دولت محترم ، لطفا صدای کارشناسان را بشنوید

اعتمادآنلاین| ‌ طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران با دستان محمود احمدی‌نژاد در 28 فروردین ماه سال 91 کلنگ خورد. همان زمان که کلنگ این طرح به زمین خورد بسیاری از کارشناسان زنهار دادند که به جای این طرح پرهزینه بهتر است به مدیریت تقاضا و روش‌هایی چون بازچرخانی و تعادل‌بخشی به سفره‌ها توجه شود. به گزارش ایسنا طرح انتقال آب خزر به سمنان در کارگروه بررسی تامین آب استان سمنان در تاریخ هشتم تیرماه سال 84 با حضور معاون اول رییس‌جمهور و وزیر نیرو به تصویب رسیده بود.

مصوبه هیات دولت در سفر استانی سمنان در چهاردهم دی‌ماه سال 89 به وزارت نیرو، ابلاغ و سرانجام این طرح در تاریخ سی‌ام خردادماه 91 به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به عنوان مجری ابلاغ شد. این طرح به‌ صورت 2 خط لوله به طول 160 کیلومتر از سواحل دریای خزر در مجاورت نیروگاه نکا آغاز شده و پس از عبور از شالیزارها و مناطق جنگلی در استان مازندران در مسیر خط لوله نکا- ری، امتداد و از منطقه دوآب وارد منطقه خطیرکوه در استان سمنان می‌شود؛ درنهایت با عبور از تونل چشمه روزبه در حوالی شهر شهمیرزاد به 2 شاخه تبدیل می‌شود که یک خط لوله به سمت دامغان و شاهرود به طول 172 کیلومتر و دیگری به سمت سمنان به طول 132 کیلومتر کشیده خواهد شد.

به گفته شرکت آب نیرو هدف از اجرای این طرح، نمک‌زدایی و تصفیه 200 میلیون مترمکعب آب از دریای خزر در سال و انتقال آن به شهرهای فلات مرکزی در استان سمنان است که قرار است به مصرف شرب و صنعت برسد. اجرای آن طرح که قرار بود فاز اولش 24 ماهه به نتیجه برسد تا همین امروز روی کاغذ مانده است. دولت حسن روحانی در سال‌های اول فعالیتش همواره موضعی توام با احتیاط در برابر این طرح اتخاذ کرده بود. کارشناسان درون وزارت نیرو و بیرون از ساختار دولت هم عموما اجرای این طرح را به صرفه نمی‌دانستند. برای نمونه صدیقه ترابی که از اردیبهشت ماه 97 به سمت مدیر‌کلی دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو منصوب شد در سال‌های گذشته همواره بر ضرورت اولویت دادن به طرح‌های مدیریت تقاضا به جای طرح‌های عرضه آب تاکید کرده بود. ترابی در گفت‌وگویی که دی‌ماه 96 با روزنامه اعتماد انجام داده؛ گفته بود که در بسیاری از کشورها تجربه‌های انتقال آب با شکست روبرو شده است: «مثلا در اسپانیا حدود 14 طرح نمک‌زدایی آب و انتقال از دریا را به منطقه جنوبی اسپانیا انجام دادند. برای این طرح‌ها 3.8 میلیارد یورو هزینه شد. اما امروز وقتی مراجعه می‌کنید می‌بینید که این طرح‌ها با شکست مواجه شده است و از مجموع این 14 طرح، فقط یک مورد با ظرفیت 50 درصد فعالیت می‌کند و هزینه سرمایه‌گذاری همه هدر رفته است. با وجود اینکه اسپانیا خودش جزو تولیدکننده‌های دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن هم به شمار می‌رود اما آن‌قدر هزینه تمام‌شده این سیستم‌ها بالا بوده که عملا طرح‌ها شکست خورده‌اند.»

او آن‌زمان درباره اجرای طرح انتقال آب از دریای خزر به سمنان گفته بود: «در استان سمنان، با فرض اجرای چنین طرحی آیا صنایع توان مالی خرید آب را دارند؟ الان بخش صنعت برای هر متر مکعب بین 700 تا 750 تومان پول می‌دهد اما هزینه تمام‌شده آبی که از طریق طرح‌های شیرین‌سازی و انتقال تامین می‌شود دست‌کم هر مترمکعب 5 هزار تومان است؛ ضمن اینکه مثلا طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان نیازمند پمپاژ آب هم هست که هزینه‌های دیگری را تحمیل می‌کند.» او از وجود گروه‌هایی خبر داده بود که به دنبال راه‌حل‌های جایگزین انتقال آب هستند: «در کشور ما تیم‌هایی هم هستند که دارند روی راه‌حل‌های دیگر کار می‌کنند. به تازگی یکی از همین گروه‌ها طرحی با عنوان «الگوی دشت متعادل پایدار» را به وزارت نیرو ارایه داده‌اند که اتفاقا در منطقه سمنان هم می‌خواهند اجرا کنند.

همین گروه به صراحت تقاضا کرده‌اند که وزارت نیرو به جای اجرای طرح انتقال آب بین‌حوضه‌ای، به آنها فرصت بدهد که روی تغییر الگوی مصرف و مدیریت منابع و اجرای طرح‌هایی مثل بانک آب با مشارکت جامعه محلی وضعیت را بهبود دهند.» اما این صداهای کارشناسی چنان که باید شنیده نشد و موافقان طرح به فشارهای بی‌سر و صدای‌شان ادامه دادند. تا اینکه آذرماه 97 رییس‌جمهور روحانی که به سمنان سفر کرده بود به یک باره برای اجرای طرح قول قطعی داد. او در توجیه اجرای طرح گفت: «اولین نکته‌ای که می‌خواهم برای مردم عزیز و قهرمان استان سمنان عرض کنم، مساله آب است. شما می‌دانید کشور ما در معضل کم‌آبی قرار دارد. مشکل آب تقریبا در تمام استان‌های کشور به نحوی وجود دارد؛ سمنان هم استانی کویری است و مشکل کم‌آبی دارد. آب، مهم‌ترین مساله این سرزمین و استان است. مساله آب یک مساله بزرگ ملی است و یک مساله صرفا استانی نیست. روحانی گفت: ما در خصوص مشکلات انتقال آب از شمال ایران به استان سمنان در جلسات مختلفی با مقامات مسوول بررسی کردیم و از نظر دولت همه مسائل آن حل شده است. از فردا صبح اگر سرمایه‌گذاری بخواهد برای انتقال آب از شمال به مرکزیت ایران همان استان سمنان اقدامی کند، دولت آمادگی دارد که در یک مدت بسیار کوتاه تمام مجوزات لازم را در اختیار او بگذارد چرا که تمام مقدمات و اقدامات مطالعاتی در این خصوص صورت گرفته است.» از سال گذشته تاکنون جلساتی میان کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نیرو و برخی دیگر از سازمان‌ها انجام شده است.

نامه موافقت رییس سازمان حفاظت محیط زیست با طرح انتقال آب که اخیرا رسانه‌ای شده دوباره بحث بر سر این طرح را داغ کرده است.

کارشناسان پرشماری از طیف‌های مختلف دیدگاه‌های‌شان را طرح کرده‌اند که در همین شماره «اعتماد» هم تعدادی از آنها منعکس شده است.

بر خلاف آنچه برخی مسوولان تبلیغ می‌کنند؛ مخالفت با طرح انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران صرفا محدود به نمایندگان استان‌های شمالی یا مخالفان سیاسی دولت نیست و مرور دیدگاه‌های کارشناسی روشن می‌کند که منتقدان بیشتر نگاه تخصصی دارند و کمتر از منظر رقابت سیاسی با دولت مستقر نقدهای‌شان را طرح کرده‌اند چرا که همین نقدها عینا در دولت محمود احمدی‌نژاد هم مطرح شده بود. فعلا علی ربیعی سخنگوی دولت در پاسخ به انتقادها گفته است که دولت اصراری به این طرح ندارد. وزیر نیرو و رییس سازمان حفاظت محیط زیست هم هر یک کوشش کرده‌اند روند را عادی جلوه دهند و البته مسوولیت طرح را بر گردن دیگری بیندازند. اما آیا دولتمردان صدای کارشناسان را می‌شنوند؟

هشتم تیرماه سال 84 با حضور معاون اول رییس‌جمهور و وزیر نیرو به تصویب رسیده بود. مصوبه هیات دولت در سفر استانی سمنان در چهاردهم دی‌ماه سال 89 به وزارت نیرو، ابلاغ و سرانجام این طرح در تاریخ سی‌ام خردادماه 91 به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به عنوان مجری ابلاغ شد. کارشناسان درون وزارت نیرو و بیرون از ساختار دولت هم عموما اجرای این طرح را به صرفه نمی‌دانستند.

منبع: روزنامه اعتماد