مسئولیت اجتماعی، آموزه‌ای که کرونا یادمان داد

اعتمادآنلاین| آرزو بختیاری، روانشناس درباره مسئولیت اجتماعی و مفهوم مسئولیت پذیری اظهار کرد: در این روزهای کرونایی با توجه به شرایطی که بیماری کووید-19 مسبب آن شده، شرایط پر استرسی را در جامعه می گذرانیم؛ به طوری که می توان گفت همه افراد، چه آن هایی که با رعایت اصول پیشگیری بیماری را به خانه خود راه ندادند و چه آن هایی که از فاصله گذاری اجتماعی تبعیت نکردند و از قبول این مسئولیت اجتماعی مهم و حیاتی سر باز زدند، درگیر استرس و اضطراب هستند.

وی ادامه داد: این روزها یکی از مهم ترین مفاهیمی که با آن سر و کار داریم و مورد توجه قرار گرفته، مسئولیت اجتماعی است؛ این موضوع که چقدر در مورد خود و دیگران احساس مسئولیت داشته باشیم، چقدر سرنوشت خود و جامعه برایمان اهمیت داشته باشد و چقدر نقش پذیری داشته باشیم از مسائل مهم امروز است.

وی با بیان اینکه متاسفانه به علل مختلفی که شاید متوجه خود افراد باشد یا نباشد، برخی با مفهوم مسئولیت پذیری فردی آشنا نیستند، گفت: شاید بتوان مفهوم مسئولیت پذیری فردی را اینگونه معنی کرد که تلاشی ناشی از یک الزام و تعهد درونی است برای انجام کاری که به عهده هر فردی گذاشته می شود.

وی ادامه داد: یکی از نظریاتی که مسئولیت پذیری را در روانشناسی بررسی میکند، نظریه وجود گرایان است. وجود گرایی یک رویکرد از روانشناسی است که مطابق آن گفته می شود مسئولیت پذیری در دورن افراد وجود دارد و با تعلیم و تربیت می توانیم آن را شکوفا کنیم. به همین خاطر هر چقدر فرد نسبت به این مسئولیت آگاهی داشته باشد احساس مسئولیت بیشتری می کند و هر چه برای رشد و آگاهی خود تلاش کند احساس مسئولیت بیش از پیش با فرد همراه می شود.

این روانشناس مسئولیت پذیری را به سه مولفه یا رفتار تقسیم کرد و گفت: مسئولیت پذیری از چند بخش تشکیل شده است. برای مسئولیت پذیری باید رفتارهایی را انتخاب کنیم که نیازهای اصلیمان را برآورده کند، پیامد رفتارمان را ببینیم و بپذیریم و مانعی برای برآورده شدن نیاز های دیگران نباشیم.

بختیاری ادامه داد: یکی از اندیشمندان به نام آگوست کنت معتقد بود که انسان ها برای مسئولیت پذیری دو انگیزه مجزا دارند که یکی از آن ها وابسته به خواستن خود و دیگری نوع دوستی است، از نظر این اندیشمند نوع دوستی پایه و اساس زندگی در جامعه است. حتی در زمینه بررسی تجربی خودکشی، دیده شده که در جوامعی که انسجام بیشتری وجود دارد احتمال از جان گذشتگی برای منافع همنوع، همانکه در فرهنگ ما ایثار نامیده می شود، بیشتر دیده می شود.

این روانشناس ضمن بیان مثالی در زمینه خودکشی های نوع دوستانه گفت: در این موارد افراد خود را فدای منفعت و بقای دیگران می کنند، ما این فدا شدن افراد را در زمان جنگ نیز دیدیم و حالا با شیوع بیماری کووید19 درمیان کادر درمان نیز میبینیم اما باید بدانیم که ما هم در برابر این افراد مسئولیت هایی داریم. در جوامعی که نوع دوستی وجود نداشته باشد بین روابط اختلال ایجاد می شود.

وی در ادامه به مسئولیت اجتماعی نیز اشاره کرد و گفت: مسئولیت پذیری اجتماعی واکنشی فردی است که انسان در موقعیت های گوناگون به علت وجود حس تعلق خود به افراد جامعه اش نشان می دهد. ما انسان هایی هستیم که در اجتماع زندگی می کنیم و از آن جایی که انسان موجودی اجتماعی است و ناگزیر است که حیاتی اجتماعی داشته باشد باید برخی معیار های اجتماعی را رعایت کنیم.

وی گفت: شاید به هر دلیلی فردی تا کنون مسئولیت اجتماعی و مسئولیت پذیری را فرا نگرفته باشد، اما حالا که در شرایط فعلی تنها راه مقابله با بیماری کووید19 قبول مسئولیت اجتماعی و در خانه ماندن است این دسته از افراد را هم باید به قبول مسئولیت اجتماعی دعوت کرد و با تشریح معنای مسئولیت اجتماعی از آن ها خواست که مسئولیت پذیر باشند. یکی از تاثیرگذار ترین راه های آموزش در کوتاه مدت فرهنگ سازی از طریق رسانه ها است.

به گفته این روانشناس، رسانه ها باید به صورت مستمر در این زمینه فعالیت و از هر فرصتی استفاده کنند که معنای مسئولیت اجتماعی، مسئولیت پذیری و چرایی در خانه ماندن را تشریح کنند؛ چرا که خواه ناخواه بخشی از فضای فکری افراد از طریق رسانه های جمعی شکل می گیرد.

وی با اشاره به نظریه نقش گفت: طبق "نظریه نقش" انسان ها جزیی از ساختار اجتماعی بزرگتری محسوب می شوند، فرض کنید که انسان قطعه ای از یک دستگاه است، اگر هر یک از این قطعات به درستی و آنطور که باید عمل نکنند، دستگاه به درستی کار نمی کند و معیوب می شود. ما باید بیاموزیم که به خود و جامعه خود احترام بگذاریم تا ما آن قطعه معیوب یک دستگاه نباشیم.

وی ادامه داد: شاید اثر پروانه ای به گوش خیلی افراد رسیده باشد، اثر پروانه ای که در ابتدا در فیلم های علمی و تخیلی به کار برده شد به این معنی است که کوچک ترین اتفاقات در زندگی ما می تواند تاثیرات بزرگی بگذارد، معروف ترین جمله ای که درباره این اثر گفته می شود این است که اگر پروانه ای در منطقه ای بال بزند می تواند در قاره ای طوفان به پا کند. گاهی ما فکر می کنیم که تصمیمات و کارهای ما تاثیر چندانی ندارد، اما شاید همین تصمیمات اثر زیادی داشته باشد و زندگی ما را تغییر دهد.

بختیاری گفت: در رابطه با بیماری مثل کرونا که بر اساس گفته کارشناسان شاید ما ناقل باشیم اما به دلیل سیستم ایمنی بالا علائم خاصی نداشته باشیم محدود نکردن ارتباطات اجتماعی و در خانه نماندن می تواند منجر به تغییرات بسیاری در روند شیوع بیماری شود، هر چند که علایمی از بیماری نداشته باشیم.

این روانشناس در پایان ضمن معرفی دو فیلم در زمینه معنای اثر پروانه ای گفت: شاید اثر پروانه ای در ابتدا در داستان‌های علمی و تخیلی استفاده می شد اما وقتی به آن فکر می کنیم چقدر می تواند درست باشد.

یکی از این دو فیلم اثر پروانه ای است که نشان می دهد اگر امکان این را داشتیم که در زمان سفر کنیم و دستکاری های جزیی انجام دهیم چقدر آینده دگرگون می شد. همچنین فیلم دیگری در این زمینه فیلم فرکانس محصول سال 2000 است که طی آن پدر و پسری از طریق امواج رادیویی با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و سعی می کنند گذشته را تغییر دهند. شاید تماشای این فیلم ها نشان بدهد که نقش ما به اندازه نقش همان پرستار یا پزشکی که مدتی است عزیزان خود را ندیده اند، در روند کنترل شیوع بیماری موثر است.

منبع: ایسنا