آمار سربالای کودک‌همسری در ایران/ ازدواج دختران زیر 18 سال در اردبیل 42 درصد افزایش یافت/ فقر تنها عامل کودک‌همسری نیست

اعتمادآنلاین| ‌ طرح «کودک‌همسری» از سال 95 و پس از ورود فراکسیون زنان مجلس به یکی از اصلی‌ترین مطالبات اجتماعی در حوزه حقوق کودک تبدیل شد. طرحی که توسط همین فراکسیون به مجلس هم برده شد، اما در زمستان سال 97 به دلیل «جامع و کامل نبودن» از سوی کمیسیون قضایی، که 10 عضو مرد دارد، مورد قبول واقع نشد.

در حالی که انتظار می‌رفت پرداخت بیشتر به این موضوع در سال‌های اخیر توسط رسانه‌ها و فعالان مدنی سبب شود آگاهی بیشتری هم صورت گیرد، اما اخبار و شنیده‌ها نشان از اتفاق دیگری دارد.

فرگل صحاف، معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی آذربایجان شرقی، با اشاره به اینکه ازدواج دختران زیر 18 سال آذربایجان شرقی به طور شدیدی افزایش پیدا کرده است، گفت: «طی سال‌های 97 و 98، ازدواج دختران زیر 18 سال در استان 42 درصد افزایش یافته است.»

طلاق‌های ثبت‌شده در سال 97 این استان، 9 هزار و 814 نفر بوده که از این تعداد 1343 نفر دختر زیر 18 سال بوده‌اند؛ یعنی 14 درصد طلاق گرفته‌اند.

هرچند این آمار رو به افزایش محدود به این استان نیست. ازدواج کودکان در ایران برخلاف آنچه تصور می‌شود به روستاها و شهرهای کم‌جمعیت محدود نمی‌شود، این موضوع پدیده‌ای است که در سراسر کشور رواج دارد.

ازدواج کودکان در شهرها بیشتر از روستاهاست

بازهم برخلاف آنچه تصور می‌شود تعداد این ازدواج‌ها نه تنها روند نزولی ندارد که رو به افزایش است. شهلا اعزازی، مدیر بخش مطالعات زنان انجمن جامعه‌شناسی ایران، پیشتر گفته بود ازدواج کودکان در شهرها بیشتر از روستاهاست و تعداد آن هم در حال افزایش است. هرچند این جامعه‌شناس علت افزایش این نوع ازدواج‌ها را «ناآگاهی والدین و فقر فرهنگی» دانسته بود.

مثال ساده این مساله همان ویدئویی است که چند ماه پیش در فضای مجازی منتشر شده بود. ویدئو عروسی یک دختر حدود 10 ساله با مردی نزدیک به 30 سال در استان کهگیلویه و بویراحمد را نشان می‌داد و در آن تصاویر خبری از ناراحتی نبود. به سادگی می‌شد فهمید که نه فقر مالی و نه حاشیه‌نشینی بلکه فقر فرهنگی عامل این مساله است.

موضوعی که سرور خندانی، فعال اجتماعی این استان در گفت‌و‌گو با اعتمادآنلاین به آن اشاره کرد: «ماجرا آن‌طور که همه فکر می‌کنند نیست. مساله همیشه به خاطر مشکلات مالی رخ نمی‌دهد. همیشه پدری نیست که دختری را به یک داماد پولدار بفروشد بلکه مشکل ناآکاهی است. مشکل رسمی است که از قدیم باقی مانده و شهرستان‌هایی که هنوز با همان سبک و سیاق زندگی می‌کنند همه چیز این رسوم را بخشی از زندگی خود می‌دانند. در آن تصاویر هم مشخص بود که آن دختر حتی ناراحتی ندارد و اتفاقاً خیلی هم خوشحال است. عروس و داماد خوشحال، خانواده‌ها خوشحال و در این میان، تنها آسیب‌های اجتماعی پس از آن است که مغفول باقی می‌ماند.»

خندانی ادامه داد: «اگرچه این معضل بزرگ اجتماعی معمولاً نزد گروه‌های ساکن حاشیه‌ شهرهای بزرگ، مرزنشین‌ها و دهک‌های پایین اجتماعی و فقیر بیشتر دیده می‌شود، اما مختص این افراد نیست. در حال حاضر شهرهای بزرگ هم گرفتار این آفت هستند.»

آینده کودک‌همسری در ایران چه می‌شود؟

اهالی رسانه و پیگیران اخبار و از همه مهم‌تر دغدغه‌مندان این حوزه قطعاً به خاطر دارند که حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس به عنوان یکی از اصلی‌ترین مخالفان طرح کودک‌همسری، برای اثبات اینکه ازدواج در سنین پایین مشکلی ندارد، مادربزرگ خود را مثال زده و گفته بود: «مادربزرگ خود من در 9 سالگی ازدواج کرد و مشکلی هم نداشت.» اظهارنظری که واکنش‌های متفاوتی را برانگیخت.

اما فاطمه ذوالقدر، عضو کمیسیون فرهنگی و فراکسیون زنان همین مجلس، گفته بود کودک‌همسری باید جرم‌انگاری شود: «ازدواج کودکان باید جرم تلقی شود. باید بتوان از پدر و مادر یا هر فردی که موجب این ازدواج شده شکایت کرد. باید خانواده‌ها را از عواقب انجام چنین کاری ترساند تا مراقب باشند و احتیاط کنند.»

اما این مجلس روزهای پایانی خود را می‌گذراند. کمتر از چهار ماه تا انتخابات مجلس شورای اسلامی زمان باقی مانده است. بسیاری از فعالان امروز مجلس امیدی به تاییدیه شورای نگهبان ندارند و از سوی دیگر، نارضایتی‌های اخیر باعث شده احتمال کاهش مشارکت مردمی بالا رود. در چنین شرایطی به سادگی می‌توان فهمید که در صورت ادامه همین روند، گروه بعدی که مجلس را در دست بگیرد دغدغه لوایحی همچون تامین امنیت زنان علیه خشونت، حمایت از کودکان و نوجوانان و طرح‌هایی همچون تشدید مجازات اسیدپاشی و کودک‌همسری نخواهد داشت. همین موضوع نیز سبب می‌شود نگرانی‌ها بابت آینده این آسیب‌های اجتماعی افزایش یابد.