افشای اسرار بیمار تا کجا برای پزشکان مجاز است؟

اعتمادآنلاین| ‌ تعهد پزشکان برای حفظ حریم خصوصی بیماران تاریخچه‌ای طولانی دارد که می‌توان منشا آن را در یونان باستان و در عصر بقراط جست‌وجو کرد. در سوگندنامه بقراط آمده است: «هر آنچه در رابطه با زندگی مردم و مراقبت از بیماران یا حتی جدا از آن، می‌بینم و یا می‌شنوم که نباید فاش شود را نزد خود نگاه خواهم داشت و چنین چیزهایی را به عنوان یک راز محفوظ خواهم داشت.» اصل بر این است که فقط در صورت رضایت بیمار می‌توان اطلاعات وی را به اشخاص دیگر منتقل کرد در غیر این صورت باید نزد درمانگر محفوظ بماند و اهمیت این مساله در اسناد بین‌المللی از جمله معاهده پزشکی 1948 ژنو و اصلاحیه 1968 آن نیز شایان توجه است.

حفظ اسرار بیمار توسط پزشک و کادر درمانی از حقوق مسلم بیمار است. به طوری که ماده 6 منشور حقوق بیمار ایران مصوب 1380 وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مقرر کرده است: «بیمار حق دارد جهت حفظ حریم شخصی خود، از محرمانه ماندن محتوای پرونده ی پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره های بالینی جز در مواردی که بر اساس وظایف قانونی از گروه معالج صورت می گیرد، اطمینان حاصل نماید.»

در ماده 648 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نیز آمده است: «اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و همه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند هرگاه در غیر از موارد ‌قانونی، اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون و 500 هزار تا 6 میلیون ریال جزای نقدی محکوم ‌می‌شوند.»

عبارت «همه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند» بیانگر این موضوع است که این ماده علاوه بر درمانگران، قضات، وکلا و همه کلیه مشاغلی که به نوعی رازدار حرفه‌ای محسوب می‌شوند را نیز دربر می‌گیرد.

عبارت «غیر از موارد قانونی» در این ماده شامل مواردی است که در قانون به صراحت ذکر شده باشد که درمانگر مجاز به افشای اسرار بیمار است.

از این ماده استنباط می‌شود که اصل بر محرمانگی و حفظ اسرار حرفه‌ای است و از استثنائات آن می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1. رضایت بیمار: به معنای تمایل و موافقت صاحب راز(بیمار) است به شرطی که واجد شرایط مقرر قانونی از جمله اهلیت باشد.

2. دفاع مشروع: ماده 156 قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان می‌کند: هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شود، درصورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمی‌شود:

الف- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.

ب- دفاع مستند به موارد معقول و یا خوف عقلایی باشد.

پ- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد

ت- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود.

به عنوان نمونه، بیماری که دارای اختلال روانی است و به درمانگر می‌گوید که قصد قتل شخصی را دارد، درمانگر می‌تواند به پلیس آگاهی این امر را اطلاع داده و خطر و تجاوز احتمالی را دفع کند و در صورتی که زمان کافی برای این مهم وجود نداشته باشد خود درمانگر می‌تواند راسا اقدام کرده و فرد در معرض تهدید را مطلع سازد.

بنابراین رجوع به اصل دفاع یک حق اساسی است و نمی‌شود آن را از کسی سلب کرد و درمانگر فقط در این مورد خاص مجاز به افشای اسرار بیمار به صورت موردی است و در مسائل شخصی و مواردی که مربوط به دفاع نیست افشای اسرار پذیرفته نمی‌شود.

3. بیماری های واگیردار: ماده 13 قانون طرز جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و واگیردار مصوب 1320 مقرر می‌دارد: پزشکان آزاد و همه بنگاه‌های بهداری که معاینه و درمان بیماری‌های آمیزشی انجام می دهند، موظفند در آخر هر ماه عده بیماری‌های ‌آمیزشی را ک دیده‌اند و قبلاً به پزشک دیگری مراجعه نکرده‌اند، بدون ذکر نام و مشخصات بیمار به بهداری بفرستند.

4. ولادت و وفات: با هدف حفظ حقوق اجتماعی و برقراری نظم و امنیت درجامعه و به موجب مواد 19 و 24 قانون ثبت احوال مصوب 1355 صدور گواهی ولادت و فوت نیز از موارد مجاز افشای اسرار پزشکی است.

منبع: ایرنا