افزایش آب تالاب‌ها باعث کاهش گرد و غبار می‌شود؟

اعتمادآنلاین|

به گزارش ایسنا، 143 تالاب در ایران وجود دارد که طی سال 97 با هماهنگی وزارت نیرو تحت عنوان پیوست قانون حفاظت از تالاب‌ها ثبت شدند و مجموع این تالاب‌ها سه میلیون هکتار وسعت دارند. از میان این 143 تالاب 25 مجموعه تالابی در کنوانسیون رامسر (کنوانسیون بین‌المللی در حوزه محیط زیست تحت عنوان «حفاظت از تالاب‌ها» که به میزبانی ایران در سال 1971 در شهر رامسربه تصویب رسید) ثبت شده‌اند و 1.4 میلیون هکتار وسعت دارند همچنین 45 تالاب کشور می‌تواند منشا گرد و غبار باشند و از نظر مساحت نیز دو میلیون و صد هزار هکتار را در برمی‌گیرند.

حسین رفیع در گفت و گو با ایسنا با اشاره به اینکه احیای تالاب‌ها مزیت‌ها و کارکردهای بسیاری دارد، گفت:‌ تالاب‌ها اکوسیستم‌هایی هستند که هم نقش مهمی در حیات گیاهان و جانوران دارند هم باعث تلطیف هوا و شادابی و طراوت طبیعت می‌شوند بنابراین احیای آن‌ها می‌تواند باعث جبران برخی کمبودهای طبیعت شود و نقصان‌های پیش آمده در طبیعت را جبران کند.

وی ادامه داد: به‌دلیل جایگاه خاصی که ماهیگیری در برخی تالاب‌های کشور دارد، احیای آن‌ها می‌تواند تاثیر مثبتی بر مشاغل وابسته به آن و وضعیت گردشگری داشته باشد و در نتیجه به شرایط اجتماعی،‌ جغرافیایی،‌ فرهنگی و زیست‌محیطی آن مناطق کمک کند.

رفیع با اشاره به اینکه یکی از منشاهای اصلی ایجاد گرد و غبار، تالاب‌های خشک شده‌ هستند، توضیح داد: آب‌های روان در مسیر حرکت خود از نوک کوه‌ها تا پایین‌ترین نقاط گل و لای و املاح مختلفی را با خود حمل و در تالاب‌ها ته‌نشین می‌کنند.

وی ادامه داد: زمانی‌که یک تالاب خشک می‌شود، املاح‌ ته‌نشین شده در آن بر اثر تابش آفتاب و خشک شدن قسمت‌هایی از تالاب به منابع گرد و غبار تبدیل می‌شوند که با کوچک‌ترین اتفاق مانند وزش باد، تابش خورشید و جریان‌های هوایی پودر و از روی زمین بلند و در هوا پراکنده می‌شوند. با این حال اگر تالاب‌ها مدت بیشتری آب داشته باشند و مرطوب بمانند، نه تنها فرایند خشکی و تبدیل آن‌ها به منابع گرد و غبار به مراتب کمتر خواهد شد بلکه به‌دلیل عبور هوا از سطح آب نوعی کولر طبیعی شکل می‌گیرد که می‌تواند شرایط منطقه را از لحاظ آب و هوایی و کشاورزی نیز بهبود بخشد مانند تالاب یا دریاچه هامون که در گذشته پر آب بود و بادهای فصلی با عبور از سطح آن مانند یک کولر آبی هوای خشک و گرم آن منطقه را خنک می‌کرد و به سمت زابل و مناطق مسکونی و کشاورزی می‌برد و شرایط را مساعد می‌کرد اما اکنون به‌دلیل نبود یا کمبود آب این بادها گرد و خاک را بلند می‌کنند و باعث ایجاد طوفان‌های شن می‌شود.

این فعال محیط زیست به وضعیت تالاب‌های مهم کشور به تفصیل پرداخت و گفت: در پی بارش‌های اخیر تالاب «هامون» واقع در استان سیستان و بلوچستان، تالاب «جازموریان»‌ واقع در مرز استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان،‌ دریاچه بختگان در استان فارس - با وجود مشکلات فراوانی که دارد، «هورالعظیم»، «شادگان» و ‌تالاب‌های ساحلی ما شرایط بسیار بهتری نسبت به سال‌های گذشته پیدا کرده‌اند حتی تالاب «گاوخونی» که در استان اصفهان در انتهای زاینده رود قرار دارد و کمترین آب را دریافت می‌کند نیز امسال به خاطر میزان بارندگی‌ها و مسائلی دیگربین 10 تا 15 درصد آبگیری شده و به نوبه خود شرایط بهتری پیدا کرده است.

رفیع ادامه داد: وضعیت دریاچه ارومیه بهتر شده و تقریبا به پیش‌بینی‌هایی که در برنامه احیای آن تعیین شده بود، نزدیک شده‌ و حتی در مواردی از حد انتظار فراتر هم رفته است. عوامل طبیعی مانند بارش مکرر باران بر بهبود وضعیت این دریاچه تاثیر گذاشته است و اگر از برخی رفتارها مانند آزادسازی آب و رهاسازی حق‌آبه تا حدی چشم‌پوشی کنیم می‌توان گفت که عملکرد دستگاه‌های اجرایی نیز در بهبود وضعیت این دریاچه موثر بوده است.

وی افزود: حتی یک سری از چشمه‌های دریاچه «پریشان» که کاملا خشک شده بود، نمدار شده‌اند. اگرچه به‌دلیل وجود چاه‌های غیر مجاز متعدد هر آبی در بستر این دریاچه وارد شود به درون چاه‌ها کشیده شده و خشک می‌شود اما همین مقدار آب کم نیز تاثیر مثبتی دارد. تالاب بین‌المللی «کمجان» از همیشه شرایط بهتری دارد و زادآوری گونه‌های مختلف و تنوع زیستی‌اش بهبود پیدا کرده است.

رفیع درباره وضعیت دریاچه‌های فصلی کشور اظهار کرد: دریاچه‌های فصلی منابع موقت آبی هستند که زمان آبگیری آن‌ها به علت خشکسالی‌ سال‌های گذشته محدود شده بود اما با تداوم بارش‌های اخیر و انباشت منابع برفی زمان آبگیری و آب داشتن تالاب‌ها طولانی‌تر شده است همچنین یک سری از روان‌آب‌ها در مناطقی از جنوب غربی شاهرود، استان ‌خراسان، بخشی از شوره‌زارهای استان کرمان و اطراف شهرستان خاش استان بلوچستان استقرار پیدا کردند و دریاچه‌های فصلی جدیدی را پدید آوردند که موقتی هستند و معمولا با وجود کوتاه مدت بودن اثرات دراز مدت خوبی خواهند داشت.

مرجع ملی سازمان‌های مردم نهاد در کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها در بخش دیگری از صحبت‌های خود علاوه بر نقش میزان بارندگی بر وضعیت تالاب‌ها به اهمیت و لزوم مدیریت آب نیز اشاره کرد و گفت: ما در کشورمان هنوز در مدیریت آب تغییر رویه نداده‌ایم این درحالیست که کرونا و بارندگی‌های اخیر اجازه داده طبیعت کمی نفس بکشد و اتفاقات خوب طبیعی مانند بهبود وضعیت تالاب‌ها رخ دهد اما بارندگی و بارش‌های اخیر تنها مُسَکن‌های لحظه‌ای هستند که نمی‌توانند به پایداری تالاب‌ها کمک چندانی کنند بنابراین مهار آب از یک طرف و ساخت سد از طرفی دیگر راه توسعه کشور نیست بلکه بهتر است در مدیریت آب نگاه‌مان را تغییر دهیم تا هم تالاب‌ها نجات پیدا کنند و هم کشور به شکوفایی برسد.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه هر فعالیتی را نمی‌توان در هر منطقه طبیعی انجام داد، تاکیدکرد: وزارت نیرو ادعا می‌کند که برای کنترل سیل و جلوگیری از خسارت آن باید سد احداث کرد اما نباید اشتباه کنیم چون طبیعت برای خود قوانینی دارد که نباید نسبت به آن‌ها بی توجه بود. هر منطقه تعریف و ویژگی مخصوص خود را دارد اما بشر بدون توجه به این مسائل توسعه خود را در مناطقی شکل داده که ظرفیت ندارند یا مناسب نیستند مانند توسعه روستاها و مناطق مسکونی در کانون دشت‌های سیلابی.

وی ادامه داد: ما انسان‌ها قوانین طبیعت را برهم می‌زنیم و تنها زمانی‌که طبیعت واکنشی از خود نشان می‌دهد متوجه می‌شویم که چه کارهایی را نباید انجام می‌دادیم مانند زمانی‌که به‌طور طبیعی سیل جاری می شود، روستاها و... را با خود می‌برد. سیل‌هایی که در شمال کشور اتفاق می‌افتد، ناشی از تخریب جنگل‌ها و پوشش گیاهی آن منطقه توسط انسان‌ است.

این فعال محیط زیست خاطرنشان کرد: اگر سیل در شرایط طبیعی رخ دهد، یک بلا نیست بلکه یک اتفاق طبیعی‌ است و ذات طبیعی برخی مناطق مانند بخش‌هایی از سیستان بلوچستان سیلابی شدن است. دراین مناطق دشت‌های سیلابی داریم که پایداری این دشت‌ها به سیل و سیلاب وابسته است چراکه این سیلاب‌ها زمین را مغذی و برای کشاورزی آماده می‌کند. اهالی سیستان و بلوچستان از سیلی که در مناطق کشاورزی آمده‌ است بسیار خوشحال هستند چون زمین‌های آنان را به لحاظ آبی تغذیه کرده است بنابراین امسال کشاورزی بسیار پرباری خواهند داشت.

رفیع در پایان تاکیدکرد: به قوانین طبیعت باید احترام بگذاریم تا بتوانیم زندگی بهتری داشته باشیم و خسارت کمتری ببینیم. ما بخشی از جهان هستی هستیم بنابراین باید از طمع خود بکاهیم و بیشتر از زندگی لذت ببریم. امیدوارم سال 99 سال شکوفایی تالاب‌ها و اکوسیستم‌هایی باشد که در حال از بین رفتن بودند.