دلایل کاهش تکثیر ماهیان استخوانی رودرو چیست؟/ نظریه علمی‌ای که در دریای خزر رد شد

اعتمادآنلاین| حمید علیزاده، معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، با بیان اینکه محققان روسی از دهه 1930 مطالعاتی در زمینه اثرات تراز آب خزر بر چرخه آب این حوضه انجام داده‌اند، افزود: از دهه 30 این پدیده به اثبات رسیده است که وقتی تراز آب دریای خزر پایین است، شرایط برای تالاب‌های ساحلی و پرندگان مهاجر بد می‌شود؛ چراکه میزان آب و عمق آن کاهش می‌یابد؛ ولی برعکس در شرایط تراز پایین، وضعیت اکولوژی داخل دریا بسیار خوب خواهد شد؛ چراکه در شرایط پایداری تراز پایین آب دریای خزر که طی چند سال ادامه یابد، چرخه آب بهتر و اکسیژن محلول و مواد مغذی و PH در سطح آب دریا توزیع خواهد شد و شرایط برای تولید به‌ویژه برای آبزیان بهتر می‌شود.

وی با بیان اینکه شرایط تراز آب دریای خزر برای محیط‌های تالابی و دریایی پارادوکسال است، به گونه‌ای که تراز پایین آب دریای خزر برای محیط دریا خوب ولی برای تالاب‌ها بد است، اظهار کرد: در شرایط تراز بالای آب دریای خزر تالاب‌ها توسعه می‌یایند و عمق آنها زیاد و گسترده می‌شود، ضمن آنکه جمعیت آبزیان و پرندگان مهاجر بیشتر می‌شود؛ ولی از سوی دیگر باعث کاهش سرعت چرخه آب شده و اکسیژن محلول، مواد مغذی و PH‌ در ستون آب به آرامی توزیع خواهند ‌شد؛ از این رو شرایط اکولوژی داخل دریا ضعیف می‌شود.

معاون پژوهش‌وفناوری پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی ادامه داد: از سال 2010 میلادی (از 10 سال قبل) تراز آب به شدت در حال کاهش است؛ به گونه‌ای که به میزان 1.5 متر تراز آب در دریای خزر کاهش یافته و در حال حاضر این روند کاهنده ادامه دارد و پیش‌بینی بلند مدت در این زمینه نمی‌توان داشت و در چنین شرایطی ما انتظار داریم که شرایط آب عمیق بهبود یابد؛ ولی اندازه‌گیری‌ها این امر را نشان نمی‌دهد.

به گفته وی در شرایط تراز پایین شرایط لاگون‌ها و تالاب‌ها محدود می‌شود، ولی وضعیت آب عمیق بهتر خواهد شد، اما اندازه‌گیری‌های انجام شده چه از سوی ما و چه از سوی تیم تحقیقات هیدروشیمی دریای خزر روسیه این امر را نشان نمی‌دهد و این نتایج نیز در ژورنال‌ها منتشر شده است.

علیزاده، دلیل این امر را گرمایش جهانی (Global Warming) دانست و در این باره توضیح داد: با افزایش گرمایش جهانی دمای آب‌های سطحی افزایش یافته و شرایط یخبندان‌های زمستانی در شمال دریای خزر کاهش یافته و باعث شده اختلاط عمودی کاهش یابد و دلیل آن گرمایش جهانی است؛‌ چراکه اختلاط عمودی تحت تاثیر سرمایش تسریع می‌شود.

به گفته وی، بخش عمده‌ای از خزر شمالی در زمستان‌ها یخ می‌زند و گاهی ضخامت این یخ‌ها به چند متر می‌رسد و این یخ‌زدن موجب می‌شود که بخشی از نمک از یخ خارج و به آب‌های مجاور وارد شود. از آنجایی که دمای آب‌های مجاور صفر درجه است و نمک هم که دریافت کرده است، شورتر و سنگین‌تر می‌شود و مواد مغذی و اکسیژن را به آب‌های عمیق می‌رساند؛ ولی در 20 سال اخیر هوا دائما در حال گرم‌تر شدن است و انتظار داشتیم که در تراز پایین که تالاب‌ها و خلیج‌ها محدود شده‌اند، شرایط در آب‌های عمیق بهتر شود، ولی این امر مشاهده نمی‌شود.

خزر شمالی، میانی و جنوبی

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی این امر را به احتمال زیاد ناشی از گرمایش جهانی دانست و تاکید کرد: این موضوعات اثبات شده که "دمای هوای پیرامون دریای خزر و دمای لایه 100 متری آب خزر افزایش یافته است"؛ از این رو اینکه گفته می‌شود در شرایط تراز پایین آب باید شرایط بهتر شود و نشده است، احتمالا دلیل آن افزایش دمای آب و هوای روی دریای خزر است.

تاثیر فعالیت انسانی

دانشیار و عضو هیأت علمی گروه علوم غیرزیستی دریا در پژوهشکده علوم دریایی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با بیان اینکه فعالیت‌های انسانی به طور مستقیم در آب‌های عمیق تاثیر ندارد، بلکه به طور مستقیم بر روی تالاب‌ها اثر دارد، گفت: تراز آب در تالاب خلیج گرگان هنوز به تراز سال‌های 1356 و 1357 نرسیده‌ است و تراز آب این حوضه بالاتر از آن زمان است؛ ولی شرایط زیستی برای آبزیان محدودتر شده، چون جمعیت پیرامونی این حوضه بسیار بیشتر از سال 1356 شده است.

علیزاده با اشاره به اثرات فعالیت‌های انسانی بر روی ماهیان خاویاری، اظهار کرد: این امر در درازمدت اثرگذار است؛ چون ماهیان خاویاری از ماهیان کوچکتر تغذیه می‌کنند و زمانی که جمعیت ماهیان کوچک محدود شود، غذای ماهیان درشت‌تر کاهش خواهد یافت. این امر یک چرخه زیستی و اثبات شده است و سیگنال‌های آن از دهه 1930 تشخیص داده شده است.

کاهش تکثیر ماهیان رودرو

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، با بیان اینکه در حال حاضر با کاهش تکثیر ماهیان رودرو مواجه هستیم، یادآور شد: حتی در شرایط تراز بالای آب دریای خزر، ماهیان قادر به تخم‌ریزی در رودخانه‌ها نیستند که دلیل آن مربوط به عوامل غیر آلاینده انسانی می‌شود.

وی در خصوص عوامل غیر آلاینده انسانی، توضیح داد: وقتی بر روی رودخانه‌ها سد احداث می‌شود و در پایه پل‌ها و سدها بتن‌ریزی می‌شود و برای آبزیان گذری در نظر گرفته نمی‌شود، حتی در شرایط تراز بالا ماهیان قادر به تخم‌ریزی در رودها نیستند.

به گفته این محقق، در زمان تخم‌ریزی ماهیان، باید در اطراف دهانه رودخانه‌ها آرامش برقرار باشد و این در حالی است که در این زمان تعداد افرادی که برای صید ماهی به رودها می‌روند، بیشتر از تعداد ماهیان است. این عوامل، جزو عوامل غیر آلاینده محسوب می‌شوند که باید به آن‌ها توجه شود.

علیزاده، بخشی از دلایل کاهش تولیدمثل ماهیان استخوانی رودرو را وابسته به عوامل غیر آلاینده انسانی دانست و گفت: علاوه بر آن در زمان تخم‌ریزی نباید از شن و ماسه رودها برداشت صورت گیرد، در زیر پل‌ها باید گذر ماهی‌ها به گونه‌ای باشد که بتوانند راحت از آن تردد کنند و در دهانه رودها نیز در فصول تخم‌ریزی باید آرامش برقرار باشد تا ماهیان به راحتی بتوانند از آب بالا بیایند.

منبع: ایسنا