کودک‌همسری خشونت و بی‌بندوباری را در جامعه افزایش می‌دهد/ در برخی مناطق کشور دخترفروشی رایج است/ رسیدن به بلوغ جنسی برای ازدواج کافی نیست

اعتمادآنلاین| ‌ کودک‌همسری به لحاظ اجتماعی، روانشناسی و... باید بررسی شود تا آسیب‌های آن در همه حوزه‌ها شناسایی شود. مطابق ماده 6 کنوانسیون حقوق کودک (که ایران نیز به آن ملحق شده است) کشورهای عضو متعهد شده‌اند که حق ذاتی هر کودک برای زندگی را به رسمیت بشناسند و حداکثر امکانات را برای بقا و پیشرفت او تضمین کنند. همچنین به موجب ماده 9 همین کنوانسیون نیز این کشورها باید تضمین کنند کودکان به رغم خواسته‌شان از والدین خود جدا نشوند، مگر در مواردی که مقامات ذی‌صالح مطابق قوانین و مقررات و پس از بررسی‌های قضایی مصمم شوند که این جدایی به نفع کودک است. اما چرا کودک‌همسری صورت می‌گیرد؟ اعتمادآنلاین در همین رابطه با امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، به گفت‌و‌گو پرداخت.

قرایی‌مقدم با بیان اینکه کودک‌همسری به دلایل فرهنگی و دینی اتفاق می‌افتد گفت: اصولاً در سراسر کشورهای اسلامی به دلیل اینکه دین گفته است دختر از سن 9 سالگی می‌تواند ازدواج کند، این در ارزش فرهنگی مسلمانان به جای مانده است. بنابراین در تمام کشورهای اسلامی از جمله پاکستان، افغانستان و... این مساله ریشه در اعتقادات و باورهای دینی دارد که از عناصر فرهنگی درآمده است. حتی در حوزه مردم‌شناسی که مطالعه کردم، ضرب‌المثل‌هایی چون «اگر یاری بگیری، بچه خوب است» و «نهال کهنه بنیادی ندارد»، وجود دارد. این ضرب‌المثل‌ها نشان از جایگاه کودک‌همسری در فرهنگ ما می‌دهد.

او فقر اقتصادی را از دلایل دیگر کودک‌همسری برشمرد: فقر اقتصادی به خصوص در زمان حاضر می‌تواند در کودک‌همسری دخیل باشد. به خاطر اینکه خانواده‌های این‌گونه دختران متاسفانه فقیرند. خانواده‌ها به اصطلاح می‌خواهند «نان‌خور» کم کنند و مخارج خانواده کمتر شود.

او درباره فتوای یکی از مراجع مبنی بر حرام بودن ازدواج زیر 13 سال گفت: از لحاظ روانشناختی شخص باید به بلوغ برسد. در افراد 13 سال به بالا هم امکان دارد این بلوغ اتفاق نیفتد. فرد 14ساله معمولاً به بلوغ نمی‌رسد و از نظر فیزیولوژی در شرایط مساعدی برای ازدواج نیست. ازدواج که تنها غریزه جنسی نیست! در ازدواج باید رشد و بلوغ فکری صورت گرفته باشد؛ مثلاً ازدواج دختر 11ساله با مرد 23 ساله که در استان کهگیلویه و بویراحمد صورت گرفت یک دیوانگی محض است، هرچند که باطل شد.

این جامعه‌شناس ادامه داد: ازدواج‌های تحمیلی و در سن پایین، طلاق، خودکشی و بی‌بندوباری را افزایش می‌دهد. طی تحقیقی که چند سال پیش بین 860 زن در کرج انجام دادم، 33 درصد از آنها به دلیل ازدواج زودرس یا ازدواج در سن پایین، بعداً رابطه نامشروع و شریک جنسی داشتند. همین زنان به عنوان یک سلول بد اجتماعی، زنانی را که زود ازدواج کرده‌اند فریب می‌دهند و به اصطلاح از راه به در می‌کنند.

او از برخی نظرها که افزایش سن ازدواج را رواج فرهنگ غربی می‌دانند، انتقاد کرد و گفت: این‌گونه واکنش‌ها مکانیسم دفاعی فرافکنی است. برای ازدواج شخص باید به رشد و بلوغ فکری برسد نه صرفاً بلوغ جنسی. چطور می‌توانیم این مساله را رواج فرهنگ غربی بنامیم؟

قرایی‌مقدم همچنین به بحث دخترفروشی در برخی مناطق کشور پرداخت و گفت: در برخی استان‌های کشور مانند سیستان‌وبلوچستان دخترفروشی رایج است؛ یعنی دختر را به‌ جای قرضی که پدر دارد، می‌فروشند! همان‌طور که در افغانستان دختران خود را می‌فروشند.

او درباره ارتباط خشونت و خانواده گفت: ریشه خشونت از خانواده است. ما به این مورد «خانواده نابسامان» می‌گوییم. خانواده نابسامان یکی از عوامل موثر در بروز انواع آسیب‌های اجتماعی است. همان‌طور که مردان به انحراف کشیده می‌شوند. چه کسی این مردان را به روابط نامشروع با زنان می‌کشاند؟ همان‌طور که می‌دانید در حال‌ حاضر چنین مواردی در سطح جامعه بسیار رواج دارد و به خاطر ازدواج ناخواسته یا ازدواج اجباری است.

قرایی‌مقدم فرهنگ‌سازی را یکی از راهکارهای کاهش کودک‌همسری دانست و توضیح داد: قوانین و مقررات و مطالعه در این زمینه، می‌تواند جامعه ما را نسبت به این موضوع آگاه کند. اگرچه امروزه در پی بالا رفتن سطح تحصیلات، مطالعات و... تعداد این ازدواج‌ها کمتر شده، ولی هرساله حدود 40 هزار دختر زیر 13 سال در ایران وادار به ازدواج می‌شوند که این واقعاً فاجعه است. در واقع این یک کار نوع خشونت جنسی علیه زنان است.

این جامعه‌شناس در پایان در مورد به‌روز کردن قوانین دینی گفت: در فقه شیعه تا جایی که ما می‌دانیم باید به زمان و مکان توجه شود. مراجع ما نیز باید با زمان حرکت و فکر و مطالعه کنند. این در حالی است که در برخی از استان‌ها مثل خراسان در پاسخ به پرسش‌های ما گفته شد چون دین تاکید کرده، دختران می‌توانند در سن پایین ازدواج کنند.