روز آینده به کشور منتقل می‌شود اما در این بین مدافعان حقوق حیوانات با انتقاد از این اقدام باغ‌ وحش تهران به این نکته اشاره می‌کنند که چرا وقتی زیستگاه حیوانی از جمله شیر در کشور نابود شده است و امکان بازگرداندن آن به طبیعت وجود ندارد، این گونه را در اسارت تکثیر می‌کنیم همچنین به اعتقاد این گروه بهتر است که هزینه تکثیر در اسارت را صرف حفاظت از گونه‌هایی کنیم که هنوز در طبیعت باقی مانده‌اند.

سپهر سلیمی مدافع حقوق حیوانات ضمن انتقاد از این اقدام باغ‌ وحش تهران به ایسنا می‌گوید: احیای شیر و یا هر گونه منقرض شده دیگری در اسارت شوخی است چرا که مهمترین موضوع برای بقای گونه وجود زیستگاه است. اگر زیستگاه حیوانی مانند شیر، پلنگ و یوزپلنگ از بین رفته باشد آن گونه در نهایت منقرض می‌شود.

احیای نسل در باغ وحش‌ها بی‌معنی است

این مدافع حقوق حیوانات در ادامه به این نکته اشاره می‌کند که اگر قرار است حیوان رو به انقراضی را برای نگهداری در باغ‌ وحش‌ها تکثیر کنیم نباید برای آن از عبارت احیای نسل استفاده کنیم چرا که احیای نسل هنگامی اتفاق می‌افتد که گونه‌ای در محل زیستگاه اصلی خود و بدون آنکه نیازی به انسان داشته باشد به حیات خود ادامه دهد بنابراین احیای نسل در باغ‌ وحش‌ها بی‌معنی است و باید به آن «زاد و ولد در باغ‌ وحش‌ها» گفت.

زاد و ولد در باغ‌ وحش‌ها به معنای احیای نسل نیست چرا که احیای نسل زمانی اتفاق می‌افتد که گونه‌ای در محل زیستگاه اصلی خود و بدون آنکه نیازی به انسان داشته باشد به حیات خود ادامه دهد.

باغ‌ وحش تهران طی سالیان گذشته سابقه خوبی در نگهداری و تکثیر حیات‌ وحش نداشت. چندین سال گذشته در این باغ‌ وحش 14 شیر آفریقایی به دلیل تغذیه نامناسب جان خود را از دست دادند و ببرهایی که برای احیای نسل از روسیه به کشور منتقل شدند، سرنوشت غم انگیزی داشتند. سلیمی نیز به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی در کشور زیستگاه شیر ایرانی نابود شده است برای چه باید آن را تکثیر کنیم؟ تکثیر آن‌ها فقط منافع باغ‌ وحش‌ها را تامین می‌کند.

انتقال گونه‌های در معرض خطر و یا انقراض یافته به کشور، زیر نظر اتحادیه باغ‌ وحش‌های اروپا اتفاق می‌افتد؛ اتحادیه‌ای که به باغ وحش تهران پنج سال زمان داده است تا تمامی جایگاه‌های حیات‌وحش را به‌طور کامل استاندارد کند تا بتواند به عضویت این اتحادیه درآید اما مدافعان حقوق حیوانات معتقدند که پسوند اروپایی این اتحادیه به معنای آن نیست که هیچ تخلفی در آن صورت نمی‌گیرد.

اتحادیه باغ‌ وحش‌های اروپا یکی از بدنام‌ترین موسسات در زمینه حقوق حیوانات

سلیمی در این‌باره توضیح می‌دهد: اتحادیه باغ‌ وحش‌های اروپا یکی از بدنام‌ترین موسسات در زمینه حقوق حیوانات است و به گفته یکی از مدیران همین اتحادیه، سالانه حدود 3000 تا 5000 حیوان زنده سالم به دلایل سوء مدیریتی در باغ‌ وحش‌ها کشته می‌شوند.

وی در ادامه به وضعیت نامطلوب باغ وحش‌های ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: نگهداری از حیوانات در شرایط نامساعد اسارت، بیماری‌های روانی و افسردگی را برای آن‌ها در پی دارد همچنین باغ‌ وحش‌ها یکی از مراکز خرید و فروش حیوانات به ویژه در کشور ما هستند چرا که ورودی و خروجی حیوانات در آن‌ها مشخص نیست.

البته این فعال حقوق حیوانات منکر کارکرد باغ‌ وحش‌ها نیست و معتقد است که یکی از مهمترین کارکرد باغ‌ وحش‌ها نگهداری از حیوانات آسیب‌ دیده‌ای است که دیگر نمی‌توانند به طبیعت بازگردند اما باغ وحش‌ها حق تکثیر این حیوانات، برای منافع خود را ندارند.

سلیمی تاکید می‌کند که اگر باغ‌ وحش‌ها را به باغ‌ وحش‌های خوب و بد تفکیک کنیم سبب می‌شود که گونه‌های بیشتری به باغ‌ وحش‌ها منتقل شوند و عذاب بکشند بنابراین از دید حامیان حیوانات باغ‌ وحش خوب، باغ‌ وحشی است که تعطیل شده باشد.

اما در این بین برخی معتقدند که کارکرد باغ‌ وحش‌ها چیزی بیشتر از مراقبت و نگهداری از حیوانات آسیب دیده است. ایمان معماریان - دامپزشک باغ‌ وحش تهران- به ایسنا می‌گوید: باغ‌ وحش‌ها باید با اهداف فرهنگ‌سازی، آموزش و حفاظت از حیات‌ وحش اداره شوند.

علوم مرتبط با حیات‌ وحش در باغ‌ وحش‌ها گسترش می‌یابد

به اعتقاد او باغ‌ وحش‌های استاندارد یکی از مهمترین پایه‌های حفاظت از حیات‌ وحش هستند چرا که می‌توان از طریق آن‌ها به افراد مختلف یاد داد که حیات‌ وحش چیست و چرا وجود آن‌ها مفید است و چگونه باید آن‌ها حفاظت کنیم همچنین بسیاری از علوم مرتبط با حیات‌ وحش مانند دامپزشکی و رفتارشناسی حیوانات در باغ‌ وحش‌ها گسترش می‌یابد تا دامپزشکان از این طریق بتوانند بیماری‌های حیوانات را در طبیعت کنترل کنند. از سوی دیگر مردم با مشاهده شیر ایرانی در باغ‌ وحش تهران و انقراض آن در طبیعت به فکر فرو می‌روند که چه طور گذشتگان ما این گونه از حیات‌ وحش که نماد کشور بود را در طبیعت نابود کردند و ما امروزه برای حفظ گونه‌های باقی مانده چه کارهایی باید انجام دهیم.

گفته می‌شود که در حال حاضر 80 درصد جایگاه‌های حیات‌ وحش در باغ‌ وحش تهران استاندارد است و طی پنج سال آینده باید تمام ایرادهای موجود در این باغ‌ وحش رفع شود تا به عضویت دائمی اتحادیه باغ‌ وحش‌های اروپا درآید، اما آیا حیوانات در جایگاه‌های استاندارد باغ وحش‌ها خوشحال‌تر هستند یا در طبیعت؟

جایگاه هیرمان، شیر نر ایرانی باغ وحش تهران

معماریان در این‌باره توضیح می‌دهد: هیچ باغ وحشی اجازه ندارد که حیوانی را بدون دلیل از طبیعت جدا کند. تمام حیوانات باغ‌ وحش در همین فضا برای اهداف مختلفی تکثیر می‌شوند. انسان‌ها خیلی اوقات خود را جای حیوانات در قفس می‌گذارند و به این نتیجه می‌رسند که این حیوان در قفس زندانی است و حال خوبی ندارد، در حالی‌که باید به این نکته توجه کنیم که حیوانات نیازهای مختلفی دارند که تمام آن‌ها را می‌توان در جایگاه‌های استاندارد برایشان تامین کرد. اسارت و زندانی واژه‌های انسانی است و مقایسه انسانی که نیاز به آزادی دارد با حیوانات کاری اشتباه است.

چندی پیش کلیپی در فضای مجازی منتشر شده بود که روان پریشی حیوانات در قفس را نشان می‌داد. دامپزشک باغ‌ وحش ارم در این‌باره توضیح می‌دهد: باغ وحش بد، بد است و قطعا حیوانات در آن شرایط خوبی ندارند. هنگامی‌که جایگاه‌های حیات وحش غنی‌سازی و استانداردهای آن رعایت نمی‌شود، سطح استرس حیوانات بالا می‌رود. برای مثال بعضی از حیوانات نیاز دارند که در گروه نگهداری شوند، برخی دیگر نیز ترجیح می‌دهند که قلمرو خود را داشته باشند. گونه‌ای مثل پلنگ نیاز به فضایی برای قایم شدن و جایگاه بلندی برای خوابیدن دارد. در حال حاضر تمام باغ‌ وحش‌های کشور به جز باغ وحش تهران اوضاع نامناسبی ندارند.

به گفته این دامپزشک حیات‌ وحش امروزه می‌توان از طریق ادرار و مدفوع حیوانات میزان هورمون‌های مختلف در بدن آن‌ها را اندازه‌گیری کرد. تحقیقات نیز نشان می‌دهد که سطح رضایتمندی حیات‌ وحش در جایگاه‌های استاندارد حتی بالاتر از سطح رضایتمندی آن‌ها در طبیعت است و استرس کمتری را نیز تجربه می‌کنند البته این به معنای آن نیست که حیوانات را از طبیعت جدا و به باغ‌ وحش‌ها منتقل کنیم ولی باید این را بدانیم که اگر حیوانات در باغ‌ وحش‌های استاندارد و با اهداف حفاظتی و آموزشی نگهداری می‌شوند، اوضاع روحی بدی ندارند.

باغ‌ وحش تهران در حال حاضر توانسته است که تمام استاندارهای لازم برای نگهداری و تکثیر پلنگ و شیر ایرانی را رعایت کند. به همین دلیل یک پلنگ نر و دو شیر ایرانی از باغ‌ وحش کشورهای مختلف به باغ‌وحش تهران منتقل شدند. پلنگ ماده این باغ‌ وحش طی سال‌های گذشته یک دست خود را در تله شکارچیان از دست داد و از آن پس در باغ‌ وحش تهران از آن نگهداری می‌شود. این پلنگ ماده در حال حاضر باردار است.

آیا شیر و پلنگ‌های ایرانی تکثیر شده در باغ وحش رهاسازی می‌شوند؟

معماریان در پاسخ به این سوال که آیا باغ‌ وحش تهران برنامه‌ای برای رهاسازی شیر یا پلنگ ایرانی در طبیعت کشور دارد یا خیر، توضیح می‌دهد: در حال حاضر در کشورهیچ زیستگاهی برای اینکه شیر بتواند در آن زندگی کند، وجود ندارد و امکان معرفی مجدد آن به طبیعت کشور را نداریم. برای رها سازی پلنگ ایرانی در طبیعت نیز در حال حاضر برنامه‌ای وجود ندارد اما اگر سازمان حفاظت محیط زیست در این جهت برنامه‌ریزی کند، باغ‌ وحش ارم آمادگی دارد تا با همکاری اتحادیه باغ‌ وحش‌های اروپا این کار را انجام دهد.

دامپزشک باغ‌ وحش تهران در ادامه می‌گوید: باغ‌ وحش تهران زمانی مانند تمام باغ‌ وحش‌های کشور شرایط بدی داشت ولی چند سالی است که اهداف حفاظتی و آموزشی پیدا کرده است و شرایط کاملا متفاوتی نسبت به گذشته دارد.

اقدامات اتحادیه باغ‌ وحش‌های اروپا

او در ادامه برای دفاع از عملکرد اتحادیه باغ‌ وحش‌های اروپا با توجه به انتقاداتی که به آن وارد است، توضیح می‌دهد: این اتحادیه تاکنون گونه‌هایی در معرض خطر انقراض زیادی را در باغ‌ وحش‌ها تکثیر و به زیستگاه اصلی معرفی کرده است. در تمام دنیا افرادی وجود دارند که به‌طور کلی مخالف باغ وحش هستند و از نظر آن‌ها باغ‌ وحش خوب و بد نداریم این در حالیست که این گروه به‌طور کلی کارکرد باغ‌ وحش‌ها را نادیده می‌گیرند.

معماریان در پایان به این نکته اشاره می‌کند که سازمان حفاظت محیط زیست می‌تواند در بهبود وضعیت باغ وحش‌های کشور نقش مهمی داشته باشد چراکه در حال حاضر استاندارهای ملی باغ‌ وحش‌ها در کشور بسیار پایین‌تر از استاندارهای جهانی است. از طرف دیگر برای باغ وحش‌های ما در کشور هدف‌گذاری نشده است و باغ وحشی که اهداف آموزشی و حفاظتی نداشته باشد در آن تخلف صورت می‌گیرد.

منبع: ایسنا